Негр

Негр (ад ісп.: negro — «чорны (колер)», да пачатку XX стагоддзя маўр) — асноўная назва людзей негроіднай расы. Акрамя таго, неграмі называюць таксама і асабліва цемнаскурых мулатаў, хоць у рэгіёнах кампактнага пражывання цемнаскурага насельніцтва (напрыклад, у Лацінскай Амерыцы і ПАР) паміж імі праводзіцца выразнае адрозненне.

Гісторыя

Словы з падобным гучаннем узнікаюць у еўрапейскіх мовах у XVII стагоддзі ў сувязі з каланіялізмам. Крыніцай распаўсюджвання было ісп.: negro («чорны»), якое ў сваю чаргу ўзыходзіць да лац.: niger, познелац.: negrus, negra («цёмны», «чорны») і грэч. Νέγρος; З узнікненнем еўрапейскага імперыялізму, каланіялізму, каланіяльнага менталітэту і псеўданавуковага расізму ў XIX стагоддзі слова шырока распаўсюдзілася як у штодзённай мове, так і сярод навукоўцаў. Пасля краху каланіялізму ў другой палове XX стагоддзя афіцыйнае ўжыванне слоў, вытворных ад іспанскага negro, у шэрагу моў свету моцна скарацілася і цяпер распаўсюджваецца галоўным чынам на вульгарную мову (так, з 1970-х гадоў у ЗША слова Negro практычна выцеснена словам англ.: black, якое азначае «чорны»; у Францыі прынята слова фр.: Africain — «афрыканец».).

Англамоўнае прастамоўнае слова (якое лічыцца груба абразлівым у вуснах белых, але якое з жартам ці іроніяй ужываецца самімі чорнымі) nigger, nigga узыходзіць да Negro.

СНД

Сітуацыя на тэрыторыі СНД прыкметна адрозніваецца ад вышэйапісанай, паколькі людзі негроіднай расы тут заўсёды былі (і ў значнай ступені застаюцца) экзотыкай, і нават прыезд у СССР у другой палове XX стагоддзя значнай колькасці афрыканскіх студэнтаў і з'яўленне ў некаторых з іх змяшаных сем'яў не вельмі змяніла сітуацыю. Часткова гэта тлумачыцца тым, што значная частка неграў у СССР была выхадцамі з іспана- ці партугаламоўных краін — у прыватнасці, Кубы, Анголы, Мазамбік, у якіх слова «негр» не з'яўляецца абразлівым. Ва ўсходнеславянскіх мовах (беларускай, рускай, украінскай) слова «негр» не з'яўлялася лінгвістычна афарбаваным. У той жа час слова «нігер» (англ.: nigger), якое прыйшло са ЗША, ужываецца ў яго арыгінальным значэнні — як абразлівая назва чарнаскурага. Антрапалагічны тэрмін негрытос у прастамоўі выкарыстоўваецца як грэблівая назва чарнаскурага, а слова «чарнамазы» — як абразлівая.

Пераносныя значэнні

З XIX стагоддзя з французскай мовы распаўсюдзіўся метафарычны выраз «літаратурныя негры» (фр.: nègres littéraires), якое азначае рэальных аўтараў літаратурнага твора, якое выходзіць пад імем іншай асобы (фіктыўны аўтар наймае «літаратурных неграў», і іх аўтарства трымаецца ў тайне).

Адным з найбольш вядомых пісьменнікаў, які выкарыстоўваў працу «літаратурных неграў», з'яўляецца Аляксандр Дзюма-бацька, які напісаў за сваё жыццё больш за тры сотні раманаў (гл. некаторыя падрабязнасці ў «Трох Дзюма» Андрэ Маруа).

Аналагічна навукоўцаў, якія публікуюць працы пад чужымі імёнамі, часам называюць «навуковымі неграмі».

У тым ліку неграмі называюць людзей, якія выконваюць якую-небудзь працу з крайняй стараннасцю, аж да шкоды ўласнаму здароўю.

«Неграмі» (скарачэнне ад слова «неграмадзянін») часам называюць жыхароў Латвіі і (радзей) Эстоніі, якія маюць статус неграмадзяніна. (Гл. апатрыды)

Гл. таксама

• Абхазскія негры
• Афраамерыканцы
• Дзеці фестывалю
• Негроідная раса
• Негрытосы
• Літаратурны негр
• Кафры

Спасылкі

• Негры // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.