Mesdžidul-haram

Mesdžidul-haram
Prikazano na karti (Saudijska Arabija)
Osnovne informacije
Lokacija	Mekka
Geografske koordinate	21.422°N 39.826°E / 21.422; 39.826
Religija	Islam
Administracija	Vlada Saudijske Arabije
Vodstvo	Imami: Abdul Rahman Al-Sudais Saud Al-Shuraim Maher Al Mueaqly
Arhitektonski opis
Arhitektonski tip	Džamija
Specifikacije
Kapacitet	900.000 (4.000.000 za vrijeme hadždža)
Munare	9
Visina munare	89 m

Mesdžidul-haram (arapski: المسجد الحرام‎‎), poznat kao Sveta džamija ili Velika džamija jest džamija u Mekki, u Saudijskoj Arabiji. Najveća je džamija na svijetu i okružuje u islamu najsvetije mjesto, Kabu. Predstavlja centar muslimanskog svijeta jer vjernici muslimani Kabu koriste kao Kiblu prema kojoj se okreću svaki put dok obavljaju namaz. Osim toga, jednim od pet stubova islama zahtijeva se od svakog muslimana, pri određenim uslovima, da bar jednom u životu obavi hadždž i hodočasti ovu džamiju unutar koje se obavljaju neki od obreda kao što je tavaf.

Prema Kur'anu, 96. ajetu sure Ali Imran, prvi hram podignut za ljude je Hram u Beki, tj. u Kabi, kojeg je podigao poslanik Ibrahim i u kojem postoje znamenja očevidna (Mekami Ibrahim - otisak stopa Ibrahima)

Džamija se tokom historije, zbog potreba, proširivala a danas zauzima površinu od 356.800 m², uključujući vanjski i unutrašnji molitveni prostor.

Historija

Predislamski period

Mekka, sa Mesdžidul-haramom u centru, 1850. godine, za vrijeme Osmanlijskog perioda

Kaba, centralni dio Mesdžidul-harama, je izgrađena još prije pojave islama, kao hram za ljude, koji je blagoslovljen i putokaz svjetovima. Prema Kur'anu, Kabu je izgradio poslanik Ibrahim i njegov sin Ismail, također poslanik, što se spominje i u suri El-Bekare, 127. ajet. Izgrađena je na posebnom mjestu, u blizini vrela Zem-zem, koji se sada nalazi unutar džamije. Prema islamskom vjerovanju, Crni kamen, koji je ugrađen u Kabu i predstavlja jedini izvorni dio Kabe je porijeklom iz dženneta.

U početku oko Kabe nije drugih objekata sve dok jedan od Muhammedovih predaka nije odlučio da se oko ovog hrama započne gradnja kuća.

U periodu prije objave Kur'ana, kada je Muhammedu bilo 35. godina, Kurejšije su odlučile da obnove Kabu koja je bila u ruševnom stanju a i prijetile su joj poplave koje bi nastale pucanjem brane Irem. U prvi moment su se plašili da razgrade Kabu kako bi je ponovo podigli, jer su se plašili da im se ne desi nešto slično što se desilo Ebrehi i njegovoj vojsci kada je pokušao srušiti ovaj hram. Nakon što je El-Velid ibnul-Mugire, otac poznatog vojskovođe Halida ibn Velida počeo sa uklanjanjem materijala od kojeg je Kaba napravljena, ubrzo su mu se pridružili i ostali. Svako pleme je dobilo određeni zadatak u izgradnji Kabe a spor je nastao kada se došlo do Crnog kamena kojeg su svi lično željeli ugraditi. Muhammed je predložio da se Crni kamen postavi na platno tako da su ga predstavnici svih plemena zajedno podigli a Muhammed ga postavio na određeno mjesto. Na taj način riješen je spor a Kaba dobila novi sjaj.

