Čehoslovačka
| Čehoslovačka Československo (cs) Česko‑Slovensko (sk) |
||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1918 - 1992. | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Himna: Kde domov můj (bosanski: Gdje mi je dom?) Nad Tatrou sa blýska (bosanski: Munja nad Tatrima) |
||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||
| Glavni grad | Prag |
|||||||||||||||
| Službeni jezik | češki, slovački | |||||||||||||||
| Državno uređenje | Republika | |||||||||||||||
| Predsjednik | ||||||||||||||||
• 1918–1935. |
Tomáš G. Masaryk | |||||||||||||||
• 1935–1938./1945–1948. |
Edvard Beneš | |||||||||||||||
• 1938–1939. |
Emil Hácha | |||||||||||||||
| Zakonodavstvo | ||||||||||||||||
| Površina | ||||||||||||||||
• Ukupno |
140.446 (1921) 127.900 (1992) km2 |
|||||||||||||||
| Stanovništvo | ||||||||||||||||
• Ukupno (1992) |
15.600.000 (procjena) | |||||||||||||||
| Valuta | Čehoslovačka kruna | |||||||||||||||
.svg){kind=small}
Čehoslovačka (češki: Československo, slovački: Česko-Slovensko), je bivša država u centralnoj Evropi koja je egzistirala od 1918. do 1992. 1. januara 1993. je miroljubivo podijeljena na Češku i Slovačku, čin koji je više poznat kao Baršunast razvod, po analogiji sa Baršunastom revolucijom.
Historija
[uredi | uredi izvor]Čehoslovačka je nastala u oktobru 1918. kao jedna od nasljednica Austro-Ugarske poslije Prvog svjetskog rata. Senžermenskim sporazumom regulirane su granice prema Austriji, kao i područja koja će pripasti novonastaloj državi. Bila je sastavljena od današnjih teritorija Češke Republike, Slovačke i (do 1939) Karpatske Ukrajine (Rutenije). Njena teritorija bio je najindustrijalizovaniji dio Austro-Ugarske, i bila je najdemokratskija republika tokom perioda prije Drugog svjetskog rata, ali su je karakterizirali etnički problemi. Ti problemi bili su uzrok nezadovoljstva druge i treće po brojnosti etničkih grupa u Čehoslovačkoj – Nijemaca i Slovaka, zbog dominacije Čeha, koji su bili najbrojniji.
Pred Drugi svjetski rat Čehoslovačka je postala jedna od prvih Hitlerovih meta. Poslije Minhenskog sporazuma 1938. Hitlerove trupe izvele su invaziju na Bohemiju i Moravsku u kojima su većinom živjeli Nijemci. Mađarskoj je pripojena južna Slovačka, a Slovačka i Rutenija dobile su autonomiju za neko vrijeme. Konačno, Čehoslovačka je prestala postojati u martu 1939, kada je Hitler okupirao cijelu Češku, a ostatak Slovačke bio primoran proglasiti nezavisnost.
Poslije Drugog svjetskog rata, predratna Čehoslovačka je rekonstituisana, dok je Rutenija (koja je bila njen dio) otcijepljena od države i pripojena Sovjetskom Savezu. Tri godine kasnije (1948-1989), Komunistička partija Čehoslovačke je došla na vlast i država se našla pod utjecajem Sovjetskog saveza. Religija je bila zabranjena, a ateizam je postao zvanična glavna misao. U kasnim 1960-tim godinama, u vrijeme Praškog proljeća, pokušano je da se komunistički sistem promijeni u demokratski. Intervencijom Sovjetskog Saveza 1968.[1] to nije uspjelo. Godine 1969. Čehoslovačka je pretvorena u federaciju čeških zemalja i Slovačke. 1989. godine država je ponovo postala demokratska poslije "Plišane revolucije", a 1992. savezni parlament je odlučio da se država podijeli na Češku i Slovačku od 1. januara 1993.
Državna uređenja
[uredi | uredi izvor]- 1918-1968. (osim 1938-1945): centralizirana država
- 1969-1992. federalna republika sastavljena od Češke Socijalističke Republike *(1990-1992: Češka Republika) i Slovačke Socijalističke Republike (1990-1992: Slovačka Republika)
- 1918-1939. i 1945-1948. i 1990-1992: demokratska republika
- 1939-1945: podjeljena na Protektorat Bohemije i Moravske i Slovačku
- 1948-1989: komunistička država sa centraliziranom ekonomijom
Zvanična imena
[uredi | uredi izvor]- 1918-1920: Češko-Slovačka Republika i Republika Čehoslovačka (skraćeno RČS)
- 1920-1938. i 1945-1960. Čehoslovačka Republika (ČSR) ili Čehoslovačka
- 1938-1939: Češko-Slovačka Republika
- 1960-1990: Čehoslovačka Socijalistička Republika (ČSSR)
- 1990-1990: Čehoslovačka Federativna Republika (ČSFR)
- 1990-1992: Češka i Slovačka Federativna Republika (ČSFR)
Međunarodni sporazumi i članstva
[uredi | uredi izvor]Poslije Drugog svjetskog rata, aktivno je učestvovala u Mješovitom Vijeću ekonomske asistencije (Komekon), Varšavskom paktu, Ujedinjenim nacijama i njihovim agencijama, kao i u Pokretu nesvrstanih; jedna od članica OSCE-a.
Geografija
[uredi | uredi izvor]Topografija
[uredi | uredi izvor]Uglavnom neravnomjerna područja. Zapadni djelovi pripadaju centralnoevropskim visoravnima. U istočni region zalaze sjeverni djelovi Karpata i Dunavski bazen.
Države s kojima je graničila su: Njemačka (1945-1990: Zapadna Njemačka i Istočna Njemačka), Poljska, Sovjetski Savez (od 1992. Ukrajina), Rumunija (do 1939.), Mađarska i Austrija.
Klima
[uredi | uredi izvor]Dominira kontinentalna klima gdje temperatura varira od umjerene temperature na granici sa Zapadnom Evropom na zapadu, do oštre na istoku na granici sa Sovjetskim Savezom.
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Sastav
[uredi | uredi izvor]Prema popisu iz 1991. godine Čehoslovačka je brojala 15.600.000 stanovnika. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: Česi 54,1%, Slovaci 31%, Moravci 8,7%, Mađari 3,8%, Romi (Cigani) 0,7%
Religija
[uredi | uredi izvor]U pogledu religije postojale su ogromne razlike između dvije konstitutivne republike. Prema podacima iz 1991. godine religijska struktura bila je sljedeća - Katolici: 46.4%, Evangelisti: 5.3%, Ateisti: 29.5%, neizjašnjenih: 16.7%.
Ekonomija
[uredi | uredi izvor]U periodu između dva svjetska rata bila jedna od industrijski najrazvijenijih zemalja Evrope.
Poslije Drugog svjetskog rata, ekonomija je centralizovana po ugledu na ekonomiju Sovjetskog Saveza. Jedna od glavnih grana industrije je bila teška metalurgija koja je zavisila od uvoza željeza. U tom periodu energetski potencijali države su bilo mali. Iz Sovjetskog Saveza je uvožena nafta, a u državi je funkcionisala proizvodnja mrkog uglja i električna energija na hidro pogon.
Sport
[uredi | uredi izvor]Čehoslovački fudbalski tim je bio vrlo jak na svjetskoj sceni, sa 8 učešća na Svjetskom prvenstvu, završivši kao drugi na Svjetskim prvenstvima 1934. i 1962. Tim je također osvojio i Evropsko prvenstvo 1976.
Čehoslovačka je imala vrlo jak hokejaški tim, koji je osvojio mnoštvo medalja na svjetskim šampionatima i olimpijskim igrama.
Poznati teniseri Ivan Lendl i Martina Navratilova su rođeni u Čehoslovačkoj.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Literatura
[uredi | uredi izvor]Preclík, Vratislav. Masaryk a legie (Masaryk and legions), váz. kniha, 219 pages, vydalo nakladatelství Paris Karviná, Žižkova 2379 (734 01 Karvina, Czechia) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (Masaryk Democratic Movement, Prague), 2019, ISBN 978-80-87173-47-3, pages 12 – 70, 101-102, 124–125, 128, 129, 132, 140–148, 184–190.
Reference
[uredi | uredi izvor]
Nedovršeni članak Čehoslovačka koji govori o državama treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.
