Удзельнік:Polina Cherepan
| Polina Cherepan | |
|---|---|
 Рабан Мавр (злева) і Алкуін (па цэнтру) падносяць свае кнігі біскупу Адгару Майнцкаму | |
| Род дзейнасці | Філосаф, паэт, багаслоў |
| Дата нараджэння | каля 735 |
| Месца нараджэння | Ёрк, Нартумбрыя |
| Дата смерці | 804год |
| Месца смерці | Тур, Францыя |
А́лкуін ― (лац.: Alcuinus[1], таксама Albinus; каля 735 — англа-саксонскі вучоны, багаслоў і адзін з натхняльнікаў Каралінскага Адраджэння. Акадэмічнае імя Алкуіна — Флакк (лац.: Flaccus), у гонар рымскага паэта Гарацыя.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]АЛКУІН ― (Alcwin) (каля 730–804), англа-саксонскі вучоны, тэолаг, логік, педагог перыяду Каралінгскага адраджэння. Вядомы таксама пад імем Флакк Альбін. Нарадзіўся ў Нартумбрыі, вучыўся ў арцыбіскупскай школе Йорка. Тут жа прайшла большая частка яго жыцця: спачатку - настаўнік у школе Эгберта Йоркскага, а потым, з 778 - яе кіраўнік. Дасягнуў велізарнай для свайго часу эрудыцыі.
У 781 годзе адправіўся з царкоўна-дыпламатычным даручэннем у Італію і сустрэўся там з Карлам Вялікім, які наблізіў яго да сябе: у 782 годзе Алкуін пераехаў у Ахен і ўзначаліў там Палацінскую акадэмію. Акадэмія ў Ахене, кіруемая Алкуінам, стала буйным цэнтрам распаўсюджвання класічных ведаў у Еўропе. Арганізаваны Алкуінам гурток, куды ўваходзілі Карл Вялікі, паэт Ангільберт і біёграф Карла Вялікага Эйнгард, стаў цэнтрам каралінгскага адраджэння – перыяду росквіту культуры і мастацтваў у Заходняй Еўропе ў канцы VIII – сярэдзіне IX стагоддзя. Алкуін быў адным з найбліжэйшых дарадцаў Карла Вялікага ў рэформах адукацыі і богаслужэння. Ідэал акадэміі Алкуіна - злучэнне антычнай формы з хрысціянскім духам. Часам Алкуіна называюць вучнем Беата Ліебанскага. У 796 годзе стаў абатам кляштара св. Марціна ў Туры (Сэн-Мартэн-дэ-Тур), дзе таксама заснаваў школу і найбуйнейшы скрыпторый эпохі Карла Вялікага.
Працы
[правіць | правіць зыходнік]Алкуін быў выдатным педагогам, яго роля ў стварэнні свецкай адукацыі цяжка пераацаніць. Напісаныя ім падручнікі па граматыцы, рыторыцы, дыялектыцы і арыфметыцы выкарыстоўвалі ў школах да канца Сярэднявечча. Да гэтага часу вядомыя некаторыя з яго лагічных галаваломак, асабліва галаваломка аб ваўку, казе і капусце: «Адзін чалавек павінен быў перавезці праз раку ваўка, казу і качан капусты. І не ўдалося яму знайсці іншага судна, акрамя як такога, якое магло вытрымаць толькі дваіх з іх. Задача, такім чынам, заключалася ў тым, як усіх перавезці на іншы бераг цэлымі і цэлымі. Скажыце, хто здольны: якім шляхам яны могуць перабрацца на іншы бераг цэлымі» (пераклад з лац. Е.І.