Göbekli Tepe
Göbekli Tepe je arheološko nalazište, oblika malog uzvišenja, visina 15 m i prečnika oko 300 m, u turskoj pokrajini Anadolija.[1] Prvi put je registrovan 1963. god. prilikom probnih ispitivanja, a sistematski je istražen 1993. god, pod rukovodstvom Klausa Schmidta iz Njemačkog arheološkog instituta.
Nalazi potiču iz dva perioda. U prvom, koje se datira u Predkeramički neolit A, oko 10000 - 8000. p. n. e, nalazište je služilo vjerovatno u društvene odnosno ritualne svrhe. Više od 200 T- kamenih stubova, najstarijih svjetskih megalitskih struktura, podignuto je u oko 20 krugova. Svaki stub je visok oko 6 m. i težak do 10 tona. Procjenjuje se da je bilo potrebno oko 500 osoba da ga premjeste sa udaljenost 100–500 m. Zabodeni su u stjenovito tlo, bez mogućnosti rušenja ili vađenja.
U drugom periodu, koji pripada Predkeramičkom neolitu B, stubovi su manjih dimenzija i stoje u pravougaonim prostorijama sa podom od polirane mineralne (kalcijum) podloge. Mnogi detalji megalitskih struktura su još nejasni. Od 2018. god nalazi se na UNESCO-ovoj Listi svjetske baštine.[2][3]
| Svjetska baština | |
|---|---|
 | |
| Lokacija |  Turska |
| Kriterij | i, ii, iv |
| Referenca | 1572 |
| Uvrštenje | 2018. (42. sjednica) |
| Površina | 461 ha |
| Sajt | [4] |
Tumačenja
[uredi | uredi izvor]I ako nalazište formalno pripada dobu ranog neolita, tragovi domesticiranih biljaka i životinja nisu pronađeni. Stanovnici su vjerovatno bili lovci i skupljači koji su tokom godine živjeli u okolnim naseljima.[5]
Prema arheologu Klausu Schmidtu Göbekli Tepe je najstarije svetilište, otkriveno bilo gdje u svijetu[1]. Bio je hodočašće, katedrala na brdu, za stanovništvo u krugu od 150 km. U tom radijusu nađena su mala uzvišenja, takođe sa T-stubovima manjih dimenzija. Bila su to društveno - ritualna mjesta lokalnog karaktera. Ostaci dijelova divljih životinjskih vrsta, pronađeni u bliskoj okolini, potvrda su žrtvovanja životinja u obredne svrhe. Hram je bio kultni centar smrti, a isklesane životinje na stubovima su bile zaštita. Moguće je da je podizan, između ostalog, u čast prvih domesticiranih vrsta pšenice.
Pronađene su i brojne čovjekolike figure. Početkom 8-og milenijuma, pojavom agrikulture i domaćih životinja kompleks je izgubio važnost.
O važnosti ovog otkrića, zbog činjenice da su ga izgradili lovci-skupljači prije neolitske revolucije govore dvije izjave. Istraživač lokaliteta Klaus Schmidt izjavio je: Najprije dolazi hram, a onda grad. Ian Hodder sa Stanford Univerziteta rekao je: Göbekli Tepe mijenja sve.[1][6]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b c "Klaus Schmidt - Prvi hram na svijetu". Arheološki magazin. 2008. Arhivirano s originala, 29. 3. 2012. Pristupljeno 13. 12. 2019.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Göbekli Tepe". whc.unesco.org. Pristupljeno 1. 7. 2018.
- ^ "Göbekli Tepe". UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 19. 1. 2023.
- ^ [1]
- ^ Oliver Dietrich - Zajedničko djelovanje lovaca -skupljača u ranom neolitu na Bliskom istoku - Pogled na Göbekli Tepe
- ^ "Turkey: Archeological Dig Reshaping Human History". Newsweek. 18. 2. 2010.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]- Zvanična stranica Arhivirano 3. 10. 2019. na Wayback Machine
- 3D model
