Lesoto

Kraljevina Lesoto (Sesoto jezik: Mmuso wa Lesotho [lɪ'sʊːtʰʊ]), ranije Basuto, je parlamentarna monarhija u južnoj Africi. Lesoto je enklava unutar Južnoafričke Republike, potpuno okružena teritorijom ove države. Međutim, Lesoto nikad u svojoj historiji nije politički pripadao Južnoafričkoj Republici. Zemlja se nalazi između 29 i 30 stepena južne geografske širine i 28 i 30 stepena istočne geografske dužine. Zbog svog posebnog geografskog položaja i velike nadmorske visine, Lesoto se često naziva i Kraljevina na nebu (engl. Kingdom in the Sky)

Kraljevina Lesoto Mmuso wa Lesotho (st) Kingdom of Lesotho (en)
Zastava Grb
Himna: "Lesotho Fatse La Bontat'a Rona"
Položaj Lesotoa na karti Položaj Lesotoa
Glavni grad		Maseru 29°28′S 27°56′E
Službeni jezik		sesotho (južni sotho) i engleski
Državno uređenje		Ustavna monarhija
• Kralj		Letsie III
• Predsjednik vlade		Moeketsi Majoro
Zakonodavstvo
Nezavisnost		Od Ujedinjenog Kraljevstva
• Priznato		4. oktobra 1966.
Površina
• Ukupno		30.355 km2 (137.)
• Vode (%)		0
Stanovništvo
• Ukupno		2.128.180 (143.)
• Gustoća		62/km2
BDP (PKM)		2010
• Ukupno		$3,303 milijardi
Gini (1995)		63,2
HDI (2010)		▲ 0,427 (nizak)
Valuta		Loti (100 sentea)
Vremenska zona		UTC 3
Topografija
• Najviša tačka		Thabana Ntlenyana 3 482 m
Pozivni broj		266
Internetska domena		.ls

Etimologija

Prevedeno sa sesoto jezika, Lesoto znači "Država naroda koji govore soto jezik", gdje se misli na južni soto jezik (sesoto). Za vrijeme britanske krunske kontrole teritorije, nosila je ime Basutoland, što u prevodu znači "zemlja naroda Basuto" ili "zemlja Basutoa". Sama etimologija "Basuto", prevedeno također sa soto jezika, znači "južni Soto (često zvan Basuto) Lesotoa i okolnih područja".

Geografija

Topografska karta Lesota

Kraljevina Lesoto spada u najmanje države u Africi (42. po veličini) i sa površinom od 30.355 km² je otprilike velika kao Belgija. Nema izlaz na more. Sa svojim jedinim susjedom, Južnom Afrikom, graniči se u dužini od 909 km. Na zapadu i sjeveru graniči se sa južnoafričkom provincijom Vrystaat, na istoku KwaZulu-Natal, a na jugu sa provincijom Oos-Kaap. Lesoto je jedna od tri države svijeta koja je okružena sa samo jednom državom (ostale dvije su Vatikan i San Marino). Zapadni dio Lesota se nalazi na jednoj visoravni, takozvanoj Highveld (koja se zbog specifične topografije zemlje naziva još i Lowlands (nizija)), gdje se nalazi najveći dio stanovništva zemlje. Nadmorska visina visoravni Lowlands iznosi između 1400 i 1700 metara. U njoj se nalaze brojna korita rijeka i doline. Istočni dio zemlje (Highlands) se nalazi djelimično na nadmorskoj visini preko 2000 metara, a preovladavaju bazaltne stijene, zbog vulkanskih erupcija u davnoj prošlosti od preko 150 miliona godina. Gorje je ispresjecano dubokim riječnim dolinama. Najviši vrh zemlje, a ujedno i najviši u regiji južne Afrike je Thabana Ntlenyana, sa visinom od 3482 metra. Najniža tačka Lesota se nalazi na ušću rijeka Oranje (u Lesotu zvana Senqu) i Makhaleng, na nadmorskoj visini od 1400 metara. Lesoto je jedina nezavisna država na svijetu čija se cjelokupna teritorija nalazi iznad 1000 metara nadmorske visine. Pored toga, oko 80% teritorije leži preko 1800 metara.

