Прастуда

Прастуда — астуджэнне арганізму або частак арганізму, якое з’яўляецца прычынай розных захворванняў. У немедыцынскіх крыніцах прастудай называюць таксама саму хваробу, выкліканую астуджэннем арганізму. У побыце прастудай (прастуднымі захворваннямі) нярэдка называюцца інфекцыйныя захворванні:

• Грып, парагрып
• Вострая рэспіраторная вірусная інфекцыя (ВРВІ)
• Назафарінгіт, фарынгіт
• Ларынгіт
• Просты герпес

Вірусныя інфекцыі не звязаныя непасрэдна з астуджэннем арганізма, хоць само пераахаладжэнне можа павышаць ўспрымальнасць арганізма да інфекцыі і палягчаць заражэнне.

Прафілактыка

Знаходжанне на холадзе паніжае тэмпературу чалавечага цела (пры норме 36,6 °C). На паветры пры 27 °C неапрануты чалавек трымае сваю нармальную тэмпературу, а ў вадзе, цеплаёмістасць якой значна больш, толькі пры 32-36 °C. Але астуджэнне выклікае рэакцыю арганізма: міжвольна — скарачэнне гладкай мускулатуры скуры і сасудаў, змяншае цепластраты арганізма, плюс — узмоцнены абмен рэчываў, павялічвае цеплавытворчасць, і адвольна — цягліцавыя рухі, якія таксама вядуць да узмоцненай выпрацоўцы цяпла. У п’яных, спячых, паралізаваных гэтай актыўнай рэакцыі не адбываецца, таму яны лягчэй падвяргаюцца шкодным наступствам прастуды. Але пры больш працяглым і інтэнсіўным уздзеянні холаду і здаровы арганізм не ў стане ўтрымаць нармальную тэмпературу. З-за таго, што астуджэнне паверхні цела выклікае скарачэнне сасудаў, кроў адцякае ў іншыя вобласці, выклікаючы прылівы і да унутраных органаў, якія не могуць быць для іх абыякавыя, асабліва, калі ў іх ужо маюцца балючыя змены; пры хваробе сэрца, напрыклад, або далікатнасці сасудаў падобныя прылівы крыві могуць прывесці да крывацёкаў. Яшчэ больш адчувальныя ўнутраныя органы да прамога астуджэння, напрыклад, моцнае астуджэнне брушыны можа прама прывесці да смерці. Спрыяльнымі для прастуды момантамі варта лічыць:

1. Перапаўненне крывёю скурных сасудаў — разгарачаны чалавек лягчэй прастуджваецца.
2. Праз увільготненую потам скуру адбываецца больш хуткае астуджэнне цела, чым праз сухую.
3. Скразняк — у сувязі з тым, што пры інтэнсіўнай канвекцыі паветра паблізу скуры вытанчаецца прыпаверхневы пласт паветра, у якім паток цяпла лімітуецца хуткасцю цеплаперадачы, чым замяшчэннем паветранай масы, што спрыяе больш эфектыўнаму адводу цяпла і, адпаведна, астуджэнню тканін. Як варыянт, паветра, якое знаходзіцца ў моцным руху, лягчэй пранікае праз поры і адкрытыя месцы адзення і выклікае большае астуджэнне паверхні цела, чым паветра ў стане параўнальнага спакою.
4. Аслаблены імунітэт.
5. Стомленасць пасля узмоцненай мышачнай працы.

Істотным спосабам прафілактыкі прастуды, уключаючы назафарынгіт, з’яўляецца загартоўванне. Загартоўванне складаецца ў тым, каб прывучыць скуру і яе сасуды хутка рэагаваць на перамены тэмпературы. Каб не нанесці шкоды арганізму, яно павінна весціся паступова і асцярожна. Пажадана пачынаць загартоўванне з ранняга дзяцінства, па заканчэнні чатырох тыдняў жыцця паступова паніжаючы тэмпературу ванны для нованароджанага, да тэмпературы, узгодненай з рэкамендацыямі спецыялістаў. Пасля ванны варта хуткае абліванне тулава некалькі больш халоднай вадой і моцнае абціранне сухім (махрыстым) ручніком. З другога года можна здавольвацца адным абліваннем, якое робіцца кожную раніцу. Але і загартоўванне мае свае межы. Цеплавая энергія выпрацоўваецца з прыманай намі ежы; калі б мы не абаранялі сябе адзеннем ад залішніх цепластрат, то прыйшлося б, па трапным выразе Юргенсена, есці толькі для таго, каб саграваць сваё цела.

Праводзяць таксама мерапрыемствы па знішчэнні хваробатворных мікробаў у сваім доме. Неабходна рэгулярна праводзіць ўборку, праветрываць пакоі, мыць рукі пасля наведванняў грамадскіх месцаў і перад ежай.

Падчас эпідэмій варта пазбягаць працяглых наведванняў грамадскіх месцаў.

У прахалодны час карысна насіць непасрэдна на целе не вельмі шчыльныя ваўняныя матэрыі, якія валодаюць вялікай эластычнасцю і густа пасаджаны на паверхні тонкімі, пругкімі валасінкамі, таму не так шчыльна прылягаюць да цела, як палатно, шоўк і іншае, а заўсёды пакідаюць паміж сабой і скурай паветраную прастору; паветра ж, як дрэнны праваднік цяпла, галоўным чынам і затрымлівае цеплааддачу. Асабліва можна рэкамендаваць воўну для ног. Ногі параўнальна са сваёй масай маюць вялікую паверхню, акрамя таго, ляжаць далей за ўсё ад сэрца дадолу, таму аддача цяпла ў іх здзяйсняецца хутчэй і пранікае глыбей. Варта пазбягаць прамочвання ног, якое так часта з’яўляецца прычынай прастуды, карысна насіць якасную, цёплую і непрамакальны абутак, пераважна з натуральнай скуры жывёл.

Літаратура

• Простуда — статья из Архівавана 4 снежня 2019. Большой медицинской энциклопедии
• Простуда // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• An I. M. De Sutter, Avadhesh Saraswat, Mieke L. van Driel Antihistamines for the common cold(англ.) // The Cochrane Database of Systematic Reviews. — 2015. — 29 November — В. 11. — ISSN 1469-493X. — DOI:10.1002/14651858.CD009345.pub2 — PMID 26615034.