Period pojave islama

U periodu objave Kur'ana, početkom 7. vijeka, Kaba je još uvijek služila kao mjesto gdje su Kurejšije čuvali svoje kipove, kumire. U tom periodu dolazi do širenja i osnaživanja islama a kada situacija za muslimane u Mekki postaje nepodnošljiva, dolazi i do Hidžre Muhammeda i muslimana iz Meke u Medinu. Nakon oko 8 godina provedenih u Medini, Muhammed se vraća u Mekku i 630. godine, zajedno sa Alijom, ashabom i posljednjim od četiri pravedne halife, razbija kipove čime se završava period upotrebe Kabe u paganske namjene. Tada počinje i period islamske vladavine nad Kabom i prostorom i objektima oko nje.

Prvo veliko obnavljanje džamije izvršeno je 692. godine. Prije te obnove, koja se sastojala od podizanja vanjskih zidova džamije do plafona i njegovih dekoracija, džamija je bila tek mali otvoreni prostor sa Kabom u centru. Do kraja 8. vijeka, stari drveni stubovi džamije su zamijenjeni mramornim stubovima dok je krilni prostor džamije sa obe strane proširen uz izgradnju minareta. Širenje islama Bliskim istokom i sve veći priliv hodočasnika zahtjevalo je gotovo potpunu obnovu džamije a koja je uključivala i dodavanje većih mramornih površina i još tri minareta.

Osmanlijski period

Mekka i Mesdžidul-haram 1910. godine

Nakon velike teritorijalne ekspanzije Osmanlijskog carstva u 15. i 16. vijeku, područje zapadnog i jugozapadnog dijela današnje Saudijske Arabije dolazi pod vlast Osmanlije. Pod isti uticaj potpada i grad Mekka tako da 1570. godine sultan Selim II svom glavnom arhitektu Mimar Sinanu daje u zadatak da obnovi džamiju. Ovo preuređivanje džamije je rezultiralo zamjenom dotadašnjeg ravnog krova džamije kupolama koje su u unutrašnjosti bile ukrašene kaligrafijom. Osim toga, postavljeni su i novi stubovi koji su danas priznati kao najranija arhitektonska karakteristika ove džamije. Također, ovi dijelovi su i najstariji sačuvani dijelovi ove džamije.

Tokom obilnih kiša i poplava koje su zadesile ovo područje 1621. i 1629. godine, zidovi Kabe i džamije su pretrpili veliku štetu. Zbog toga je 1629. godine, za vrijeme vladavine sultana Murata IV, Kaba ponovo izgrađena korištenjem kamena iz Meke, a džamija je obnovljena. Renoviranjem džamije dodane su nove arkade a izgrađena su još tri minareta čime se njihov broj povećao na ukupno sedam. Tom prilikom je uklonjen mramorni pod. Takvo stanje džamije je ostalo nepromijenjeno naredna tri vijeka.

Novije doba

Prvi veliki postupak obnove za vreme vladavine saudijske kraljevske porodice izvršeno je između 1955. i 1973. godine. Tokom te obnove, izgrađena su još četiri minareta, obnovljen je strop dok je pod zamijenjen vještačkim kamenom i mramorom. Galerija Safe i Merve je tom prilikom pridodata haremu i danas je sastavni dio Mesdžidul-harama. Tokom ovog procesa, mnoge stvari koje su bile odlike Osmanlijskog stila, naročito stubovi, su srušeni.

Drugo značajnije preuređivanje harema se desilo za vrijeme vlasti saudijskog kralja Fahda. Tada je Mesdžidul-haram dobio novo krilo i vanjski molitveni prostor džamije. Prema novom krilu, molitvenom prostoru, se pristupa kroz Vrata kralja Fahda. Ovaj proces proširenja se desio između 1982. i 1988. godine.

