Zelkova carpinifolia

Zelkova carpinifolia
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Ружакветныя Сямейства:  Вязавыя Род:  Zelkova Від:  Zelkova carpinifolia
Міжнародная навуковая назва
Zelkova carpinifolia (Pall.) K.Koch
Сінонімы
Rhamnus carpinifolia Pall.basionym Rhamnus ulmoides Gueldenst. Zelkova ulmoides C.K.Schneid.
Ахоўны статус
Блізкія да ўразлівага становішча IUCN 2.3 Near Threatened : / 31303
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   160986 EOL   5722241 GRIN   t:42211 IPNI   858073-1 TPL   tro-33300224

Zelkova carpinifolia — від дрэў роду Zelkova сямейства вязавыя (Ulmaceae).

Распаўсюджанне і экалогія

У прыродзе арэал віду ахоплівае Закаўказзе, Турцыю і Іран.

Аддае перавагу глыбокім, вільготным, але не забалочаным гліністыя і суглінкавым глебам; часта сустракаецца ў цяснінах з вільготным паветрам. У гарах паднімаецца да 300—1200 м над узроўнем мора.

Ценевынослівая. Адчувальная да веснавых і восеньскіх замаразкаў.

Расце разам з дубам (Quercus), ясенем (Fraxinus), грабам (Carpinus); чыстыя насаджэнні ўтварае рэдка.

Батанічнае апісанне

Лісце

Дрэва вышынёй да 30 м, са ствалом дыяметрам да 2 м. Пры росце на волі ўтварае магутную шырокацыліндрычную крону, з закругленай вяршыняй. Кара шаравата-бурая, з лускавінкамі, якія адвальваюцца; галінкі чырвона-бурыя, пакрыты валаскамі. Каранёвая сістэма глыбокая і магутная.

Пупышкі даўгавата-канічныя, даўжынёй 2-3 мм, адтапыраныя, з чырванавата-бурай або карычневай, па краі махрыстай і белаваласістай лускай. Лісце даўжынёй 4-8 см, шырынёй 2-4 см, на маладых парастках буйней, чым на старых, эліптычнае або даўгавата-эліптычнае, востраканцовае, з круглявым або злёгку сэрцападобным, некалькі няраўнабокім аснаваннем, з 4-8 парамі жылак, гародчата-пільчатае, зубцы прытупленыя з маленькім кончыкам, зверху ільснянае, цёмна-зялёнае, знізу бялейшае, шурпатае, на хвосціках даўжынёй 1-2 см. Увосень лісце бурэе або жоўкне.

Плады дыяметрам 3 мм, зеленаватыя, вуглаватыя, з 4 рабрынкамі. Насенне цёмна-бурае.

Лістараспусканне і цвіценне ў красавіку. Плоданашэнне, на Каўказе, у жніўні — верасні, у Крыму ў кастрычніку. Плоданасіць не штогод. Лісце ападае ў лістападзе.

Да 60-80 гадоў расце хутка, у 30-50 гадоў дасягае вышыні 15-20 м. Жыве да 300 гадоў.

Значэнне і ўжыванне

Ужываецца ў азеляненні для стварэння алей; дзякуючы здольнасці даваць каранёвы параснік, выкарыстоўваецца як глебаўмацавальная расліна.

У 1760 годзе ўведзена ў культуру ў Францыі, дзе хутка распаўсюдзілася і акліматызавалася, добра плоданасіць. Маецца ў культуры ў паўднёвых штатах Паўночнай Амерыкі. Добра расце ў Англіі.

Драўніна

Драўніна ядровая, абалона светла-жоўтая, ядро чырванавата-бурае. Гадавыя пласты добра прыкметныя на ўсіх разрэзах.

Шчыльная, пругкая, цяжкая і трывалая, у вадзе бурэе, пры паліраванне дае прыгожы малюнак. Цэніцца як будаўнічы матэрыял, асабліва для сырых месцаў; па тэхнічных уласцівасцях стаіць вышэй дубовай.

Таксанамія

Від Zelkova carpinifolia уваходзіць у род Zelkova сямейства Ulmaceae парадку Ружакветныя (Rosales).

яшчэ 8 сямействаў (згодна Сістэме APG II)

яшчэ 5 відаў

парадак Ружакветныя

род Zelkova

отдел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя

сямейства Вязавыя

вид Zelkova carpinifolia

яшчэ 44 парадкі кветкавых раслін (згодна Сістэме APG II)

яшчэ каля 9 родаў

Ахова

Від занесены ў Чырвоную кнігу Азербайджана.

Літаратура

• Род 4. Zelkova — Дзельква // Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции. / Ред. тома С. Я. Соколов. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1951. — Т. II. Покрытосеменные. — С. 512—515. — 612 с. — 2 500 экз.
• Род 371. Дзельква — Zelkova // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор и редактор тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1936. — Т. V. — С. 376. — 762 XXVI с. — 5 175 экз.

Спасылкі

• Дзельква граболистная: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)