Сухінай з трактата Задачы для адточвання розуму юнакоў). Алкуін стаў адным з ідэолагаў царкоўнай і адукацыйнай рэформаў каралінгскага Рэнесансу. У прыватнасці, ён адзін з аўтараў праграмнага цыркуляра Карла Вялікага Пра неабходнасць заняткаў навукамі (De litteris colendis). Яго трактат Пра сапраўдную філасофію (De vera philosophia) вярнуў сярэднявечнай школе антычную сістэму выкладання вучэбных прадметаў («сем вольных мастацтваў»), якая ўключала 2 цыклы: трывіум («троепутье», найнізкая ступень спазнання) – граматыка, дыялектыка (логіка), рыторыя квадрывіум (“чатырохпуць”, вышэйшая ступень) – арыфметыка, геаметрыя, музыка і астраномія. З трактата Алкуіна Аб дыялектыцы (De dialectica) пачынаецца адраджэнне логікі, заснаванай на працах Арыстоцеля, стоікаў і Парфірыя. Дыялектыка ў Алкуіна мела асабліва канструктыўна-моўны характар, гэта - фармальная логіка, "рацыянальная дысцыпліна пошукі, вызначэння і выкладу, якая валодае таксама магчымасцю адрозніваць сапраўднае ад ілжывага". Яна цесна звязана з рыторыкай і адрозніваецца ад яе тым жа, чым "сціснуты кулак адрозніваецца ад расчыненай далоні". Дыялектыка фармулюе прадмет гаворкі і несупярэчлівую аргументацыю, рыторыка ж вучыць канкрэтна прымяняць гэтую аргументацыю, г.зн. выкладаць ужо знойдзенае.
У 796 Алкуін стаў абатам кляштара св.Марціна ў Type. Ён значна пашырыў манастырскую бібліятэку і ўважліва сачыў за працай скрыпторыя. Лічыцца, што пад яго кіраўніцтвам распрацаваны новы від кніжнага ліста, вядомага як каралінгскі мінускул - самы дасканалы з усіх тыпаў лацінскага сярэднявечнага ліста, які пасля выкарыстоўваўся ў друкаванай справе і дажыў да нашых дзён. Алкуін увёў у практыку каралінгскай вучонай супольнасці лацінскую перапрацоўку Катэгорый Арыстоцеля, назваўшы яе Дзесяць катэгорый (Decem categoria) і памылкова прыпісаўшы яе пяру Аўгустына, Увядзенне ў катэгорыі Парфіра, тлумачэнні Артаста і Пэўда. Працы Алкуіна мелі вялікае значэнне для фарміравання рымскай каталіцкай абраднасці (у прыватнасці, літургіі). Пасля Алкуіна засталося каля 300 лістоў на лацінскай мове, якія даюць шырокае ўяўленне пра побыт, норавы, адукаванасць, заняткі, у тым ліку і навуковыя, у каралінгскую эпоху. Заслугай Алкуіна, як лічаць даследчыкі яго спадчыны, было тое, што ён дакладна сфармуляваў граматычныя правілы сучаснай яму лацінскай мовы і спрасціў арфаграфію. Гэта рабілася не толькі для ўдасканалення арфаграфіі і граматыкі, колькі з мэтай прывядзення ў парадак літургічных кніг. Алкуін стварыў каліграфічную школу ў манастыры Сан-Марта ў Туры (Францыя), удасканаліў унцыйны шрыфт, які пісаўся без якіх-небудзь падзелаў, што рабіла чытанне вельмі цяжкім. Ён упершыню паміж словамі ў тэксце ўводзіць прабел. Паступова гэтае новаўвядзенне было прынята ва ўсіх мовах свету.
Дадаткова
[правіць | правіць зыходнік]Алкуін сам асабіста склаў для сярэднявечнай школы і настаўнікаў (настаўнікаў) некалькі кніг і дапаможнікаў. Захаваліся некаторыя падручнікі па прадметах трывіума (лац.: trivium - скрыжаванне трох дарог - адзін з цыклаў навучальных прадметаў у сярэднявечнай школе, які ўключае вывучэнне граматыкі, рыторыкі і дыялектыкі).