Efekti erozije u blizini Ha Lebesa

U Lesotu izviru dvije najznačajnije južnoafričke rijeke: Oranje i Caledon, koje su duž svog toka napravile duboke kanjone i doline. Zbog tvrdoće bazaltnih stijena, brojni su i vodopadi u područjima planinskog masiva Maloti, među kojima je Maletsunyane vodopad u blizini Semonkonga, sa 192 metra najviši neprekidni vodopad u južnoj Africi. Zemljište visoravni na prelazu u Lowlands na zapadu sastoji se iz mehkih pjeskovitih stijena. Zbog toga, ali i zbog prenaseljenosti ovog područja, te prekomjernog iskorištavanja (samo je 11% površine zemlje poljoprivredno iskoristivo), ovo područje je snažno pogođeno erozijom. Prirodni resursi zemlje su voda, kao i dijamanti i neki drugi minerali. Bogate rezerve vode, sa procjenjenim dnevnim količinama od oko 7.280 miliona litara, se koriste za ogromne projekte navodnjavanja i proizvodnje električne energije.

Klima

Kao i u drugim zemljama južne hemisfere, godišnja doba su suprotna u odnosu na sjevernu hemisferu. Zbog velike nadmorske visine, klima Lesota nije pretjerano topla. Zimi, između juna i augusta, često bude veoma hladno, a na visokim planinama nerijetko bude i snijega. Danju, i zimi je veoma sunčano, a tokom cijele godine broj sunčanih dana se u prosjeku kreće oko 300. U ljetnim mjesecima, između novembra i marta je u cijelom Lesoto izrazito vruće. Ljeti su veoma česte oluje, gotovo 100 dana tokom godine. Zbog nadmorske visine, tokom dana temperature često dosta osciliraju (između -15 °C noću u zimskom periodu do 30 °C danju u ljetnom periodu). Prosječna godišnja temperatura u Maseru iznosi 15 °C. Na vrhovima planinskog masiva Drackensberge tokom cijele godine može doći do snježnih padavina. Oko 85% ukupnih godišnjih padavina od 600 – 800 mm, padne tokom ljeta, zbog čega je zimi za vrijeme sušnih mjeseci krajolik pust.

Snijeg na planinama Lesota

Flora i fauna

Lesoto je veoma siromašan sa drvetom. U cijeloj zemlji ima vrlo malo drveća, pretežno eukaliptusa, akacije i slično. Životinjski svijet karakterišu manje životinje. Najveći sisar je antilopa (Pelea capreolus). Od veće važnosti su brojne ptice: roda, ibis i lešinari, od kojih je najinteresantniji bradati lešinar.

Historija

Planinsko područje Lesota naseljavao je još 25.000 godina p. n. e. narod San, koji su uglavnom bili lovci i sakupljači plodova. Od brojnih pećinskih crteža koji su načinili pripadnici ovog naroda u cijeloj južnoj Africi, u samom Lesotu se nalazi oko 5.000, kao što je Ha Baroana, oko 50 km istočno od glavnog grada. Za vrijeme seobe Bantu plemena, koja je počela oko 4. i 5. vijeka, u ovo područje se doseljava narod Nguni i počinje se baviti poljoprivredom. U narednim vijekovima, na područje Lesota se više se doseljava Bantu plemena sa sjevera. Do 11. vijeka su Basotho i njemu srodna Tswana plemena gotovo potpuno potisnuli domorodački narod San, tako da danas u Lesotu i cijelom području južne Afrike gotovo da i nema pripadnika ovog naroda. Najveći broj doseljenih Basotho plemena se naselio u plodnu dolinu rijeke Caledon, gdje su živjeli u manjim zajednicama, uglavnom od poljoprivrede i uzgoja stoke, a zbog veoma malo plodnog zemljišta, često je dolazilo do nesuglasica sa susjednim plemenima pa i sukoba.

Vladavina kralja Moshoeshoe I.

