Палуба

Палуба судна Falls of Clyde са стальным насцілам уздоўж бартоў і драўляным у сярэдняй частцы.

Па́луба (таксама дэк) — архітэктурны элемент судна, гарызантальнае перакрыцце ў корпусе або надстройках, якое абапіраецца на борты, пераборкі і пілерсы (пры іх наяўнасці) і якае складаецца з набору (бімсаў, карлінгсаў і інш.) і насцілу (звычайна драўлянага або металічнага); падзяляе ўнутраную прастору корпуса карабля на памяшканні па вертыкалі.

Палуба, якая ідзе не па ўсёй даўжыні або шырыні судна, а толькі на частцы яе, называецца платформай.

Прастора паміж дзвюма палубамі называецца твіндэкам.

Таксама тэрмін «палуба» (і некаторыя іншыя марскія тэрміны) прымяняецца да цяжкіх паветраных суднаў з узлётнай масай больш за 43 тон.

Віды палуб

Па размяшчэнню

• Верхняя палуба — самая верхняя непарыўная па ўсёй даўжыні карабля (судна). Служыць воданепранікальным перакрыццем, з’яўляецца адным з галоўных элементаў трывалых сувязяў корпуса, забяспечвае агульную трываласць і папярочную цвёрдасць судна. На верхняй палубе размяшчаюцца надбудовы, палубныя механізмы, узбраенне і г. д.
• Сярэдняя або галоўная палуба — палуба карабля, размешчаная непасрэдна ніжэй за верхнюю палубу. Да гэтага тэрміна можа быць дададзена назва, якая характарызуе прызначэнне палубы: напрыклад, жылая палуба, батарэйная палуба і г. д. Палубы ніжэй за верхнюю таксама могуць называцца па нумарах — першая палуба, другая палуба і г. д.
• Ніжняя палуба — размешчаная пад сярэдняй палубай. Іх можа быць некалькі. Адрозніваюцца па прызначэнні, напрыклад, грузавая ніжняя палуба і г. д. Служаць для размяшчэння пасажыраў, грузаў, абсталявання.
• Навясная палуба — ідзе вышэй за верхнюю палубу ад носа на большай частцы даўжыні судна, але не даходзіць да кармы; часам можа называцца палубай падоўжанага або падоўжанага палубака; назва паходзіць ад тканевага навеса, які сапраўды меўся на старадаўніх караблях і закрываў верхнюю палубу ў непагадзь.
• Палубы надбудоў — палубы, якія абмяжоўваюць зверху надбудовы ў цэлым і кожны яе ярус. Пры наяўнасці некалькіх ярусаў палубы надбудовы могуць называцца: палуба 1-га яруса, палуба 2-га яруса і г. д. знізу ўверх. Прызначаны для размяшчэння жылых і службовых памяшканняў.
• Палубы рубак— палубы, накрываючыя рубкі.
• Спардэк — палуба, якая распасціраецца ў сярэдняй частцы судна і якая не даходзіць ні да носа, ні да кармы; як правіла, служыць для размяшчэння шлюпак, масткоў і г. д.
• Шэльтэрдэк — лёгкая навясная палуба, на ваенных караблях — палуба зенітных гармат.

Па прызначэнні

• Ангарная палуба — на палубах авіянясучых караблёў размяшчаюцца ангары лятальных апаратаў (ЛА). Размешчана пад палётнай і галерэйнай (пры яе наяўнасці) палубамі, з’яўляецца непарыўнай на большай частцы карабля. Абсталявана сродкамі для мацавання і транспарціроўкі ЛА, ліфтамі для іх уздыму і спуску з палётнай палубы, сродкамі тэхнічнага абслугоўвання ЛА.
• Батарэйная палуба — закрытая палуба, якая служыць для размяшчэння артылерыі.
• Галерэйная палуба — палуба авіяносца, размешчаная паміж ангарнай і палётнай палубамі. На авіяносцах, пабудаваных да Другой сусветнай вайны, уяўляла сабой спецыяльныя галерэі (міжпалубныя масткі), з якіх ажыццяўлялася абслугоўванне запасных самалётаў і авіяцыйнага абсталявання.
• Жылая палуба — на ёй размешчаны жылыя памяшканні экіпажа (каманды).
• Камунальная палуба (гістарычнае) — палуба буйных караблеў (звычайна сярэдняя), на якой размяшчаліся шырокія прахадныя памяшканні, прызначаныя для правядзення сходаў, мітынгаў асабістага складу і да т. п.
• Палуба бяспекі — ніжняя палуба вежаў плаўдока, воданепранікальная па ўсёй даўжыні і якая абмяжоўвае найменшае значэнне запасу плавучасці дока.
• Палуба пераборак (непатапляльнасці) — верхняя палуба, па якой даводзяцца па ўсёй шырыні карабля (судна) папярочныя воданепранікальныя пераборкі, якія дзеляць корпус на адсекі з мэтай забяспечыць непатапляльнасць. Палуба пераборак павінна быць трывалай і непранікальнай ва ўсіх умовах эксплуатацыі, у тым ліку аварыйных выпадках, абсталяваная воданепранікальнымі закрыццямі і ўшчыльненнем усіх адтулін — люкаў, гарлавін, праходаў трубаправодаў, электракабелей і г. д.
• Палётная палуба — адзін з асноўных элементаў авіянясучага карабля, прызначана для падрыхтоўкі да вылету, узлёту і пасадкі ЛА. Дзеліцца на ўзлётны, пасадачны і паркавы (тэхнічную пазіцыю) ўчасткі. У некаторых выпадках яны сумяшчаюцца. Узлётны ўчастак можа абсталёўвацца катапультамі, газаадбівальнікамі, трамплінам, а пасадачны — тармазнымі трасамі аэрафінішара, аварыйным бар’ерам. Паркавы ўчастак служыць для падрыхтоўкі ЛА да вылету, іх запраўкі, падвескі боепрыпасаў і да т. п. Тут размяшчаюцца таксама самалётаўздымальнікі, ліфты для падачы боепрыпасаў, пасты забеспячэння ЛА электраэнергіяй, вадкасцямі і газамі. Частка палубы карабля, абсталяваная комплексамі сродкаў, якія забяспечваюць вертыкальны ўзлет і пасадку ЛА, называецца таксама ўзлетна-пасадачнай пляцоўкай карабля.
• Шлюпачная палуба — адкрытая палуба пасажырскіх суднаў, на якой размешчаны суднавыя выратавальныя шлюпкі і прылады для іх спуску і ўздыму (шлюпбалкі). У залежнасці ад памераў і прызначэння судна шлюпачная палуба можа быць верхняй палубай або палубай надбудовы.
• На пасажырскіх суднах таксама існуе прагулачная палуба.

