Лявон Тыгранавіч Адамаў

Лявон Тыгранавіч Адамаў
Дата нараджэння	26 кастрычніка 1929(1929-10-26)
Месца нараджэння	Каканд, Ферганская акруга[d], Узбекская ССР, СССР
Дата смерці	7 студзеня 2014(2014-01-07) (84 гады)
Месца смерці	Сіэтл, ЗША
Грамадзянства	СССР
Альма-матар	Ташкенцкі дзяржаўны тэхнічны ўніверсітэт[d]
Прэміі
Узнагароды

Лявон Тыгранавіч Адамаў (26 кастрычніка 1929, Каканд, Узбекская ССР — 7 студзеня 2014, Сіэтл, ЗША) — архітэктар, заслужаны архітэктар Узбекістана, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, Прэміі Савета Міністраў СССР, Дзяржаўнай прэміі Узбекскай ССР імя Хамзы; намеснік галоўнага архітэктара Ташкента (1970—1986).

Біяграфія

Нарадзіўся ў армянскай сям’і бежанцаў з Нагорнага Карабаха.

У 1954 годзе скончыў архітэктурнае аддзяленне будаўнічага факультэта СазПІ. Будучы студэнтам, удзельнічаў у праектаванні стадыёна імя С. М. Кірава ў Ленінградзе пад кіраўніцтвам акадэміка архітэктуры А. С. Нікольскага і крытага стадыёна-манежа ў Ленінградзе пад кіраўніцтвам архітэктара Л. М. Хідэкеля, а таксама будынкі Прэзідыума Акадэміі навук УзССР пад кіраўніцтвам архітэктара І. Г. Сардар’яна. Дыпломны праект Палаца бавоўнаробаў у Ташкенце выкананы пад кіраўніцтвам А. І. Пяцеліна і А. Рушкоўскага.

З 1954 года працаваў у праектным інстытуце «Средазгипроводхлопок» (Ташкент); пад кіраўніцтвам архітэктара В. Зайцава праектаваў пасёлкі для будаўнікоў і эксплуатацыйнага персаналу буйных гідравузлоў Сярэдняй Азіі, забудову вуліцы Паўночны Алмазар у Ташкенце, вытворчыя будынкі інстытута «Средазгипроводхлопок».

З 1959 года — кіраўнік новай майстэрні ў інстытуце Ташгіпрагор, дзе распрацоўваўся генеральны план забудовы паўднёва-заходняга жылога раёна Ташкента — масіва Чыланзар на 250 тысяч жыхароў (са схемай архітэктурна-планіровачных рашэнняў мікрараёнаў і іх грамадскіх цэнтраў), а таксама пасля ажыццяўляліся праекты забудовы гэтага раёна. Тут у 1960-я гады працавалі архітэктары У. Співак, Ю. Халдзееў, В. Рашчупкін, І. Дземчынская, Ю. Мірашнічэнка, Н. Заідаў, Я. Яснагародскі, Р. Хайрутдзінаў, А. Хуршудаў; Мастакі А. Ган, П. Іваноў і іншыя. Адамаў прымаў удзел у стварэнні жылых раёнаў, мікрараёнаў масіва Чыланзар і новых серый 4-, 9-павярховых жылых дамоў з палепшанымі аб’ёмна-планіровачнымі рашэннямі, якія атрымалі пасля назвы 1Т-СП, ТДСК-71 і іншыя. Ім выкананы праект будынка Палаца мастацтваў (1961—1963).

У 1960-я гады калектыў майстэрні перамог у конкурсе на лепшы праект забудовы плошчы імя У. І. Леніна ў Ташкенце. У складзе аб’яднанага калектыву «ЦНДІЭП відовішчных будынкаў і збудаванняў» і інстытута «Ташгипрогор» пад кіраўніцтвам архітэктара Б. Мезенцава Адамаў разам з Я. Разанавым, У. Шастапалавым, А. Якушавым, Б. Зарыцкім і іншымі вёў праектаванне і аўтарскі нагляд за будаўніцтвам комплексу будынкаў і збудаванняў плошчы.

Ва ўсесаюзным конкурсе на распрацоўку праекта забудовы цэнтра Ташкента праект інстытута «Ташгипрогор», выкананы калектывам у складзе архітэктараў Л. Адамава (кіраўнік), Ю. Халдзеева, Р. Хайрутдзінава, Э. Фахрутдзінава, Р. Валіева, А. Рушкоўскага, Л. Вінакуравай атрымаў першую прэмію з правам ажыццяўлення далейшых стадый (у конкурсе ўдзельнічалі вядучыя інстытуты Савецкага Саюза, у тым ліку «ЦНДІЭП горадабудаўніцтва», «Бакгипрогор», МАРХІ, «ЦНДІЭП відовішчных будынкаў і спартыўных збудаванняў»).

Праект дэталёвай планіроўкі цэнтра Ташкента. Макет. 1966 год.