Početkom 19. vijeka, veliki kralj Zulua, Shaka, je sve više povećavao svoje kraljevstvo. Širenjem svoje vlasti, pod udar je došlo i područje koje su naseljavala Basotho plemena. Stalni napadi Zulua, pljačke i teror koji su provodili nad plemenima Basotho, dovelo je lokalno stanovništvo na rub gladi, do te mjere da je stanovništvo u nekim područjima Lesota počelo pokazivati znakove kanibalizma.

Kralj Moshoeshoe I

U žestokim sukobima, narod Basotho, ujedinjen od 1820 godine pod poglavicom Moshoeshoe I, uspješno se odbranio od napada Zulua. Moshoeshoe naređuje izgradnju dvije utvrde u Butha-Butha i Thaba Bosiu, gdje su se sklonile brojne Basotho izbjeglice za vrijeme sukoba. Putem vješte politike, on napokon uspjeva značajno proširiti svoj uticaj, čime je osigurao podršku okolnih plemena. Od tog vremena često je poznat i kao Moshoeshoe Veliki, a često ga smatraju i osnivačem Basotho nacije. Od 1830 godine, u područje Lesota sve više prodiru Buri, u potrazi za novim prostorom za naseljavanje i kolonizaciju. Kao posljedica sve većih napetosti između Holanđana i Britanaca u Južnoj Africi, sve brojnije grupe tzv. Voortrekkera (hol. Voor - prije i trekker - putovati, migrirati) odnosno pionira počele su se seliti prema sjeveru, naročito u periodu između 1836 i 1838 godine, kada dolazi i do sukoba između Evropljana i vojske kralja Moshoeshoe. Pošto su vojnici tada novoformirane Oranjske države počeli napadati Basotho naselja, kralj traži zaštitu od Britanaca. Uslijedilo je sklapanje sporazuma o zaštiti između britanske kolonije Cape i Basothoa, ali je isti nedugo zatim raskinut 1865 godine, da bi se smirile razmirice sa Burskom republikom. Nakon jedne ofanzive burske vojske 1865 godine, kraljevstvo Moshoeshoea se moralo predati, te su ustupili Burima veliko i plodno područje. Prije konačnog pada kraljevstva, kralju je uspjelo nagovoriti Britance da 1868 godine uspostave protektorat na preostaloj teritoriji kojom je vladao, pod imenom Basutoland. Vještom diplomatijom, Moshoeshoe uspjeva sačuvati određeni vid autonomije svog kraljevstva. Godinu dana nakon njegove smrti, 1870 godine, autonomija ipak biva ukinuta, a Basutoland pripojen ostalom dijelu južnoafričke kolonije.

Britanska krunska kolonija Basutoland

Za vrijeme novog kralja Letsie I, Basotho narod nije imao predstavnika u parlamentu britanske kolonije Cape. Iz tog razloga je dolazilo do ustanaka protiv Britanaca. Naposlijetku, Britancima je uspjelo da svo oružje pobunjenika konfiskuju. Međutim, brojne i mukotrpne borbe protiv ustanika koje je predvodio poglavica Moorosi godine 1879 i tokom tzv. Rata pištolja (Gun war) između 1880 i 1881, su za koloniju Cape bile tako iscrpljujuće i bezuspješne, da je već 1884 Basutoland predan u direktno okrilje britanske krune kao krunska kolonija

