Dentin

Dijelovi zuba uključujići dentin

Dentin (lat. substantia eburnea) ili zubna kost je čvrsto avaskularno tkivo koje izgrađuje najveći dio zuba i daje mu oblik. Obično se ne vidi pri inspekciji zuba in situ u ustima, jer je pokriven sa caklinom (u predjelu krune) i cementom (u predjelu korijena). Ima približan oblik zuba, a u centralnom dijlu formira zubnu šupljinu.

Po sastavu je sličan kostima, ali ne sadrži kompletne ćelije i krvne sudove. Kroz dentin prolaze mnogobrojni Haversovi kanalići promera 2-5μm, kroz koje se protežu Tomasova vlakna (ogranci krvnih sudova i nerava) i fibra vlakna (periferni produžeci ćelija odontoblasta). Kanalići počinju malim otvorom u predjelu šupljine zuba i pružaju se ka površini dentina. Oni se obično slijepo završavaju, ali se međusobno povezuju stvarajući arkade. Dentinske kanaliće oblaže Nojmanova granična ovojnica koja je veoma otporna na dejstvo kiselina i enzima.

Stvaranje dentina

Dentin je mezodermalnog porijekla. Izgrađuju ga specijalne ćelije odontoblasti, čiji osnovni dio je smješten na periferiji zubne pulpe a citoplazmatski produžeci prolaze kroz Haversove mikrotubule. Prvo se stvara tzv. predentin (organski dio), a naknadnim taloženjem kalcijumovih soli u njega nastaje pravi dentin. Mineralizacija organskog matriksa počinje na udaljenosti 5-10μm od zubnih vlakana u kanalićima. U toku taloženja soli prvo nastaju centri mineralizacije koji se šire formirajući globule (loptice), između kojih se nalazi slabije mineralizovan interglobularni dentin.

Dentinogeneza se odigrava tokom cijelog života, sve dok je zub vitalan, tako da se vremenom smanjuje volumen zubne šupljine. U početku je formiran samo dentin krunice, a do kompletnog formiranja korijena zuba prođe i do godinu od njegovog nicanja. Stvaranje dentina je ritmički neujednačen proces, usled čega dolazi do stvaranja slojeva u njegovoj strukturi koji su markirani inkrementnim linijama.

Sastav

Dentin je elastičan i sadrži 28% organskih i 72% neorganskih materija. Sastoji se uglavnom od kristala hidroksiapatita i malih količina fluorapatita i karbonata, koji su ugrađeni u organski matriks. Njega čine ljepnjive supstance fosfoproteina, glikoproteina, mukopolisaharida i čvrsta mreža kolagena vlakna, koja ulazi i u dentinske kanaliće i naziva se Korfova vlakna.

Građa dentina je slična kostima, ali on ne sadrži osteoblaste i osteoklaste, niti prostore za krvne sudove i nerve, mada pojedini ogranci nervnih vlakana iz pulpe mogu da uđu u zubne kanaliće. Razlika je, dakle, uglavnom u histološkoj organizaciji.

Na granici dentina i cementa, pri vrhu korijena zuba, postoji tzv. Tomasov zrnasti sloj, koji je nastao slabijom mineralizacijom dentina.