Пасля катастрафічнага землятрасення ў 1966 годзе, які разбурыў цэнтральную частку горада, праект дэталёвай планіроўкі цэнтра Ташкента быў дапрацаваны і зацверджаны Саветам Міністраў Узбекскай ССР у 1968 годзе; ён стаў часткай экспазіцыі павільёна СССР на Expo '70 у Японіі. Праект быў ажыццёўлены і стаў асновай фарміравання новага цэнтра горада.

У 1970 годзе за ажыццяўленне комплексу работ да стагоддзя з дня нараджэння У. І. Леніна, якія ўключалі праспект У. І. Леніна і будынак Ташкенцкага філіяла музея У. І. Леніна, група аўтараў-архітэктараў у складзе Я. Разанава, У. Шастапалава, Л. Адамава і інш. удастоена Дзяржаўнай прэміі УзССР імя Хамза.

У 1972 годзе за распрацоўку генеральнага плана Ташкента Л. Адамаву і суаўтарам прысуджана прэмія Савета Міністраў СССР.

У 1975 годзе Адамаў, у ліку іншых маскоўскіх і ташкенцкіх архітэктараў, стаў лаўрэатам Дзяржаўнай прэміі СССР (за архітэктуру цэнтра г. Ташкент).

З 1970 па 1986 год — намеснік галоўнага архітэктара Ташкента. Пры яго ўдзеле ў 1976 створаны комплекс Ташкенцкага аўтадарожнага інстытута, а таксама праект галоўнага корпуса Ташкенцкага політэхнічнага інстытута, які быў адзначаны прэміяй на 1-м біенале ў Сафіі.

Праектаваў у ансамблі цэнтральнай плошчы Ташкента будынка ЦК ЛКСМ УзССР, Інстытута мастацтвазнаўства імя Хамзы, Камітэта па фізкультуры і спорце (сумесна з архітэктарам М. Кандаковай), Будынкі ГлаўАПУ на набярэжнай Анхора (сумесна з Р. Хайрутдзінавым і С. Адылавым), а таксама будынкі Інапрадстаўніцтваў Манголіі, Афганістана, Францыі і Турцыі ў Ташкенце.

Да ліку манументальных работ Адамава варта аднесці помнік Карлу Марксу у скверы рэвалюцыі, Хлапчуку-Кібальчышу ля ўваходу ў дзіцячы парк, помнікі Юлдаш Ахунбабаевіч Ахунбабаеў, Акмалю Ікрамаву, Сабіру Рахімаву ў Ташкенце, помнік У. І. Леніну з урадавай трыбунай у Тэрмезе, помнік загінуўшым воінам у Ферганскай вобласці і іншыя. У 1983 годзе помнік У. І. Леніну ў паркавай зоне ЦК КП Узбекістана, выкананы сумесна са скульптарам Р. Тэр-Аганесянам, удастоены першай прэміі на рэспубліканскім конкурсе ў гонар 60-годдзя ўтварэння СССР.

Да гэтага ж перыяду адносіцца стварэнне воінскага мемарыяла па вул. Валгаградскай у Ташкенце (скульптары У. Лунеў, Н. Рабцаў, архітэктары Л. Адамаў, Я. Афанасьеў), а таксама распрацоўка архітэктуры станцый Ташкенцкага метрапалітэна — «Плошча імя У. І. Леніна» (1976, архітэктары — Л. Адамаў, Л. Папоў, мастак — І. Ліепене) і «Пушкінскай» (1978, архітэктары — Л. Адамаў, А. Адылава, мастак — І. Ліепене).

Адамаў, сумесна са скульптарам С. Бабаянам, распрацаваў эскізны праект манумента ў памяць герояў міжнароднага камуністычнага і рабочага руху ў Маскве, які быў удастоены прэміі на Усесаюзным адкрытым конкурсе (1978).

З 1986 года — дырэктар Інстытута «ТашНИиПИгенплан», кіраваў распрацоўкай новага генеральнага плана горада, зацверджанага Саветам Міністраў Узбекістана ў 1989 годзе, а таксама ўдзельнічаў у стварэнні новага садова-паркавага комплексу мемарыяла Алішэра Наваі, у суаўтарстве з В. Акапджанянам, Д. Латыпавым і інш.

У 1990 годзе створана персанальная архітэктурна-будаўнічая майстэрня заслужанага архітэктара УзССР Л. Адамава, якая распрацоўвае і ажыццяўляе будаўніцтва гандлёвых комплексаў, гасцініц, а таксама турыстычных чыгуначных цягнікоў.

З 1998 года пражываў у Сіэтле (ЗША), з’яўляўся ганаровым членам Амерыканскага таварыства ландшафтных архітэктараў за ўдзел у распрацоўцы і ажыццяўленні паркаў Міра ў Сіэтле і ў Ташкенце.

Кнігі

• Опыт планировки и застройки микрорайона Б-7 массива «Чиланзар». Ташкент : Госиздат УзССР, 1961. — 12 с.

Літаратура

1. Творческие задачи проектирования городских центров // Архитектура СССР. — 1968. — № 5. — С. 6-7.
2. Азимов А. Х. Штрихи к творческому портрету // Архитектура и строительство Узбекистана. — 1989. — № 9. — С. 20-21, 36-37.