Nakon što je 1910 godine osnovana Južnoafrička Unija, Lesoto, kao i Bečuanaland (danas: Bocvana i Svazi) odbijaju da se priključe novoj nezavisnoj državi. Godine 1938 britanska vlada donosi odluku o zakonskim reformama, kojima je broj plemenskih poglavara i njihova moć značajno umanjena. Ovo, kao i strukturne promjene unutar zemlje, naročito urbanizacija i povećanje obrazovnih mogućnosti, doprinijelo je osjetnom smanjenju uticaja kralja i poglavica. Nakon završetka Drugog svjetskog rata, u kojem je učestvovalo nekoliko hiljada vojnika iz Basutolanda na strani Saveznika, raste težnja ka nezavisnošću zemlje te dolazi do osnivanja nekoliko pokreta za nezavisnost, poput Nacionalne stranke Basotho (BNP) ili Kongresne stranke Basotho (BCP). Godine 1959 donosi se prvi kolonijalni ustav, koji omogućuje da se u 1960 godini, godini krunidbe kralja Moshoeshoe II, raspišu prvi slobodni izbori u zemlji. Na sljedećim izborima 1965 godine, s neznatnom prednošću pobjeđuje BNP, koji godinu kasnije (1966) predvodi Basutoland prema nezavisnosti, pod novim imenom Lesoto. Kao državno uređenje, odabire se ustavna monarhija, a prvi premijer Lesota postaje predsjednik stranke BNP Leabua Jonathan.

Od 1966 do danas

Nakon što je 1970 godine pobijedila opozicijska stranka BCP po vodstvom Ntsu Mokhehle, premijer Jonathan poništava rezultate izbora, stavlja ustav van snage, proglašava vanredno stanje u zemlji te privremeno protjeruje kralja Moshoeshoe II u egzil. Hapse se i ubijaju članovi opozicijske stranke i njihove porodice, a njihove kuće se uništavaju. Preostali članovi opozicije formiraju vladu u progonstvu, nakon što je donesen privremeni ustav zemlje 1973 godine, međutim ta vlada ostaje na margini dešavanja. Vanjskopolitičke napetosti su porasle kada je 1982/83 Južnoafrička Republika (JAR) zaoštrila diplomatski pritisak na Lesoto, pod izgovorom da Lesoto podržava zabranjeni anti-apartheidski pokret Afrički nacionalni kongres (ANC). Vlada bijele manjine u JAR stavlja sankcije Lesotu, čija je privreda jako zavisna od JAR, te pokreće vojne akcije protiv Lesota. Pri jednom napadu vojske JAR 9. decembra 1982 ubijeno je preko 40 osoba. Odbijanje premijera Lesota, Jonathana, da uskrati podršku ANC-u i da ih protjera iz države, dovodi do političkih previranja i nemira, koji 20. januara 1986 prerastaju u vojni prevrat kojeg vodi general Justin Metsing Lekhanya. Ukida se parlament, sve stranke se ukidaju, a na čelo države staje šesteročlani vojni savjet. Kralju Moshoeshoe II se povećavaju izvršne i zakonodavne ovlasti, te on vlada sve do 1990 zajedno sa predsjednikom vojnog savjeta generalom Lekhanyaom. Godine 1990, Moshoeshoe se protjeruje u izgnanstvo, a na tron dolazi kralj Letsie III. Lekhanya-u zamijenjuje Elias Phisoana Ramaema na mjestu predsjednika vojnog savjeta. Nova vlast vodi državu do 1993 kada se priprema novi demokratski ustav i raspisuju slobodni izbori. Prve demokratske izbore pobjeđuje BCP pod vodstvom Ntsu Mokhehle. Godinu kasnije, augusta 1994, kralj Letsie III uz podršku vojske, ponovo raspušta parlament te dio ustava stavlja van snage. No, samo mjesec dana kasnije, pučistička vlada se raspada, a vraća se stara demokratski izabrana vlada. Godine 1995, kralj Moshoeshoe II se vraća iz progonstva i ponovno staje na tron. Međutim, gine u jednoj saobraćajnoj nesreći 1996 godine, a njegov sin Letsie II postaje kralj 31. oktobra 1997 godine. Na novim izborima, 1998 godine, pobjeđuje novoosnovana stranka Kongres Lesota za demokratiju (LCD) kojeg vodi Beuthuel Pakalitha Mosisili. Stranka osvaja 79 od 80 zastupničkih mjesta u parlamentu, što je opozicija osporavala, te su opozicioni pobunjenici poveli krvave borbe, i gotovo cijelu zemlju doveli do potpune stagnacije. Iz straha od eskalacije sukoba, premijer zemlje poziva vojsku JAR i Zimbabvea da uđu u zemlju kako bi pomogli stabilizaciji stanja. Tek nakon izmjena u izbornim zakonima, stanje se polahko smiruje, a vojska susjednih zemlja napušta zemlju 2001 godine. Na izborima 2002 godine, ponovno pobjeđuje premijer Mosisili, a većina naroda, kao i opozicija, ga prihvata. Posljednji izbori održani su u martu 2007 godine, kada LCD osvaja 61 od 80 mjesta u parlamentu. Najjača opozicijska stranka postala je novoosnovana Svebasotanska konvencija (All Basotho Convention) sa 17 mandata u parlamentu.

