Касіты

Касіты (акад. кашу) — старажытныя плямёны, якія насялялі горныя мясцовасці Заходняга Ірана, у вярхоўях ракі Дыялы і яе прытокаў ля паўночна-заходніх межаў Элама. Ці былі яны тут аўтахтонамі ці прышлымі — невядома. Генетычныя сувязі вельмі бедна захаванай касіцкай мовы не ўсталяваны. Л. С. Клейн прыводзіць аргументы на карысць тоеснасці гэтай мовы з мітанійскай арыйскай^[1].

Гісторыя

Касіты першапачаткова былі жывёлагадоўчым пастухоўскім племем і жылі ў Заходнім Іране (Заграс) ля паўночна-заходніх межаў Элама. У якасці ўдарнай сілы свайго апалчэння яны выкарыстоўвалі калясніцы^[2]. Мяркуецца, што да касіцкіх вершнікаў узыходзіць выява кентаўраў^[3]. Па даліне ракі Дыялы касіты здзяйснялі набегі на Месапатамію ў канцы перыяду I Вавілонскай дынастыі.

Адна з груп касіцкіх плямёнаў яшчэ ў XVIII стагоддзі да н.э. прасунулася нават у Паўночную Месапатамію і выйшла да прытоку сярэдняга Еўфрата Хабура. Трохі ніжэй упадзення Хабура ў Еўфрат у сувязі з іх уварваннем было адноўлена старое Ханейскае царства з цэнтрам у г. Тарцы. Мясцовая дынастыя, відаць, першапачаткова была акадска-амарэйскай і толькі абапіралася на ўзброеныя сілы касітаў, але затым касіты самі захапілі ўладу і зрабіліся царамі.

Дзякуючы нашэсцю хетаў, касітам у 1595 г. да н.э. удалося зрынуць амарэйскую дынастыю^[4], усталяваць кантроль над Вавілонам і кіраваць ім у XVI—XII стст. да н.э. У XV ст. да н.э. касіцкі цар Улам-Бурыяш захоплівае паўднёвую Месапатамію і называе сябе «царом Вавілона, царом Шумера і Акада, царом касітаў і царом Кар-Дуніяша». Царскія ўказы высякаліся на камянях кудуру^[5]. У XIV ст. да н.э. з'явілася небяспека з боку Асірыі. У Касіцкі перыяд касіты ператварыліся ў прывілеяваны клас вавілонскага грамадства, якія падзялілі краіну на дамы (біту), на чале дому стаяў гаспадар (бэл біці), які кіраваў сістэмай мясцовага падаткаабкладання і арганізоўваў грамадскія працы па абслугоўванні сістэмы ірыгацыі. Важныя ролі адыгрывалі саслоўі жрацоў і купцоў^[6]. Узмацняецца культ бога Мардука. Развіваюцца адносіны з Егіптам (дынастычныя шлюбы, гандаль, ліставанне)^[7].

Канец касіцкай дынастыі паклала нашэсце эламітаў. Апошні касіцкі цар Эліль-надзін-ахэ быў палонены. Намеснікам Вавілона быў прызначаны эламскі стаўленік, а эламіты працягвалі ваенныя паходы на поўдзень і поўнач краіны^[8].

Кіраўнікі дзяржавы Кардуніяш (кіраўнікі касітаў)

Цары Ханы (сталіца горад Тарка)

Гандаш (каля 1741—1726 да н.э.)
Агум I Вялікі (каля 1726—1704 да н.э.)
Каштыліяш I (каля 1704—1683 да н.э.)
Каштыліяш II (каля 1683—1674 да н.э.)
?Ушы?
Абіраташ
Урзікурумаш
Кхарбашыкхі
Тыптакзі
?Атра?

Цары Вавілоніі (сталіца горад Вавілон)

Агум II Как-рымэ(каля 1595—1571 да н.э.)
невядомыя адзін ці некалькі цароў
Бурна-Бурыяш I (2-я палова XVI стагоддзя да н.э.)
Каштыліяш III (каля 14?? — 1450 гадах да н.э.)
Улам-Бурыяш (каля 1450—1400 да н.э.)
Агум III
невядомы
Караіндаш I
Кадашман-Харбэ I

(сталіца горад Дур-Курыгальзу)

Курыгальзу I (каля 1390 да н.э.)

(сталіца горад Вавілон)

Кадашман-Эліль I (каля 1375—1360 да н.э.)
Бурна-Бурыяш II (каля 1376—1347 да н.э.)
Караіндаш II (каля 1347—1346 да н.э.)
Назі-Бугаш (каля 1346—1346 да н.э.)
Курыгальзу II (каля 1346—1324 да н.э.)
Назі-Маруташ (каля 1324—1297 да н.э.)
Кадашман-Тургу (каля 1297—1280 да н.э.)
Кадашман-Эліль II (каля 1280—1265 да н.э.)
Кудур-Эліль (каля 1265—1256 да н.э.)
Шагаракці-Шурыяш (каля 1256—1243 да н.э.)
Каштыліяш IV (каля 1243—1231 да н.э.)
Эліль-надзін-шумі (каля 1231—1226 да н.э.)
Кадашман-Харбэ II (каля 1226—1224 да н.э.)
Адад-шум-ідзін (каля 1224—1219 да н.э.)
Адад-шум-уцур (каля 1219—1188 да н.э.)
Мялі-Шыху (каля 1188—1174 да н.э.)
Мардук-апла-ідзін I (каля 1174—1161 да н.э.)
Забаба-шум-ідзін (каля 1161—1160 да н.э.)
Эліль-надзін-ахэ (каля 1160—1157 да н.э.)

Зноскі

↑ Клейн Л. С. Древние миграции и происхождение индоевропейских народов. 2007. Стр. 39-40.
↑ Касіцкая дынастыя (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 кастрычніка 2012. Праверана 27 студзеня 2015.
↑ Міфічныя коні — Кентаўр
↑ Касіцкае кіраванне і ўзвышэнне Асірыі
↑ Заваяванне Вавілона касітамі
↑ Распад Стара-Вавілонскага царства. Касіцкае царства
↑ Вавілонскае царства пры касіцкай дынастыі
↑ Гісторыя Вавілоніі Архівавана 22 верасня 2008.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Касіты
Вавілон пры касіцкай дынастыі Архівавана 27 кастрычніка 2012.
Касіцкая дынастыя Архівавана 5 чэрвеня 2014.
Авдиев В. И. Завоевание Вавилона касситами // История Древнего Востока
Зніклыя народы — касіты

[1] Клейн Л. С. Древние миграции и происхождение индоевропейских народов. 2007. Стр. 39-40.

[2] Касіцкая дынастыя (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 кастрычніка 2012. Праверана 27 студзеня 2015.

[3] Міфічныя коні — Кентаўр

[4] Касіцкае кіраванне і ўзвышэнне Асірыі

[5] Заваяванне Вавілона касітамі

[6] Распад Стара-Вавілонскага царства. Касіцкае царства

[7] Вавілонскае царства пры касіцкай дынастыі

[8] Гісторыя Вавілоніі Архівавана 22 верасня 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]