Tokom perioda između 1988. i 2005. godine izvršena je izgradnja više minareta, podignuta je kraljevska rezidencije sa pogledom na džamiju, izgrađeno je još molitvenih prostora u samoj džamiji i oko nje. Ovi radovi na džamiji su vršeni istovremeno sa radovima na Arefatu, Mini i Muzdelifi. Za vrijeme ove dogradnje dodano je još 18 vrata i tri kupole tako da svakoj kupoli odgovara pozicija od oko 500 mramornih stubova. Osim toga, ugrađeno je podno grijanje, klima uređaji, pokretne stepenice i izgrađeni odvodi.

Vjerski značaj

Za muslimane, Mesdžidul-haram ima dvostruki značaj. Vjernici muslimani prilikom obavljanja namaza okreću se prema Kibli a osim toga, džamija je i primarna destinacija prilikom obavljanja hadždža i umre.

Kibla

Glavni članak: Kibla

Mesdžidul-haram tokom hadždža, 2007. godina

Prilikom obavljanja namaza, vjernici muslimani se okreću prema Kabi čime se simbolizuje jedinstvo u obožavanju jednog Boga, Allaha Tokom historije islama, u njegovim početcima, kao smjer kible uzimao se pravac prema Bejtul-Makdisu u Jerusalemu. To je bila prva kibla u islamu i kao takva se koristila 17 mjeseci nakon čega je za kiblu određen upravo Mesdžidul-Haram, odnosno Kaba u Mekki. Prema Poslanikovim ashabima, promjena se desila iznenada tokom popodnevnog namaza. Muhammed je predvodio namaz kada je primio objavu od Allaha da treba uzeti Kabu kao kiblu. Prema historijskim zapisima, čim je primio objavu, Muhammed se okrenuo prema Kabi u čemu su ga slijedili i ostali vjernici.

Muslimani se ne okreću prema Kabi zbog toga da bi se klanjali samoj Kabi ili sadržaju Kabe; Kaba je, jednostavno, fokusna tačka za klanjača, mjesto prema kojem se treba okrenuti u molitvi.

Osim važnosti kible tokom namaza, pravac kible se koristi i kod obavljanja nekih drugih vjerskih dužnosti.

Hodočašće

Glavni članci: Hadždž i Umra

Mesdžidul-haram je centralno mjesto u obredu hadždža, koji se obavlja tokom mjeseca zul-hidždžea kao i umre, koja se može obaviti tokom čitave godine. Hadždž je jedan od stubova islama i obavezan ga je izvršiti bar jednom u životu svaki musliman i muslimanka, uz ispunjavanje određenih uslova. U posljednje vrijeme, više od 5 miliona muslimana obavljaju hadž i umru svake godine.

Pojedini obredi koje obavljaju hodočasnici simboliziraju neke od događaja koji su se desili kroz historiju. Na primjer, jedan od takvih obreda je i saj između Safe i Merve, odnosno užurbani hod koji simbolizuje Hedžerinu drevnu užurbanu potragu za vrelom.

Hadždž je povezan sa životom poslanika Muhammeda, i sve više dobija na značaju iako se obredi hodočašća Kabe proteže u period poslanika Ibrahima.

Objekti koji simboliziraju određeni događaj

Kaba

Kaba

Kaba je centralni dio Mesdžidul-harama. To je građevina je u obliku kvadra, sa dimenzijama osnove od oko 11 i visoke od oko 17 metara (dimezije variraju od izvora do izvora). Predstavlja kiblu, odnosno tačku prema kojoj se muslimani okreću tokom obavljanja svih namaza, bilo gdje da se nalaze u tom momentu. Za muslimane predstavlja središte svijeta. Crni kamen je najsvetiji dio Kabe i predstavlja originalni dio Kabe sagrađene od strane poslanika Ibrahima i njegovog sina Ismaila. Crni kamen se nalazi na istočnom uglu Kabe. Pošto je pravougaone osnove, njeni ostali uglovi su nazvani irački, šamski i jemenski ćošak (poredani u odnosu na Crni kamen u smjeru obrnutom od kretanja kazaljke na satu, odnosno u smjeru obavljanja tavafa) jer su u pravcu država prema kojima su i nazvani.