Vlada

Ustav Lesota je usvojen 2. aprila 1993 godine. On je definisao državu kao ustavnu monarhiju, sa dvodomnim parlamentom. Na izborima za parlament mogu glasati svi građani stariji od 18 godina. Također utvrđena je i podjela vlasti, a sudstvo je nezavisno. Ustavom su garantirana i osnovna ljudska prava, pravo na govor, štampu, slobodu okupljanja, vjerske slobode, pravo na privatnost i zaštita privatne imovine.

Izvršna vlast

Premijer Lesota, trenutno Tom Thabane (od 8. juna 2012.), je predsjednik vlade i kabineta, te ima izvršnu vlast u zemlji. Premijer se ne bira direktno na izborima. Po odredbama ustava, predsjednik pobjedničke stranke na izborima automatski dobija mjesto premijera. U periodu od 1986 do 1993 dužnost premijera je obavljao predsjedavajući vojnog savjeta, dok je vojna vlada bila na vlasti. Kralj Lesota, trenutno Letsie III od 7. februara 1996., ima samo određene predstavničke ovlasti, a ustavom mu je zabranjena svaka aktivna uloga u političkim dešavanjima. Monarhija je nasljedna, ali je moguće da savjet plemenskih vođa po tradicionalnim zakonima utvrdi ko će naslijediti umrlog monarha, ali ga može i prijevremeno svrgnuti.

Zakonodavna vlast

Zakonodavnu vlast u Lesotu ima parlament, koji je podijeljen u dva doma. Kao gornji dom djeluje Senat, dok je donji dom nacionalna skupština. Senat se sastoji od 33 člana, od kojih su 22 plemenske vođe u zemlji. Većina članova Senata su potomci kralja Moshoeshoe I i svoje mjesto u Senatu naslijeđuju. Ostalih 11 članova imenuje kralj, po prijedlogu vlade. Trenutni predsjednik Senata je Sempe Lejaha. Glavni zadatak Senata je provjera i revizija prijedloga zakona koje predlaže nacionalna skupština, ali i on može predlagati zakone. Nacionalnu skupštinu, kao donji dom parlamenta, bira narod na općim, slobodnim, tajnim izborima. Mandat članova skupštine traje pet godina. Trenutno ima 120 članova skupštine, od kojih se 80 bira putem većinskih glasova, a 40 putem proporcionalnih glasova. Predsjednik nacionalne skupštine je Ntlhoi Motsamai.

Sudska vlast

Sudski sistem u Lesotu se zasniva, kao i u JAR, na mješovitoj formi između angloameričkog sistema common law (englesko pravo) i rimsko-holandskog prava, koji ima korjene u rimskom pravu. Ustavom je zagarantovana nezavisnost sudstva i odvajanje od politike. Najviša sudska instanca u zemlji je Vrhovni sud, čijeg predsjednika predlaže kralj. Vrhovnom sudu su potčinjeni lokalni sudovi, uglavnom u gradovima, te tradicionalni sudovi, koji najvećim dijelom postoje u seoskim sredinama.

