Hemoliza
Hemoliza (grč. αἷμα – hemo = krv λύσις – lizis = otpuštanje, rastvoriti, razlaganje)[1]) je razgradnja crvenih krvnih zrnacaa, praćena ispuštanjem njihovog sadržaja (hemoglobina) u okolnu tečnost (krvnu plazmu). Hemoliza se javlja in vivo (u organizmu) ili in vitro i ex vivo (van tijela).
Hemoliza in vivo
[uredi | uredi izvor]Hemoliza in vivo može biti posljedica velikog broja medicinskih stanja i poremećaja , uključujući i mnoge Gram-pozitivne bakterije (kao što su streptokoke, enterokoke, i stafilokoke), neke parazite ( malarija i dr.), neke autoimune poremećaje (na primjer: hemolitska bolest fetusa i novorođenčeta). Može biti i jedan od pratećih simptoma nekih genetičkih poremećaja (kao što su anemija srpastih eritrocita ili G6PD deficijencija]]).
Streptokoke
[uredi | uredi izvor]Hemolizu može izazvati više vrsta roda Streptococcus. Klasificirane su prema hemolitičkim svojstvima.
- Alfa-hemolitske vrste, uključujući S. pneumoniae]], S. mutans, i S. salivarius, oksidiraju gvožđe hemoglobina, bojeći ga u tamnozeleno (ukulturi).
- Beta-hemolitske vrste, uključujući S. pyogenes i S. agalactiae, uzrokuju potpuni raspad crvenih krvnih ćelija.
- Gama-hemolitske ili nehemolitičke vrste ne izazivaju hemolizu i retko su uzročnici bolesti.
Enterokoke
[uredi | uredi izvor]Rodu Enerococcus (enterokoke) pripadaju bakterije mliječne kiseline koje su ranije bile klasificirane kao beta-hemolitska grupa D u rodu Streptococcus (vidi gore), uključujući E. faecilis (S. faecalis), E. faecium (S. faecium), E. durans (S. durans), i E. avium (S. avium).
Stafilokoke
[uredi | uredi izvor]Stafilokoke (rod Staphylococcus) su još jedan rod Gram-pozitivnih koka. Staphylococcus aureus je često izazivač beta-hemolize.
Parazitska hemoliza
[uredi | uredi izvor]Proces ishrane plazmodijskih parazita oštećuje eritrocite pa se malarija, odnsno njene posljedice, u medicinskoj praksi ponekad označavaju i kao „parazitska hemoliza“.
Hemolitska bolet novorođenčadi
[uredi | uredi izvor]{{glavni članak|Hemolitska bolest novorođenčeta]] Hemolitsko oboljenje fetusa i novorođenčadi je autoimuno oboljenje koje nastaje nakon prolaska majčinih antitijela – kroz placentu do ploda u njenoj utrobi.[2]
Hemolitska anemija
[uredi | uredi izvor]Budući da hemoliza in vivo hemoliza uništava crvene krvne ćelije, njeni nekontrolirani hronični ili akutni slučajevi mogu dovesti do hemolitske anemije.
Hemolitska kriza
[uredi | uredi izvor]Hemolitska kriza (hiperhemolitska kriza) se ispoljava u ubrzanoj destrukciji crvenih krvnih ćelija koja dovodi do anemije, žutila i retikulocitoze.[3] Opasnost od hemolitičkih kriza se često javlja kod anemije srpastih eritrocita i nedostatka G6PD enzima.
Hemoliza in vitro ili ex vivo
[uredi | uredi izvor]
Da bi otpušteni hemoglobin obojio krvni serum ili plazmu, dovoljno je da hemolizira samo 0,5% , što se očituje u svijetlocrvenoj ili boji trešnje.[4]
Treba uočiti da je hemolizirani uzorak providan jer nema ćelija koje bi odbijale svetlost.
Hemolizu In vitro u uzorku krvi može izazvati i nepravilno rukovanje prilikom uzimanja, efekti mehaničkog procesuiranja ili aktivnost bakterija.
Pri uzimanju uzorka
[uredi | uredi izvor]Većina hemoliza uzroka In vitro su posljedica postupka uzimanja uzoraka. Uzroci hemolize su često komplikovano uzimanje , nesigurni spojevi, kontaminacija i neodgovarajuća veličina igle. Pretjeran usisavanje može dovesti do toga da se crvene krvne ćelije, usljed turbulencije i fizičkih sila, doslovce zdrobe dok prolaze kroz hipodermnu (potkožnu) iglu. Takva hemoliza često dolazi kad je teško naći venu pacijenta ili kada vena kolabira prilikom uzimanja krvi špricem ili modernom vakuumskom cjevčicom. Hemoliza in vitro, prilikom uzimanja uzoraka može uticati na pojavu pogrešnih rezultata laboratorijskih testova, usljed kontaminacije okolne plazme sadržajem hemoliziranih eritrocita. Na primer, koncentracija kalijuma u crvenim krvnim ćelijama je mnogo viša nego u plazmi pa je, prilikom biohemijskih analiza hemolizirane krvi, uobičajeno da se pojavi znatno povećana koncentracija kalijuma.
Hemoliza in vitro može se također pojaviti usljed dužeg skladištenja u neodgovarajućim uvjetima (na prijmer na previsokoj ili preniskoj temperaturi).
Procesuiranje krvi tokom operacije
[uredi | uredi izvor]Kod nekih hirurških intervencija, a posebno onih tokom nekih operacija srca, kada se očekuje značajan gubitak krvi, koriste se mašine za unutaroperativno spasavanje krvi. Procesom centrifugiranja se sakuplja pacijentova krv, pa se crvene krvne ćelije ispiraju fiziološkom otopinom, a zatim vraćaju u krvni sistem pacijenta. Hemoliza se može pojaviti ako se centrifuga rotira prebrzo (obično brže od 500 obrtaja po minuti). Ovo izvantelesna (ex vivo) hemoliza. Nepovoljna okolnost u ntakvim slučajevima je to što se hemoliza javlja uz gubitak krvi i brži postupak vraćanja krvi u krvni sistem, kako bi se sprečila hipotenzija, neravnoteža pH vrednosti i druge štetne pojave.
Djelovanje bakterijske kulture
[uredi | uredi izvor]
Primjer uzorka kulture krvi sa učincima (slijeva) alfa, beta i gama-hemolitskih streptokoka.
Vizualizacija fizičkog ispoljavanja hemolize u uzorcima kulture krvi, može se koristiti kao način za određivanje vrste različitih Gram-pozitivnih bakterijskih infekcija (npr. streptokoka - Streptococcus).
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ An Intermediate Greek-English Lexicon Founded Upon The Seventh Edition Of Liddell And Scott's Greek-English Lexicon. Oxford University Press.
- ^ Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.
- ^ Innvista Arhivirano 24. 6. 2010. na Wayback Machine, Pristupljeno 29. 4. 2013.
- ^ Capital Health[mrtav link], Pristupljeno 29. 4. 2013.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]- Efekti hemolize u kliničkim uzorcima
- Hemolysis na US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH)
- Hemolysins na US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH)