Sombor

Sombor je gradsko naselje i sjedište grada Sombora u Zapadnobačkom okrugu. Sjedište ima ukupno 51.471 stanovnika (2002.) a grad 97.263 stanovnika. Sombor je administrativni centar Zapadnobačkog okruga. Prema popisu iz 2002. bilo je 52.648 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 48.993 stanovnika).

Sombor
Grad
Сомбор
Znamenitosti Sombora
Grb
Sombor Lokacija u Srbiji
Koordinate: 45°46′27″N 19°09′44″E
Država	Srbija
Okrug	Zapadnobački okrug
Vlada
• Gradonačelnik	Nemanja Delić
Površina
• Metro	1.178 km2
Nadmorska visina	89 m
Stanovništvo
• Urbano	47.623
• Metro	85.903
• Metro (gustoća)	72,92 /km2
Vremenska zona	CET (UTC 1)
• Ljeti (DST)	CEST (UTC 2)
Poštanski broj	25000
Pozivni broj	( 381) 025
Registracija vozila	SO
Veb-sajt	http://www.so-sombor.com/

Prirodno-geografski položaj

Grad Sombor se nalazi u sjeverozapadnom dijelu Vojvodine, odnosno Srbije. Sombor i njegov atar su na dnu basena nekadašnjeg Panonskog mora, omeđeni na karti Evrope sa 16°31' i 17°06'30" istočne geografske dužine i 46°34'15" i 46°03'20" sjeverne geografske širine Teritorija se prema sjeveru graniči sa Mađarskom, na sjeveroistoku sa gradom Subotica, na istoku općinom Bačka Topola, na jugoistoku sa općinom Kula, na jugu sa općinom Odžaci, na jugozapadu sa općinom Apatin i na zapadu sa teritorijom Republike Hrvatske. Prema tome, njen prostor je oivičen granicama pet općna i teritorija van Srbije. Grad je veoma dobro povezan magistralnim i regionalnim putevima koji idu iz pravca Bačkog Brega, Subotice, Novog Sada i Odžaka. Sombor je od Beograda udaljen 175 km, a od Budimpešte 220 km. Planimetrijski posmatrano, površina grada ima svojim preovlađujućim, sjevernim i srednjim delom oblik nepravilnog mnogougla, na koji se prema jugu nadovezuje suženi pojas oivičen vrlo krivudavom graničnom linijom. Geomorfološku osnovu terena opštine Sombor čine dio telečke lesne zaravni koja zahvata oko 1/3 njene teritorije; lesna terasa, Nadmorske visine raspona 90–100 m i aluvijalna ravan Dunava, sastavljena iz nižeg inundacionog dijela i aluvijalne terase. Pomenute morfološke cjeline su disecirane vodenim tokovima medu kojima dominira relativno gusta kanalska mreža. Posebnu vrijednost položaju područja grada naročito daju okolnosti da se ona nalazi u Panonskom basenu i da pripada užoj zoni Podunavlja, odnosno da se nalazi u zoni Koridora 7. koji je već ucrtan u evropsku mrežu saobraćajnih pravaca, zahvaljujući kojima je u znatnoj mjeri određena prostorno-funkcionalna vrednost i položaj općine u odnosu na druga područja.Na 1.178 km² sa gradom se smjestilo i 16 salaških naselja, posebna osobenost ovog kraja, i još 15 sela: Aleksa Šantić, Bački Breg, Bački Monoštor, Bezdan, Čonoplja, Doroslovo, Gakovo, Kljajićevo, Kolut, Rastina, Riđica, Stanišić, Svetozar Miletić, Stapar i Telečka.

Prigradska naselja

• Bukovački Salaši
• Rančevo
• Kruševlje
• Bilić
• Lugovo
• Žarkovac

Gradovi prijatelji:

• Čerkasi Ukrajina
• Baja Mađarska
• Kišpešt ( Mađarska)
• Veles ( Makedonija)

Regionalna kooperacija

• Osijek Hrvatska
• Vukovar Hrvatska
• Tuzla Bosna i Hercegovina

Historija

Sombor u Austroguarskoj monarhiji

O nastanku i dalekoj prošlosti Sombora danas se vodi polemika. Razlog tome su nepotpuni i oskudni izvori, međutim najviše njih do sada ima uvjerenje da je u 14. vijeku na vlastelinskom imanju razgranate ugarske porodice Cobor počela ubrzanije da se razvija naseobina, nastala još pre njihovog dolaska, o kojoj dokument iz 1360. godine kazuje da je u vlasništvu vlastelina sa imenom Cobor Sent- Mihalj. Oni će se kasnije, kada je naseobina ojačala, predstavljati kao Cobori od Cobor Sent-Mihalja. Vremenom se Cobor Sent-Mihalj uvećavao i napredovao, a takođe se uvećavao broj domova i žetelja oko kaštela, što je Coborima pogodovalo jer su tako bili moćniji u međusobnim veleposedničkim obračunima. Opasnost od Turaka ubrzava odluku koja je odranije sazrevala o potrebi podizanja stamenog utvrđenja, i 1478. godine Cobori ga, uz dozvolu mađarskog kralja Matije Korvina podižu, i to im povećava ionako veliki ugled koji su uživali. Dana 17. februara 1749. godine uz visoku cijenu (150.000 rajnskih forinti u zlatu je uplaćeno u carske trezore, što je sa pratećim taksama i prispjelim kamatama teško opteretilo grad dugovima, koje će otplatiti tek 1766. godine), carica Marija Terezija potpisuje povelju kojom se Sombor uzdiže u rang slobodnih i kraljevskih gradova, i koja je na svečan način predata Somborcima 24. aprila 1749. godine. Sombor je ovim činom veoma mnogo dobio. Avram Mrazović 1778. godine osniva "Normu" najstariju ustanovu za obrazovanje učitelja za slovenski živalj na jugu.

Stara gradska kuća

Sombor u Kraljevini Jugoslaviji

Napredak Sombora će potrajati do razmeđa 19. i 20. vijeka, kada - bez obzira što 1905. godine grad dobija i električnu struju, ubrzano se elektrificirajući - počinju da javljaju prvi znaci stagnacije, koji će se umnožiti nakon Prvog svjetskog rata i kulminirati podjelom Kraljevine Jugoslavije na banovine, kada se ukidaju županije, a Sombor ulazi u sastav Dunavske banovine. Centar banovine se seli u Novi Sad, a time i sve značajnije upravne, sudske i druge županijske ustanove. Sombor, koji je oduvek graden da bude centar, odjednom se našao u nepovoljnom zaleđu, van magistralnih pravaca, sa nikad jakom privredom, čije bogato kulturno naslijeđe ostade kao odbljesak negdanje slavne prošlosti i preveliko opterećenje za smanjene materijalne mogućnosti. Međutim, somborci su se istakli i u pripremanju i održavanju Velike narodne skupštine u Novom Sadu, na kojoj je 25. novembra 1918. godine donijeta odluka o otcjepljenju Srpskog, bunjevačkog i ostalog slovenskog naroda iz bivše Vojvodine od Ugarske i prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji, a ujedno je izražena želja da se osnuje jedinstvena država Srba, Hrvata i Slovenaca".

Sombor u Drugom svjetskom ratu

U podne 12. aprila 1941. godine hortijevci bez otpora umarširavaju u Sombor. Tokom novembra iste godine, u neposrednoj blizini Sombora, u Batinskoj bici završnim operacijama za oslobođenje Jugoslavije, ginuće za borbu nedovoljno obučeni mladi Somborci. U isto vrijeme njegovi žitelji će iskazati entuzijazam u opsluživanju velikog Bolničkog centra broj 2, kroz koji je za kratko vrijeme od početka Batinske bitke prošlo preko 28.000 ranjenih i obolelih partizana i crvenoarmejaca. Grad je oslobođen 21. oktobra 1944. godine

Sport u Somboru

Sport u Somboru ima dugu tradiciju. Organizovanu formu dobio je osnivanjem Šahovskog društva (1867), Kluba mačevalaca (1872), Somborskog klizačkog udruženja i najstarijeg atletskog kluba u bivšoj Jugosalviji Maraton (1873), i, naročito, osnivanjem Somborskog sportskog udruženja 1887. sa gimnastičkom, mačevalačkom, plivačkom i atletskom sekcijom, sedište Fudbalskog kluba Radnički (1912). Somborci su u godinama između dva svetska rata, bili dobri u vaterpolu i plivanju, rvanju, atletici, tenisu i stonom tenisu, čije je prvo državno prvenstvo održano u Somboru 1928. na kome je osnovan i Jugoslavenski ping pong savez. Još više domete su dosegli rvači sa prvim somborskim olimpijcima: Stevan Pišta Nađ i Nikola Grbić (Pariz 1924), da bi Ivan Frgić znatno kasnije, uz više svjetskih i evropskih odličja, iz Montreala 1976. u Sombor doneo prvo olimpijsko srebro. Pre njega (1971) Sreten Damjanović je osvojio titulu svjetskog prvaka. Poslije Drugog svjetskog rata afirmisale su se gimnastičarke, dizači tegova i ženski rukomet, plasmanom Ženskog Rukomentog kluba Bane Sekulić u finale Kupa pobednika kupova Evrope (1981) i srebrnim medaljama sa Olimpijade u Moskvi (1980) Mirjane Đurice i Zorice Vojinović, sa selektorom Josipom Samaržijom, uvećati fond olimpijskih medalja i još više podići ugled somborskog sporta.

Obrazovanje

Prve škole u Somboru osnovali su Turci u vrijeme kada su vladali gradom. Tada je postojalo šest osnovnih škola i dvije medrese za učenike. Odlaskom Turaka iz Sombora grad postaje središte sreza u Bačkoj županiji, a nakon toga i vojni šanac što otvara vrata svekolikom razvoju, pa tako i razvoju obrazovanja. Srpska trivijalna osnovna škola počinje sa radom 1717. godine, nakon nje osniva se katolička osnovna škola. Gramatikalna (latinska) škola osnovana je 1759. godine, a 1763. prerasta u Gradsku gramatikalnu školu. Niža realna gimnazija na njemačkom jeziku s radom počinje 1853. godine, a nastava na srpskom i mađarskom jeziku u toj školi počinje 1869. godine. Viša (osmogodišnja) gimnazija na mađarskom nastavnom jeziku otvorena je 1872. godine. Tri godine kasnije, 1875. otvorena je Srpska viša djevojačka škola. Početak predškolskog obrazovanja u Somboru datira iz 1886. godine kada je sa radom počelo prvo srpsko zabavište u gradu nazvano „Školica”. U XX vijeku, poslije Drugog svjetskog rata uspostavljen je novi sistem obrazovanja osnivanjem osnovnih i srednjih stručnih škola i gimnazije. U Somboru i okolnim selima danas postoji 20 osnovnih i 6 srednjih škola, osnovna i srednja muzička škola, kao i Škola za osnovno i srednje obrazovanje za decu sa posebnim potrebama i Škola za osnovno obrazovanje odraslih. Pedagoški fakultet nastavlja tradiciju Norme iz 18. vijeka u obrazovanju učitelja, a u Somboru radi odjeljenje Univerziteta „Megatrend” i Visoka škola strukovnih studija „Visan”

Industrija

Neke od kompanija u Somboru:

• ATP Severtrans Sombor
• Betonjerka Sombor
• Ekran (Sombor)
• Hotel Internacion (Sloboda) Sombor
• Zastava specijalna vozila Sombor
• Bane Sekulić (fabrika)
• Boja Sombor A. D.
• Aleksandro namještaj
• Boreli
• Fabrika akumulatora Sombor-Farmakom
• Somborelektro
• Somborgas
• Somboled

Literatura

• Sombor, Milan Vojinović, Stojkov Novi Sad, 2000 godina, ISBN 86-81749-10-2
• Sombor, Milan Vojinović, Publikum Sombor, 2001 godina
• Opština Sombor, Grupa Autora, Priodno-Matematički fakultet Novi Sad, Novi Sad, 1996. godina

Mape i karte

• Mape aerodromi i vremenska situacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl mapa (Maplandia)
• Plan naselja (Mapquest)

Vanjski linkovi

• Službena stranica

Nedovršeni članak Sombor koji govori o geografiji treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.