Стрэмя (герб)

Стрэмя
Стрэмя
	польск.: Strzemię
Дэталі
Зацверджаны	1398 г.
Заснаванне	1304 г.
Выкарыстанне	Шляхецкі герб

«Стрэмя» (польск.: Strzemię; альтэрнатыўныя назвы: Larysza, Lawszow, Ławszowa, Strepa, Strzemieniowie, Strzemieńczyk, Zarosie, Zarosze, Zaroszyc, Zaroże) — польскі шляхецкі герб. Выступаў пераважна на тэрыторыі ваяводстваў: Кракаўскага, Сандамірскага, Люблінскага, Познаньскага, Віленскага. Адзін з найстарэйшых польскіх гербаў. Паводле легенды, герб датуецца канцом Х стагоддзя.

Апісанне герба

У чырвоным полі залатое стрэмя. Пяць страўсіных пёраў у клейноце.

Гісторыя

Герб вядомы канца X стагоддзя, найстарэйшы запіс — 1398 год.

Янам Длугашам зафіксаваны факт выкарыстання герба адной з харугваў войска Венгрыі супраць Малдаўскага княства: У 1359 годзе ў лясах Валахіі, ў выніку паразы ад малдаўскага войска, Стрэменская харугва павінна была трапіць у рукі ворага^[1].

Самай ранняй геральдычнай крыніцай, дзе згадваецца герб, з’яўляецца Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae 1464—1480 гадоў польскага гісторыка Яна Длугаша, які лічыць яго спрадвечна польскім. Ён запісвае звесткі пра герб сярод 71 найстарэйшых польскіх шляхецкіх гербаў у фрагменце:

«Strzemyenyowee strepe ceruleum in campo rubeo defert Genus Polonicum et in iram et effusionem sanguinis procliuum, quod in trucidacione beati Stanislai, Cracoviensis episcopi, magnum asseritur fremitum fecisse et exciuisse et ob id in eam diem nullo honore, nullo officio aka magistratu functum est»^[2]

Легенда аб паходжанні

Каспер Нясецкі цытуе наступную легенду:

Калі Баляслаў Храбры, кароль польскі, у бітве пад час вайны на Русі, адзін з коннікаў, паваліўся з канём на зямлю. Конь шыю зламаў, а коннік нагу, якой заблытаўся ў стрэмях… Знаходзячыся ў амаль небаяздольным становішчы, вернік адбіваўся ад наступаючых на яго ворагаў. Не маючы магчымасці дастаць шаблю, ён ударыў аднаго з праціўнікаў стрэмем па твары. Пасля гэтага, аддаў гэтае стрэмя свайму каралю. Пасля гэтага, Баляслаў Храбры даў яму герб Стрэмя з правам нашэння яго наступнікамі.

Выкарыстанне

Спіс геральдычных назваў паходзіць з Гербоўніка польскага (польск.: Herbarza polskiego) гербоўніка Тадэвуша Гайла^[3]. Гэта найбольш поўны спіс гербаў, які пастаянна дапаўняўся аўтарам у наступных выданнях гербоўніка. Спецыфікай герба з’яўляецца выкарыстанне апошняга аднафамільцамі, якія выкарыстоўвалі іншыя гербы ці не належалі да шляхты.

Ніжэй прадстаўлены польскамоўны спіс тых, хто выкарыстоўваў герб:

