Раальд Зіннуравіч Сагдзееў

Раальд Зіннуравіч Сагдзееў
татар.: Роальд Зиннур улы Сәгъдиев
Дата нараджэння	26 снежня 1932(1932-12-26) (91 год)
Месца нараджэння	Масква, РСФСР, СССР
Грамадзянства	СССР  ЗША  Азербайджан
Жонка	Susan Eisenhower[d]
Род дзейнасці	фізік, палітык, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	фізіка плазмы
Месца працы	Курчатаўскі інстытут[d] Мэрылендскі ўніверсітэт у Каледж-Парку Інстытут ядзернай фізікі СА РАН[d] Інстытут касмічных даследаванняў РАН[d]
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук (1963)
Навуковае званне	акадэмік АН СССР[d] акадэмік РАН[d]
Альма-матар	фізічны факультэт МДУ[d] Курчатаўскі інстытут[d] МДУ
Навуковы кіраўнік	Міхаіл Аляксандравіч Леантовіч[d] і Леў Давідавіч Ландау
Вядомыя вучні	Albert Galeev[d], Vladimir Zakharov[d] і Alexei Fridman[d]
Партыя	КПСС
Член у	Папская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія навук ЗША Расійская акадэмія навук Акадэмія навук СССР Шведская каралеўская акадэмія навук Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Венгерская акадэмія навук
Прэміі
Узнагароды	Leo Szilard Lectureship Award[d] (1995) James Clerk Maxwell Prize for Plasma Physics[d] (2001) Great Immigrants Award[d] (2008) Allan D. Emil Memorial Award[d] (1987)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Раальд Зіннуравіч Сагдзе́еў (татар.: Роальд Зиннур улы Сәгъдиев/Roald Zinnur uğlı Səğdiev; нар. 26 снежня 1932) — вучоны-фізік, доктар фізіка-матэматычных навук (1963), прафесар (1965), акадэмік Расійскай акадэміі навук (акадэмік Акадэміі навук СССР з 1968 года, член-карэспандэнт з 1964 года), акадэмік Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1990), замежны член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1987), Герой Сацыялістычнай Працы (1986). Брат Р. Сагдзеева.

Біяграфія

Нарадзіўся ў Маскве, у татарскай сям’і. Скончыў сярэднюю школу ў Казані. Паступіў на фізічны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта, які скончыў у 1955 годзе. З 1956 года працаваў у Інстытуце атамнай энергіі імя І. В. Курчатава. У 1961—1970 гадах Р. З. Сагдзееў у Новасібірску, кіраваў лабараторыяй Інстытута ядзернай фізікі Сібірскага аддзялення Акадэміі навук СССР. У 1962—1965 гадах займаў пасаду дэкана фізічнага факультэта Новасібірскага дзяржаўнага ўніверсітэта. З 1970 года жыў у Маскве і да 1973 года працаваў у Інстытуце высокіх тэмператур Акадэміі навук СССР, а з 1973 года займаў пасаду дырэктара Інстытута касмічных даследаванняў. У 1986—1988 гадах дырэктар-арганізатар Навукова-даследчага інстытута сістэмных даследаванняў АН СССР, у 1988—1990 — кіраўнік навукова-метадычнага цэнтра аналітычных даследаванняў Інстытута касмічных даследаванняў.

З 1990 года жыве ў ЗША. Прафесар Універсітэта штата Мэрыленд, дырэктар Цэнтра «Усход—Захад».

Навуковая і грамадская дзейнасць

Р. З. Сагдзееву належаць навуковыя працы па фізіцы плазмы (ударныя хвалі, працэсы пераносу, няўстойлівасці), праблеме кіраванага тэрмаядзернага сінтэзу, магнітнай гідрадынаміцы, касмічнай фізіцы, праблемах глабальнай бяспекі. Кіраваў шэрагам даследчых праграм на касмічных апаратах серый «Космас», «Прагноз», «Інтэркосмас», «Метэор», «Астрон», «Марс», «Венера», арбітальных комплексах «Саюз» і «Салют». Навуковы кіраўнік міжнароднага праекта «Вега», кіраўнік праектаў «Лоцман» і «Фобас».

Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР (1987—1988) і народны дэпутат СССР (1989—1991). Член Таварыства Макса Планка, замежны член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША, Шведскай каралеўскай акадэміі навук, Венгерскай акадэміі нвук. Адзін з лідараў міжнароднага руху вучоных за мір. Член Назіральнага савета Міжнароднага Люксембургскага форума па прадухіленні ядзернай катастрофы.

Літаратура

• Касцюковіч М. М. Сагдзееў Раальд Зіннуравіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 74. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Сагдеев Роальд Зиннурович // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

Спасылкі

• Профіль Роальда Зиннуровича Сагдеева на афіцыйным сайце РАН (руск.)
• Действительный член Академии наук Республики Татарстан Сагдеев Роальд Зиннурович (руск.) // Акадэмія навук Рэспублікі Татарстан
• Олег Сулькин Без грифа «секретно» // Журнал «Итоги», № 38/745 (20.09.10) Архівавана 15 мая 2021. (руск.)
• Сагдеев Роальд Зиннурович // «Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия» megabook.ru (руск.)