Administrativna podjela

Administrativna podjela Lesota

Lesoto je podjeljen na 10 okruga:

br.	Okrug	Glavni grad	Površina (km2)	Stanovništvo (stanje: 2001)
1	Berea	Teyateyaneng	2.222	300.557
2	Butha-Buthe	Butha-Buthe	1.767	126.948
3	Leribe	Hlotse	2.828	362.339
4	Mafeteng	Mafeteng	2.119	238.946
5	Maseru	Maseru	4.279	477.599
6	Mohales Hoek	Mohale's Hoek	3.530	206.842
7	Mokhotlong	Mokhotlong	4.075	89.705
8	Qacha's Nek	Qacha's Nek	2.349	80.323
9	Quthing	Quthing	2.916	140.641
10	Thaba-Tseka	Thaba-Tseka	4.270	133.680

Ubjedljivo najveća anglomeracija u Lesotu je Maseru, sa oko 316.155 stanovnika (stanje: 1. januar 2005). Tu je koncentrirano oko 13% ukupnog stanovništva zemlje. Tačan broj stanovništva nije moguće precizno izračunati, jer postoje brojna privremena naselja nomada, koji se često sele.

Rang	Grad	Stanovništvo (2005)	Okrug
1.	Maseru	218.355	Maseru
2.	Teyateyaneng	75.115	Berea
3.	Mafeteng	57.059	Mafeteng
4.	Hlotse	47.675	Leribe
5.	Mohale's Hoek	40.514	Mohale's Hoek

Privreda

Brana Katse

Selo Malealea na zapadu Lesota

Novčanica od 10 maloti

Lesoto spada u najsiromašnije države svijeta, mjereno po dohotku po glavi stanovnika. Po podacima iz 2003 godine, u Lesotu je živjelo oko 43% stanovništva ispod praga siromaštva, odnosno stanovnika koji preživljavaju sa manje od 1 američkog dolara dnevno. Oko 60% stanovništva je direktno zaposleno u poljoprivredi, u okviru koje se stvaraju dvije trećine ukupnog nacionalnog dohotka. Većina stanovništva proizvodi u okvirima tzv. supsistencijalne privrede, odnosno da gotovo sve robe proizvode za svoje potrebe, a neki rade i u rudnicima u susjednoj Južnoafričkoj Republici. Međutim, nakon što je u JAR ukinut aparheid, potražnja za radnicima iz Lesota u tamošnjim rudnicima je dosta manja.

Sve do 1998 godine i političkih nemira u zemlji, privreda Lesota je polahko i stalno rasla. Nakon izbijanja sukoba nakon izbora 1998 godine, gotovo 80% infrastrukture u Maseru i drugim većim gradovima je uništeno. Ovo je imalo katastrofalne posljedice na daljnji rast i razvoj privrede. U sljedećih nekoliko godina, snažno je porastao deficit državnog budžeta, a dotadašnji rast privrede se nije mogao nastaviti. U toku 2005 godine, privreda Lesota porasla je za oko 2%.

Lesoto je, zajedno Svazijem, Namibijom, Bocvanom i Južnoafričkom Republikom, nalazi u zajedničkoj monetarnoj uniji, takozvanom Monetarnom području randa (Rand je valuta JAR), u kojoj je rand vodeća valuta. Lesotanska valuta, Loti (množina: Maloti), koja je u opticaju od 1980 godine, vezana je za rand sa nepromjenjivim kursom 1:1. Stopa inflacije u Lesotu 2005 godine iznosila je 4,7%. Lesoto je član Južnoafričke carinske unije (Southern African Customs Union (SACU)) zajedno sa Svazijem, Namibijom, Bocvanom i JAR, što, pored monetarne unije, sačinjava zajedničko tržište južne Afrike.

Vanjska trgovina

Zbog svog geografskog položaja, Lesoto najvećim dijelom trguje sa susjednim zemljama. Gotovo 90% ukupne vanjske trgovine otpada na Južnoafričku Republiku, dok 7% otpada na azijske zemlje. Najviše se uvoze prehrambene namirnice, građevinski materijal, vozila, mašine i lijekovi. Najvažniji izvozni artikli su odjeća, obuća, vozila, pamuk, angora vuna i životinje. Izvozi se u zemlje SACU (53,9%) i zemlje Sjeverne Amerike (45,6%). Zbog stalnog trgovačkog deficita, do 2000 godine, ukupni vanjski dug Lesota narastao je do 720 miliona US$. Zbog siromaštva zemlje, Lesoto prima i veliku međunarodnu pomoć od raznih međunarodnih organizacija, poput Svjetske banke, ali i Evropske Unije i SAD-a. U 2000 godini, ukupna pomoć za razvoj zemlje iznosila je 41,5 miliona US dolara.