Bajrulewicz, Bajzukiewicz, Batorski, Błoński, Bodzanta, Bodzęta, Bojanecki, Bojaniecki, Boksicki, Boksycki, Borkowski, Borzenski, Bożydarowicz, Broda, Brona, Brostowski, Brun, Brzostowski, Buchcicki, Buczyński, Budrewicz, Bułat, Bułatowicz, Bułatowski, Burzyński, Buszczyński.
Chlewicki, Chlewiecki, Chorzowski, Chwalibóg, Clap, Cyrski, Czerzawski, Czerzowski, Czyzowski.
Delencz, Donat, Drzewiński, Dziengiel, Panna, Dzięgiel, Dziengiel.
Falkowski.
Garlicki, Garliński, Gezowski, Giedwiłło, Giendwiło, Gołkiewicz, Gołkowski, Grabiński, Grzywa.
Horain.
Ilcewicz.
Jacusius, Jakusz, Janiszewski, Jankowski, Janowski, Jasieński, Jeszowski, Jeżowski, Jugowski, Jurczyński.
Kania, Kapusta, Karbiński, Karwiński, Kawalec, Kawalecz, Kawecki, Kawęcki, Kawiecki, Kielanowski, Kijański, Kilanowski, Klamp, Klampowicz, Kląb, Klączyński, Kląp, Kleczeński, Kleczkowski, Kleczyński, Klempa, Klempowski, Klempski, Klepacki, Kleparski, Klęp, Klępa, Klępowski, Koczanowski, Koczynowski, Konwa, Korz, Korzeński, Korzon, Korzyński, Koźnicki, Kożnicki, Kregel, Krobicki, Krolewski, Krop, Krotosz, Królewski, Królowski, Krzywicki, Kuczmorka, Kulewicz, Kulewski, Kumielski, Kurowski, Kwiatkowski.
Laeta, Lanczewski, Lanczowski, Lencewicz, Lenczewski, Lenczowski, Leńczewski, Lewniowski, Linczewski, Linczowski, Lisowiecki, Longin.
Łańcucki, Łapszewski, Łapszowski, Ławszowski, Łącki, Łobarzewski, Łysowiecki.
Marszycki, Marszyński, Marzeniec, Marzyński, Meszeński, Mikulski, Miroszowski.
Narbut, Narbutt, Nowokuński.
Olendrowicz, Ośczewski.
Pieczkowski, Podolecki, Połaniecki, Przybkowski, Przybysławski, Przydkowski, Przytkowski, Przytykowski, Ptaszek.
Rębowski, Roch, Rogosz, Rogoz, Rogoza, Rohoza , Rupniewski, Rupniowski.
Saliewski, Siedlecki, Slaski, Sobolewski, Sokół, Sroczyński, Straszewski, Straszowski, Strepa, Strojnowski, Stryga, Strzemeczny, Strzemieczny, Strzemień, Strzemię, Strzemiński, Strzyżewski, Styczyński, Sulikowski, Sułowski, Surowiecki, Surowski, Szalewski, Szalowski, Szczygłowski, Szrop, Szropell, Szyrondel.
Ślaski, Śnieżek, Świaborowski, Świacki, Świadzki, Świeborowski, Świebowski.
Taszycki, Telatowicz, Temberski, Tretiak, Trzeciak, Trzecieski, Tysiecki, Tyszecki.
Ugintowicz, Ujejski, Unieszowski, Uniszowski.
Wałkowski, Wellowicz, Wibultowicz, Wielopolski, Wielowicz, Wilbutowicz, Wiłbultowicz, Wiłbutowicz, Wojnarowski, Wojnecki, Wojnicki, Wojnicz, Wróblewski, Wróblowski, Wrzosowski, Wrzoszopolski, Wsieborowski, Wsołowski, Wszeborowski, Wszeborski, Wszemborowski, Wszeborowski, Wścieklica, Wułłowicz, Wydzga, Wysocki, Wyżga.
Zaborowski, Zaborski, Zagorowski, Zagórowski, Zasowski, Zassowski, Zazuliński, Zbilitowski, Zbiltowski, Zbylitowski, Zdulski, Zembocki, Zębocki, Zgłobicki, Zozuliński.

Вядомыя карыстальнікі

Адам Бжастоўскі — кашталян полацкі, генерал-лейтэнант польскага войска, член Барскай канфедэрацыі.
Канстанты Казімір Бжастоўскі — біскуп, духоўны сакратар вялікалітоўскі ў 1670 годзе.
Павел Ксаверый Бжастоўскі — рыма-каталіцкі святар, публіцыст і перакладчык.
Іеранім Страйноўскі — біскуп Віленскі, юрыст і эканаміст, прафесар і рэктар Віленскага ўніверсітэта.

Віды герба

Юліюш Караль Астроўскі^[4] згадвае варыянты пад нумарамі II—VI, але гэта даволі розныя выявы герба на працягу стагоддзяў з рознымі выявамі тых ці іншых элементаў:

Стрэмя II — гатычны шчыт, стрэмя з крыжам уверсе, невядомае поле — выявы з пячаткі Бені Войславіча з Ласосіны, 1304 г.
Стрэмя III — сярэбранае стрэмя ў чырвоным полі — выява з герба Арсенал.
Стрэмя IV — стрэмя на шчыце, невядомае поле, шлем, лабрыі, клейнод — стрэмя, якое трымаецца паміж дзвюма лапамі ў сагнутых локцях. Выява з пячаткі Мікалая Ташыцкага Люславіцкага, падсудка, потым кракаўскага земскага суддзі з 1533 г.
Стрэмя V — гатычны шчыт, эмблема — як літара А, якая стаіць на бэльцы — выява з пячаткі Яна Бянькоўскага, кракаўскага падседэка 1534 г.
Стрэмя VI — эмблема на рэнесансным картушы, без колераў. Гэта выява з герба Амвросія Ніскага.

Крыніцы

↑ Jan Długosz: Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, ks. IX. Kraków: 1867—1870, s. 259.
↑ Celichowski 1885 ↓, s. 15-27.
↑ Tadeusz Gajl: Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku : ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów. L&L, 2007. ISBN 978-83-60597-10-1.
↑ Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 1,2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897.

Літаратура

Zygmunt Celichowski: Jan Długosz, «Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae.Z kodeksu kórnickiego.». Poznań: Zygmunt Celichowski, 1885.

Спасылкі

Гербоўнік Беларускай шляхты(недаступная спасылка). Сайт Лычкоўскага.
Najdłuższe opracowane drzewo genealogiczne (Rekord Polski) herbu Strzemię. (польск.)
Gajl T. Polish Armorial Middle Ages to 20th Century. — Gdańsk: L&L, 2007. — ISBN 978-83-60597-10-1. (польск.).

[1] Jan Długosz: Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, ks. IX. Kraków: 1867—1870, s. 259.

[2] Celichowski 1885 ↓, s. 15-27.

[3] Tadeusz Gajl: Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku : ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów. L&L, 2007. ISBN 978-83-60597-10-1.

[4] Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 1,2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897.

[1]

[2]

[3]

[4]