Па канструктыўнаму тыпу:

• Бранявая палуба мае палубнае перакрыцце з насцілам з бранявой сталі або бранявых пліт. Служыць для абароны жыццёва важных частак карабля ад ракет, авіябомбаў і снарадаў. На караблях, якія маюць бранявую абарону, бранявой робіцца верхняя і сярэдняя (галоўная) палубы на ўзроўні ніжняй кромкі борта бранявога пояса.
• Карапасная палуба — 1) спусцістая бранявая палуба, працяг гарызантальнай бранявой палубы да фарштэўня і ахтэрштэўня за межамі бранявой цытадэлі. Ужывалася на буйных надводных караблях пабудовы канца XIX — пачатку XX стагоддзя для абароны памяшканняў па канцах карабля ад артылерыйскіх снарадаў; 2) спусцістая верхняя палуба, прызначаная для паляпшэнняў умоў перакачвання хваль праз палубу, памяншэння сілы іх удараў у борт. Гэты тып палубы шырокага распаўсюджвання не атрымаў, у асноўным ужываўся на мінаносцах старой пабудовы і некаторых грузавых караблях для Вялікіх амерыканскіх азёр.

У залежнасці ад колькасці палуб судны падзяляюцца на адна-, двух- і шматпалубныя.

Адпаведнасць палуб

У многіх флатах палубы маюць крыху розныя найменні. Ніжэй прыведзена адпаведнасць палуб у перыяд Першай і Другой сусветнай войнаў для некаторых флатоў. Палубы дадзены зверху ўніз.

Германія	ЗША	Вялікабрытанія	СССР
—	06 Level	Upper Bridge
Admiralbrücke	05 Level	Lower Bridge
Oberes Mastdeck	04 Level	Signal Deck
Unteres Mastdeck	03 Level	No. 2 Platform
Unteres Brückendeck	02 Level	Boat Deck
Aufbaudeck	01 Level	Shelter Deck
Oberdeck	Main Deck	Upper Deck	Палубак
Batteriedeck	Second Deck	Main Deck	Верхняя палуба
Zwischendeck	Third Deck	Middle Deck	Сярэдняя палуба
Panzerdeck	Fourth Deck	Lower Deck	Ніжняя палуба
Oberes Plattformdeck	1st Platform	Upper Platform	Кубрык
Mittleres, Plattformdeck	2nd Platform	Lower Platform
Unteres Plattformdeck	3rd Platform	—	Платформа
Stauung	Tank Top	Tank Top	Дэка

Седлаватасць палубы

Седлаватасць у носе і карме

Пад седлаватасцю палубы маецца на ўвазе яе ўздым ад сярэдзіны корпуса (мідэля) да носа і (або) кармы. Седлаватасць прадугледжваецца пры праектаванні карабля для павышэння яго мараходных якасцяў. Выяўляецца ў лінейнай меры (метрах, футах), радзей у працэнтах.

Пакрыццё палубы

Гістарычна палуба, як правіла, мела драўляны дашчаны насціл. Ніякага пакрыцця фарбай або лакам на дошках насцілу не было, а для прадухілення зносу палубу пастаянна чысцілі, г. зн. абразівам насуха саскрабалі верхні пласт драўніны. Пасля некалькіх гадоў актыўнай службы насціл падлягаў замене.

У канцы XIX стагоддзя на палегчаных карпусах мінаносцаў і лёгкіх крэйсераў сталі з’яўляцца палубы са стальным насцілам, па-над якім насцілалі лінолеум або картыцын (штучны матэрыял на аснове коркі), аднак пакрыццё было ўсё ж недастаткова ўстойлівым, акрамя таго, жалезная палуба нават пад пластом лінолеуму награвалася на сонцы ў цеплых шыротах і стварала экіпажу некамфортныя ўмовы ў халодных. Пры гэтым палубы, у тым ліку верхнюю, з-за недахопу месца і дрэннай вентыляцыі ў жылых памяшканнях рэгулярна выкарыстоўвалі для адпачынку асабістага складу. Буйныя караблі, як і судны грамадзянскага флоту, захоўвалі драўляны насціл палуб.

У цяперашні час палуба, як правіла, мае стальны насціл, часам па-над ім укладваюцца лёгказдымныя гумовыя пакрыцці з перфарацыяй для сцёку вады.

Гл. таксама

• Батарэйная палуба
• Дэк
• Твіндэк

Літаратура

• Палуба // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907. — Т. XXIIa.
• Военно-морской словарь (руск.) / Гл. ред. В. Н. Чернавин. — М.: Воениздат, 1989. — С. 301—302. — 511 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00174-X.