Stanovništvo

Rast stanovništva Lesota u periodu 1961-2003

Kraljevina Lesoto je jedna od malobrojnih afričkih država koja ima relativno homogen sastav stanovništva, sa zajedničkom kulturom, identitetom i tradicijom. Gotovo 99% cjelokupnog stanovništva pripada južnom bantu narodu - Basoto, koji je ujedinjen pod vlašću kralja Moshoeshoe I. Od malobrojnih manjina u Lesotu žive grupe Zulua, Xhosa, Evropljana i Azijata.

Zbog geografskih osobina zemlje, stanovništvo u Lesotu je dosta neravnomjerno raspoređeno. Oko 70% stanovništva živi u nižem zapadnom dijelu zemlje, uglavnom u riječnim dolinama, gdje se također nalaze i najplodnija područja.

Po starosnoj strukturi, udio stanovništva preko 60 godina u 2008 godini iznosio je oko 5%, dok je oko 39% ukupnog stanovništva bilo ispod 15 godina. Prosječan broj djece koja rodi jedna žena u Lesotu je 3,5, a stopa smrtnosti dojenčadi iznosi 9,1 promil, dok stopa smrtnosti trudnica pri porodu iznosi 960 na 100.000 poroda. Stopa nepismenosti u zemlji iznosi 15%.

Stopa nezaposlenosti stanovništva iznosi oko 45%, što je među najvišim u svijetu. Ona se povećala u periodu nakon što je ukinut apartheid u Južnoafričkoj Republici, jer su mnogi građani Lesota radili u rudnicima u Južnoafričkoj Republici, a nakon zatvaranja rudnika, bili su primorani da se vrate u domovinu. Danas još oko 30% stanovništva radi u JAR, dok se ostatak, gotovo isključivo, bavi poljoprivredom.

Obrazovanje

Procjenjuje se da je stopa nepismenosti u Lesotu 2005 godine iznosila oko 15%, stopa pismenosti kod muškaraca iznosi 74%, dok kod žena iznosi 94%. Ukupni izdaci za obrazovanje koji se izdvajaju iz državnog budžeta iznose 18%, a ostale izdatke za obrazovanje snose razne crkvene institucije. Pohađanje osnovne škole je obavezno za svu djecu, a od 2000 godine je i besplatno. Međutim, samo 89% djevojčica i 83% dječaka pohađa školu, a samo 27% djevojčica i 18% dječaka nastavi školovanje nakon 7. razreda. Srednja škola se plaća, a u njoj su obavezne školske uniforme i knjige, koje sami učenici nabavljaju. Nakon 12. razreda, učenici polažu završni ispit (maturu) do kojeg dođe veoma mali broj učenika. Ovakav obrazovni sistem uveden je 1971 godine. Lesoto ima jedan univerzitet - National University of Lesotho (Nacionalni univerzitet Lesota) koji se nalazi u gradu Roma, oko 35 km udaljenom od glavnog grada. Univerzitet ima osam fakulteta i oko 7000 studenata. Prvobitno je osnovan 1945 godine kao Koledž Pape Pia XII (Pius XII College). a kasnije ga je preuzela država. Pored zvaničnog obrazovnog sistema, koji je dosta sličan britanskom, postoje i brojne tradicionalne škole, koje se održavaju tokom školskih raspusta, a tamo se uče neke praktične vještine kao i stare afričke tradicije.

Kultura

Jezici i religija

Zvanični jezici Lesota su sesotho (južni Sotho) i engleski jezik. Engleski jezik je uveden kao službeni uglavnom tokom vremena britanskog protektorata, a maternji jezik oko 99% stanovništva je sesotho. Ostalih 1% stanovništva govori svoje maternje jezike, poput isiZulu i isiXhosa.

