Patuljasta nova

Patuljasta nova je vrsta zvijezda koju karakterizuje nagla promjena sjaja. Ubrajaju se u nove, njihova sjajnost iznosi 2-5 magnituda. Promjena sjaja, koja je djelimično periodična, nastaje višestrukim erupcijama na površini bijelog patuljka. Do sada je otkriveno nekoliko stotina patuljastih nova. Dok se kod klasičnih i intervalnih nova promjena sjaja odvija termonuklearnim procesima na njihovoj površini, kod patuljastih postoje imaju dva različita modela^[1]:

Model nestabilnog diska (en. disk instability model)
Model prenosa materije erupcijom (en. mass transfer burst model)

Model nestabilnog diska

U ovom slučaju akrecioni disk okružuje bijelog patuljka koji je u stanju primiti velike količine gasa. Ovisno o gravitaciji, kod veće je skupljane gasa intenzivnije, dolazi do porasta elektromagnetnog zračenja (en. outburst). Kada se gas u akrecionom disku potroši, dolazi do stabilizacije procesa i opadanja sjaja. Kada akrecioni disk sakupi dovoljno gasa, proces se pokreće iznova.^[1]

Model prenosa materije erupcijom

Kod ovog modela dolazi, zbog gravitacije bijelog patuljka, do naglog porasta prenosa materijala s hladne zvijezde. Dolazi do brzog kolapsa akrecionog diska. Većom brzinom se gas i skuplja oko bijelog patuljka, tako da pod utjecajem jače gravitacije dolazi do izbijanja nove (en. nova outburst).^[1]

Kategorizacija

Razlikuju se podvrste^[2]:

SU Ursae Majoris s periodom 13-34 dana
U Geminorum (SS Cygni zvijezde) 1-2 dana
Z Camelopardis

SU Ursae Majoris

U Geminorum

Z Camelopardalis

Pored pojačane aktivnosti karakteriše ih i prosječna jačina sjaja koja se duže zadrži (naziva se i "stajanje"). Ovo stajanje pojavljuje se obično nakon izbijanja i traje do 1000 dana. Prosječna energija zračenja, u fazi stajanja, jača je nego tokom pojačane aktivnosti. Period stajanja pojavljuje povećavanjem toka materije, s crvenog u pravcu bijelog patuljka. Poznati zastupnik ove podgrupe je Z Camelopardalis (Z Cam) iz sazviježđa Žirafe. Z Cam je dvostruka zvijezda, gdje bijeli patuljak spektralnog tipa G s oko 1,17 Sunčeve mase kruži oko druge patuljaste zvijezde s periodom od 7 sati i 21 minute.^[3]

Reference

^ ^a ^b ^c Dwarf Novaeastronomy.swin.edu.au,pristupljeno 6.12.2014 (en)
^ Zwergnovaetechniklexikon.net,pristupljeno 6.12.2014 (de)
^ Astronomie - Planeten, Sterne, Galaxien. Mannheim: Der Brockhaus. 2006. str. 539. ISBN 3-7653-1231-2. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |date= (pomoć)

[swin-1] Dwarf Novaeastronomy.swin.edu.au,pristupljeno 6.12.2014 (en)

[2] Zwergnovaetechniklexikon.net,pristupljeno 6.12.2014 (de)

[3] Astronomie - Planeten, Sterne, Galaxien. Mannheim: Der Brockhaus. 2006. str. 539. ISBN 3-7653-1231-2. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |date= (pomoć)

[1]

[2]

[3]

p r u Zvijezda
Evolucija	Formacija Predglavni niz Glavni niz Horizontalni ogranak Asimptotski divovski ogranak Dredge up Nestabilni pojas Crveni grumen PG1159 zvijezda Mira promjenljiva Cefeida Planetarna maglina Protoplanetarna maglina Blistava crvena nova Blistava plava varijabla Wolf-Rayet zvijezda Supernova impostor Patuljasta nova Supernova Hipernova Hertzsprung–Russellov dijagram Kolor–kolor dijagram
Protozvijezda	Međuzvjezdana materija Molekularni oblak HI H II područje Bok globule Mladi zvjezdani objekt Herbig–Haro objekt Hayashijeva linija Hayashijeva granica Henyeyeva linija Orion T Tauri FU Orionis Herbig Ae/Be
Klasa luminoznosti	Subpatuljak Patuljak Bijeli Crni Crveni Plavi Subdiv Div Plavi Crveni Svijetli div Superdiv Plavi Crveni Žuti Hiperdiv Žuti Plava skitalica
Spektralna klasifikacija	O B A F G K M Be OB Subpatuljak B Stara Pekulijarna Am Ap/Bp Oscilirajuća Barij Ugljik Ugljikovodik Ekstremna helij Lambda Volar Vodeća Živa-mangan S Školjka Tehnecij
Ostaci	Patuljak Bijeli Crni Crveni Plavi Helijska planeta Neutronska zvijezda Pulsar Magnetar Crna rupa Kompaktna zvijezda Quark Egzotična Zvjezdano jezgro: EF Eridani B
Teorijske zvijezde	Tamna zvijezda Zaleđena zvijezda Kvazi-zvijezda Thorne–Żytkow objekat Željezna zvijezda
Nukleosinteza	Alfa proces Trostruki-alfa proces Proton–proton lanac Helijski bljesak CNO ciklus Gorenje litija Gorenje ugljika Gorenje neona Gorenje kisika Gorenje silicija S-proces R-proces Fuzor Nova Ostaci
Struktura	Jezgro Zona konvekcije Mikroturbulencije Osciliranje Zona radijacije Atmosfera Fotosfera Starspot Hromosfera Korona Zvjezdani vjetar Mjehur Zvjezdana seizmologija Eddingtonova sjajnost Kelvin–Helmholtz mehanizam
Karakteristike	Oznaka Dinamika Efektivna temperatura Kinematika Magnetno polje Magnituda Apsolutna Prividna Masa Metalicitet Rotacija UBV boja Varijabilnost
Zvjezdani sistem	Dvostruka Kontaktna Zajednički omotač Mnogostruka Disk uvećanja Planetarni sistem Zemljin sunčev sistem
Posmatranje sa Zemljom u centru	Polarna zvijezda Cirkumpolarna zvijezda Magnituda Prividna Gašenje Fotografsko Boja Radijalna brzina Vlastito kretanje Paralaksa Fotometrička-standardna zvijezda
Spiskovi	Imena zvijezda Arapska Kineska Najmasivnije Najmanje masivne Najveće Najsvjetlije Historijski Najblještavije Najbliže Najbliže sjajne Zvijezde sa egzoplanetama Smeđi patuljci Planetarna maglina Nove crne rupe Istaknute supernove Supernove - ostaci Kandidati za supernovu Vremenska skala zvjezdane astronomije
Ostali srodni članci	Subzvjezdani objekti Smeđi patuljak Sub-smeđi patuljak Planeta Zvjezdano jato Asocijacija Otvoreno Kuglasto Galaksija Aktivna Eliptična Kompaktna Lećasta Nepravilna Patuljasta Pekulijarna Prstenasta Spiralna Super jato Kvazar Helioseizmologija Gostujuća zvijezda Sazviježđe Asterizam Gravitacija Intergalaktička zvijezda Infracrveni tamni oblak
Zvijezda