Эдыкт Фантэнбло
Эдыкт Фантэнбло (фр.: Édit de Fontainebleau) альбо «Скасаванне Нанцкага эдыкту» (фр.: Revocation de l’édit de Nantes) — эдыкт, выдадзены французскім каралём Людовікам XIV 18 кастрычніка 1685 г. Эдыкт скасоўваў Нанцкі эдыкт, які даваў гугенотам права трымацца іх рэлігіі без дзяржаўных праследванняў.
Прадумова
[правіць | правіць зыходнік]Людовік XIV хацеў дасягнуць поўнай абсалютнай манархіі, як у палітычным, так і ў адміністратыўным плане. І таму бачыў пагрозу ў пратэстантызме, які не адпавядаў знакамітаму выразу караля «адна вера, адзін закон, адзін кароль» («une foi, une loi, un roi»)[1]. Будучы католікам, Людовік XIV паступова ўсяляк падтрымліваў прымысовае ператварэнне пратэстантаў. Пасля некалькіх гадоў ганенняў, пад уплывам высокапастаўленых службовых асоб манарх лічыць, што амаль увесь пратэстантызм знік і няма патрэбы ў існуючым Нанцкім эдыкце, таму ён можа быць скасаваны[2]. Фактычна, ён канчаткова замацоўваў палітыку Францыі ў стаўленні да гугенотаў.
Асабліва выразным з’яўляецца стварэнне Драганадаў, якія пасля скасавання Нанцкага эдыкту будуць толькі памнажацца. Драганады выкарыстоўвалі прынцып запужвання гугенотаў салдатамі, якія заставаліся з пратэстантамі, пакуль тыя не адракуцца ад сваёй веры[1].
Эдыкт
[правіць | правіць зыходнік]Эдыкт прадугледжвае, што з гэтага моманту ўсе храмы Рэфарматарскай царквы ў каралеўстве павінны быць знесены[3].
Ніхто не можа прытрымлівацца рэфарматарскай веры[3].
Прадугледжваецца ўзнагарода тых, хто перайдзе ў каталіцызм[3].
Цяпер дзеці пратэстантаў не могуць атрымліваць адукацыю ў гугенотскіх школах[3].
Дзеці, народжаныя ад бацькоў-пратэстантаў павінны хрысціцца ў каталіцызме[3].
Міністрам настойліва рэкамендуецца змяніць сваю веру на каталіцызм[3].
Эдыкт заклікае ўсех гугенотаў, якія не жадаюць прымаць рымскую веру, пакінуць каралеўства і землі яго паслушэнства[3].
Эфект
[правіць | правіць зыходнік]Французскія католікі падтрымалі караля, больш таго лічыцца, што гэта рашэнне было адным з ключавых, якія аб’ядналі нацыю вакол трона.
Аднак знайшліся католікі, якія выступілі супраць. Адным з найбольш яскравых прыкладаў з’яўляецца Себасцьен Ле Прэтр дэ Вабан. Па яго меркаванню, эдыкт Фантэнбло было патрэбна скасаваць. Ён вылучаў 4 асноўных прычыны:
1. Вайскоўцы. Францыя фактычна выганяла іх у краіны-праціўніцы. Па яго падлікам гэта ад 8 да 9 тысяч маракоў, ад 10 да 12 тысяч вопытных салдат, ад 5 да 6 сотняў афіцэраў[4].
2. Эканамічная прычына. Па падлікам Вабана прыкладна ад 80 да 100 тысяч гугенотаў пакінулі Францыю з грашыма, але найбольшай праблемай з’яўляліся іх новаўвядзенні, што прывяло да збяднення рамястваў[4].
3. Палітычны матыў. Вабан лічыць, што падчас мірных перагавораў іншыя краіны могуць патрабаваць аднаўлення Нанцкага эдыкту, і лічыць, што гэта ініцыятыва павінна быць у руках Францыі[4].
4. Мараль. Будучы шчырым католікам, Вабан быў катэгарычным праціўнікам насілля і праследванняў, якія бачыў, асабліва наведаўшы поўдзень Францыі[4].
Вабан не быў пачуты.
Лічыцца, што прыкладна 200 тысяч гугенотаў пакінулі Францыю[5]. Эміграцыя была падтрымана Патсдамскім эдыктам, які запрашаў гегенотаў у Бранденбург-Прусію.
Указ Фантэнбло рэзка пагоршвае адносіны з мноствам прадстаўнікоў іншых еўрапейскіх краін, асабліва з Англіяй. З гэтага моманту Францыя і Англія зноў робяцца ворагамі, што правацыруе наступную серыю войн паміж імі, якую называюць «Другой стогадовай вайной». З’яўляецца напружанне паміж іншымі дзяржавамі[1].
Вынікі
[правіць | правіць зыходнік]Недасягнне пастаўленных мэтаў. Хоць пратэстанты, не змяніўшыя веры, працягвалі жыць пад гнётам, але пачалося падпольнае аднаўленне цэркваў, яскравым прыкладам гэтага часу будзе Антуан Кур. Гэты перыяд называецца «пустыня». Ужо ў 1789 годзе будзе выдадзена Дэкларацыя правоў чалавека і грамадзяніна, якая дасць французскаму народу права самастойна выбіраць рэлігію без націску.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Baird, Henry Martyn. The Huguenots and the Revocation of the Edict of Nantes (1895)[6].
- Dubois, E. T. «The revocation of the edict of Nantes — Three hundred years later 1685—1985».
- Jean-Robert Armogathe, «Croire en liberté: l'Église catholique et la révocation de l'édit de Nantes»[7].
- Gabriel Audisio, «Histoire d’une minorité : autour de la Révocation de l'Édit de Nantes»[8].
- Scoville, Warren Candler, «The persecution of Huguenots and French economic development, 1680—1720»[9].
- Charles Weiss, «Histoire des réfugiés protestants de France, depuis la révocation de l'édit de Nantes jusqu'à nos jours»[10].
Зноскі
- ↑ а б в Edit de Fontainebleau : révocation de l'édit de Nantes, 1685.
- ↑ Mais pourquoi Louis XIV a-t-il révoqué l’édit de Nantes?.
- ↑ а б в г д е ё Édit de Fontainebleau (1685).
- ↑ а б в г Vauban et les huguenots.
- ↑ En 1685, les migrants français chassés par Louis XIV enrichirent l’Europe.
- ↑ The Huguenots and the revocation of the Edict of Nantes.
- ↑ Croire en liberté : l'Eglise catholique et la révocation de l'Edit de Nantes.
- ↑ L'Edit de Nantes et sa révocation : histoire d'une intolérance.
- ↑ The persecution of Huguenots and French economic development, 1680-1720..
- ↑ Histoire des réfugiés protestants de France, depuis la révocation de l'édit de Nantes jusqu'à nos jours.