Oko 90% ukupnog stanovništva su kršćani, od kojih je oko 45% katolika, 26% protestanata (najvećim dijelom pripadnika Lesotanske evangeličke crkve i anglikanaca) te pripadnika manjih, lokalnih sekti. Ostalo stanovništvo su pripadnici raznih afričkih domorodačkih religija (10% ukupnog stanovništva) te nekolicina muslimana i hidusa. Ustavom zemlje garantovana su sva vjerska prava građana, a i u svakodnevnom životu vjerska tolerancija je na visokom nivou.

Književnost

Jedan od poznatih književnika iz Lesota je Thomas Mofolo (1876-1948), sa svojim romanom Chaka, koji vrijedi za najznačajnije djelo koje je napisano na sesotho jeziku.

Filatelija

Glavni članak: Filatelija u Lesotu

Marka iz prve serije poštanskih markka u Lesotu 1933. godine

Prve marke u Lesotu (tada Basutoland) su bile redovne marke izdane 1. decembra 1933. godine u formi seta od deset markica istog dizajna na kojima su bile slike kralja Georga V i nilskog krokodila te planinama u pozadini. Serija je bila sa nominalnim vrijednostima od ½ penija, 1p, 2p, 3p, 4p, 6p, 1 šilinga (Sh), 2 Sh 6p, 5 Sh i 10 Sh. Prva marka bila je žuto-zelene boje.

Prva poštanska marka u nezavisnom Lesotu izašla je 4. oktobra 1966. godine, povodom proglašenja nezavisnosti. Marka je bila nominalne vrijednosti od 2½ centa, bila je sa likom kralja Moshoeshoe I i Moshoeshoe II. U seriji su izašle četiri marke sa vrijednostima od 2½c, %c, 10c i 20c.

Zdravlje

Kao i u drugim državama u južnoj Africi, jedan od najvećih demografskih problema je sida. Procjenjuje se da je 2003 godine bilo oko 29% stanovništva zaraženo virusom HIV-a. To je, poslije Bocvane i Svazija, treća najviša stopa zaraženosti HIV-om na svijetu. Apsolutni broj zaraženih u 2003 godini iznosio je oko 300 hiljada, dok je približno 18 hiljada stanovnika umrlo od te bolesti u toku 2007 godine. Zbog izrazito velike smrtnosti od side, stopa prirodnog priraštaja u proteklim godinama je bila veoma niska, tako da je u 2006 godini iznosila samo oko 0,13%, a ako se ovaj trend nastavi i u bližoj budućnosti, mogla bi biti i negativna. Osim toga, veoma brzo opada i očekivana prosječna starost stanovništva, koja je po zdravstvenim izvještajima UN-a u 2000 godini iznosila 52 godine, opala je u 2006 godini na 42,6 godina (42,9 godina za muškarce i 42,3 godine za žene). Zanimljivo je primijetiti da je očekivana starost za žene u Lesotu niža od muškaraca, što je slučaj još samo u Nigeru i Afganistanu. To se može objasniti i činjenicom da je u zemljama južne Afrike mnogo veći broj žena zaraženo virusom HIV-a od muškaraca, dok je u zemljama Evrope obrnuto.

Praznici

U Lesotu se slave sljedeći državni praznici

Datum	Bosanski jezik	Engleski jezik	Napomene
1. januar	Nova Godina	New Year's Day
11. mart	Dan Moshoeshoea	Moshoeshoe’s Day	Dan smrti osnivača države, poglavice Moshoeshoe I.
mart ili april	Veliki Petak und Uskršnji podnedjeljak		Uskrs
1. maj	Praznik rada
25. maj	Dan heroja	Heroes’ Day	Spomen na učesnike svjetskih ratova iz Lesota
17. juli	Rođendan kralja Letsieja III.
4. oktobar	Dan nezavisnosti	Independence Day
25.i 26. december	Božić

Vanjski linkovi

• Službeni sajt Vlade Lesota
• Lesoto na CIA World Factbook
• Lesoto na BBC News
• Lesoto na "International Futures"