Klaudije
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
| Klaudije | |
|---|---|
 | |
| Car Rimskog carstva | |
| Vladavina | 24. januar 41. - 13. oktobar 54. |
| Prethodnik | Kaligula |
| Nasljednik | Neron |
| Supružnik | Plaucija Urgulanila Aelija Paetina Valerija Mesalina Julija Agripina |
| Djeca | Klaudije Druz Klaudija Antonija Klaudija Oktavija Klaudije Britanik Neron |
| Dinastija | Julijevsko-Klaudijevska |
| Otac | Neron Klaudije Druz |
| Majka | Julija Antonija Minor |
| Rođenje | 1. august 10. p.n.e. Lugdunum, Galija |
| Smrt | 13. oktobar 54. (u 63. godini) Rim, Rimsko carstvo |
| Mjesto sahrane | Augustov mauzolej |
Klaudije (latinski: Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus; 1. august 10. p.n.e. - 13. oktobar 54.) bio je rimski car od 41. do 54. godine. Bio je sin Druza i Antonije Minor. Rođen je u Lugdunumu u Galiji i bio je prvi rimski car koji se rodio izvan Italije. Zbog toga što je hramao i slabije čuo zbog bolesti iz mladosti, njegova porodica ga je bojkotovala i isključila iz svih javnih funkcija dajući mu titulu konzula zajedno sa njegovim nećakom Kaligulom.
Klaudija je nemoć spasila sudbine mnogih drugih plemića tokom čistki Tiberija i Kaligule; nisu ga vidjeli kao ozbiljnu prijetnju. To je dovelo do toga da bude proglašen za cara od strane pretorijanske garde nakon atentata na Kaligulu, jer je bio jedini član kraljevske porodice. Uprkos nedostatku iskustva, Klaudije se pokazao kao sposoban i efikasan administrator. Bio je ambiciozni graditelj i izgradio je nove puteve, vodovod i kanale širom carstva. Za vrijeme njegove vladavine, započelo je osvajanje Britanije. Predsjedavao je javnim suđenjima i izdavao dvadeset proglasa na dan.
Mnogi su smatrali da je bio ranjiv tokom vladavine, naročito plemstvo. Klaudije je stalno bio primoran ojačati svoju poziciju što je rezultiralo pogibiji mnogih senatora. Ovi događaji su oštetili njegov ugled kod antičkih pisaca, iako noviji historičari revidiraju ovo mišljenje. Mnogi pisci tvrde da ga je njegova supruga ubila. Nakon njegove smrti 54. godine naslijedio ga je njegov nećak i posvojeni sin Neron.
Na vlasti
[uredi | uredi izvor]Poslije ubistva Kaligule neki senatori su pomišljali na proglašenje republike, dok su drugi htjeli da izaberu cara koji bi bio njima po volji. Ove sporove prekinuli su pretorijanci koji su za cara proglasili Klaudija, Kaligulinog strica i Germanikovog brata. Senat je morao potvrditi ovaj izbor pretorijanaca. Klaudije je amnestirao one koji su osuđeni pod vlašću Kaligule i ukinuo odluke svog prethodnika. U prvo vrijeme vladao je u slozi sa senatom, ali ga je pokušaj ustanka u Iliriji 42. n. e., koji su podržavali neki senatori, natjerao da izmijeni politiku prema aristokratiji. Prema plebsu nastavio je Augustovu politiku, trošeći velika sredstva za predstave.
Razvoj carske birokratije u principatu doveo je do podjele na tri kancelarije pod Klaudijem: ab epistŭlis, koja se starala o carevim naredbama, a libellis, koja je primala i razmatrala žalbe, i a rationĭbus, koja je upravljala carskom imovinom. Na čelu sve tri kancelarije bili su oslobođenici. To su bile ustanove koje su zavisile lično od cara i koje su igrale veliku ulogu u državnom životu.
Klaudije sprovodi novu politiku prema provincijama. Judeja je za neko vrijeme ponovo pretvorena u vazalnu kraljevinu, za čijeg kralja Klaudije je postavio svog prijatelja Heroda Agripu, ali je poslije Herodove smrti Judeja ponovo postala prokuratorska provincija. Klaudije je 48. godine u senatu sproveo odluku da se stanovnicima Galije dodijeli ius honōrum, tj. pravo da budu birani za senatore. Kao prvi u senat su uvedeni Edui; time je bio udaren temelj uvođenju u senat bogatih i uglednih stanovnika i drugih provincija.
U vanjskoj politici, Rimljani su se pod Klaudijem trudili ometati ujedinjenje germanskih plemena, podržavajući sukobe među raznim plemenima, kao i dinastijsku borbu koja je vođena u samim plemenima. U zemlji Ubijaca osnovana je 50. n. e. colonia Agrippina (danas Köln), koja je ubrzo postala centar romanizacije Germana. Klaudije je 43. preduzeo pohod na Britaniju i zauzeo njen južni dio. Sa sjevernim plemenima Rimljani su morali voditi dug i uporan rat. U osvojenom dijelu osnovana je kolonija veterana Camulodunum (današnji Colchester), koja je zajedno sa trgovačkim gradom Londinijem (Londinium, današnji London) postala centar rimske civilizacije. U Africi je pod Klaudijem završeno pokoravanje Mauritanije (45. n. e.), koja je podijeljena na dvije carske provincije kojima su upravljali prokuratori ― Mauritanija Tingitanska i Mauritanija Cezarijska. Pod Klaudijem je prestala postojati Tračka kraljevina (46. n. e.), čiji jedan dio je pripao Meziji, dok je od drugog formirana prokuratorska provincija.
Tokom cijele Klaudijeve vladavine vidljivo je jačanje carske vlasti, što je dovelo do zaoštravanja odnosa između senata i cara, tako da su i pod Klaudijem donošene smrtne presude osobama osumnjičenim za opozicionarsko raspoloženje. Veliku ulogu pod Klaudijem imali su moćni oslobođenici, naročito Palant i Narcis, koji su uzimali i aktivnog učešća u dvorskim poslovima. Intrige u carskoj porodici izazivaju opće zgražanje. U razvratu prednjači Klaudijeva žena Mesalina, od koje se car razveo i koja je na kraju primorana na samoubistvo. Nakon toga Klaudije se oženio Agripinom Mlađom, Germanikovom kćerkom i svojom nećakinjom, za šta je donijeta specijalna senatska odluka. Agripina je uklonila niz osoba koje joj nisu bile po volji, a na njeno insistiranje Klaudije je, iako je imao svog sina Britanika, usvojio Lucija Domicija Ahenobarba, njenog sina iz prethodnog braka, koji je sada dobio ime Neron Klaudije Cezar. Prema antičkim svjedočanstvima, koja nisu sasvim pouzdana, Agripina je na kraju otrovala Klaudija i postigla ono što je željela: pretorijanci su njenog sina proglasili za cara, a senat je tu odluku bespogovorno potvrdio.
Klaudijeva smrt i deifikacija, tj. njegovo proglašenje za boga, predmet su oštre poruge u Senekinoj satiri Igra o Klaudijevoj smrti (Ludus de morte Claudii), poznatoj i pod nazivom Pretvaranje u tikvu (Apocolocyntōsis).
