Камп’енскі палац

Замак
Камп’енскі палац
49°25′09″ пн. ш. 2°49′52″ у. д.
Краіна	Францыя
Месцазнаходжанне	Камп’ень
Архітэктурны стыль	архітэктура барока[d]
Архітэктар	Анж Жак Габрыэль
Дата заснавання	1788
Сайт	chateaudecompiegne.fr (фр.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Камп’енская рэзідэнцыя (фр.: Château de Compiègne) — палац французскіх каралёў у горадзе Камп’ень дэпартамента Уаза, Пікардыя. Размешчаны за 75 км на паўночны ўсход ад Парыжа. У Сярэднявеччы — упадабаная рэзідэнцыя Меравінгаў і Каралінгаў. У сваім цяперашнім класіцыстычным выглядзе пабудаваны ў XVIII стагоддзі. Апошнім французскім манархам, які жыў у палацы, быў імператар Напалеон III.

Палац з паркам цяпер адкрыты для наведвальнікаў. На тэрыторыі палацавага комплексу працуюць музеі Другой імперыі і сродкаў перамяшчэння.

Гісторыя

Пры Меравінгах

У Камп’ені былі пабудаваны чатыры палацы, якія змянілі адзін аднаго. Найбольш старажытнеы належыць да часоў дынастыі Меравінгаў і асабліва да кіравання Хлодвіга I. Замак верагодна быў пабудаваны з дрэва, а яго дакладнае месцазнаходжанне невядома. Многія дагаворы былі падпісаны ў Камп’ені, што паказвае на тое, што Меравінгі праводзілі там шмат часу. Менавіта ў гэтым «каралеўскім палацы» ў 561 годзе памёр кароль Хлотар I, вярнуўшыся з палявання. Тут жа, у Камп’ені, Хлотар II у 604 годзе памірыўся са сваім пляменнікам Тэадэбертам II.

Пры Каралінгах Камп’ень часта служыў месцам сходу генеральных асамблей біскупаў і сеньёраў. У часы кіравання Піпіна Кароткага ён становіцца важным дыпламатычным пунктам: у 757 той сустракае тут пасольства візантыйскага імператара Канстанціна V і баварскага герцага Тасілона III. У Камп’ені Піпін склікаў шэраг асамблей, дзве з якіх, у 830 і 833 гадах, ледзь не прывялі яго да адрачэння.

Пры Карле II

Парк перад палацам.

Карл II Лысы ўсталяваў у Камп’ені свой каралеўскі, а затым імператарскі трон. У 875 ён прымаў тут дыпламатычную місію эміра Кордавы Мухамада I. Абвешчаны імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі, Карл, у 877 годзе загадаў пабудаваць на месцы старога замка абацтва Сен-Карней. Для сябе ж Карл стварыў новы замак, размешчаны бліжэй да ракі Уазы. Абацтва ён выкарыстоўваў як імператарскую капліцу, па прыкладзе яго дзеда Карла Вялікага, які пабудаваў Ахенскі сабор.

Сын Карла Людовік II у 877 узышоў на прастол і каранаваўся ў капліцы Камп’еня, дзе і быў пахаваны праз два гады. Тут жа каранаваўся Эд Парыжскі, які часта бываў у Камп’ені — галоўнай каралеўскай рэзідэнцыі. Менавіта тут у 987 годзе памёр апошні з Каралінгаў Людовік V.

Капетынгі таксама спыняліся ў Камп’ені, але замак паступова страчваў сваё палітычнае значэнне. Развіццё горада вымусіла іх мала па малу аддаць каралеўскія ўгоддзі насельніцтву. Філіп II Аўгуст умацаваў сцены горада і ўмацаваў стары замак дадаўшы да яго данжон, каб лепш кантраляваць тэрыторыі.

Працэс перадачы каралеўскіх маёнткаў скончыўся пры Людовіку IX. Толькі вялікая зала і вежа былі пакінуты ў якасці сімвала ваеннага феадальнага кіравання. У далейшым усе сходы праходзілі ў абацтве Сен-Карней. Кароль захаваў у Камп’ені толькі сціплую рэзідэнцыю на граніцы з лесам.

Сярэдневяковы замак

У 1358 годзе Карл V, тады яшчэ толькі рэгент, сабраў у Камп’ені генеральныя штаты каб абмеркаваць адсутнасць бяспекі жыхароў на граніцы з лесам. Ён вырашыў узвесці новы замак на землях набытых у абацтва Сен-Карней, якія ім прадаў Карл Лысы. Аднак працы не былі скончаны пры жыцці Карла V, які памёр у 1380 годзе. Замак павялічваўся з часам і паслужыў асновай для сучаснага палаца.

У XVIII стагоддзі палац быў цалкам перабудаваны ў стылі французскага класіцызму.

У гэтым замку склікаў генеральныя штаты ў 1382 годзе Карл VI. Каралі часта бывалі ў Камп’ені, з перапынкам у 1414—1429 гадах, калі землі апынуліся пад уладай Бургіньёнаў. Карл VII, быўшы каранаваным у Рэймсе, 18 жніўня 1429 года здзейсніў урачысты ўезд у Камп’ень і правёў там дванаццаць дзён. Такім чынам ён паклаў пачатак традыцыі вяртацца ў Камп’ень пасля каранацыі, гэта традыцыя выконвалася практычна ўсімі каралямі да Карла X уключна. Карл VII вярнуўся ў Камп’ень толькі ў 1441 годзе ў кампаніі дафіна, будучага Людовіка XI, і пабачыў замак у благім стане пасля шматлікіх аблог. У 1451 годзе з прычыны працяглага знаходжання ў Камп’ені караля замак быў прыведзены ў парадак.

Карл VIII і Людовік XII даволі доўга жылі ў Камп’ені. Францыск I, бываючы тут часта, паклапаціўся аб добраўпарадкаванні будынкаў і расчыстцы лесу. Карл IX быў ініцыятарам стварэння шасці гектараў «каралеўскага саду» які стаў асновай для будучага парку. Рэлігійныя войны ў Францыі мала спрыялі каралеўскім паездкам у Камп’ень. Генрых III быў вымушаны адмяніць там у 1576 годзе скліканне генеральных штатаў. Але менавіта ў абацтва Сен-Карней яго цела было прывезена для пахавання пасля забойства ў 1589 годзе.

Замак, пусты і занядбаны на працягу рэлігійных войнаў, стаў непрыдатным для жылля. Калі Генрых IV прыехаў у Камп’ень, ён вырашыў спыніцца ў горадзе. Урэшце работы па аднаўленні замка пачаліся ў 1863 годзе.

У 1619 годзе Людовіку XIII, які прыехаў у Камп’ень, так там спадабалася, што ён вяртаўся туды тры разы на год. У 1624 годзе ён жыў у замку з красавіка па ліпень і сустракаў там пасольства караля Англіі Якава I і дэлегатаў рэспублікі Злучаных правінцый. У час свайго апошняга наведвання, у 1635 годзе, ён загадаў цалкам абнавіць пакоі караля і каралевы, што было зроблена пры рэгенцтве Ганны Аўстрыйскай.

Пры Людовіку XIV недахоп месца ў замку прывёў да таго, што ў горадзе былі пабудаваны будынкі вялікай і малой канцылярый, стайні для коней караля і месье, рэзідэнцыі для міністраў і іх бюро. Камп’ень быў нароўні з Версалем і Фантэнбло адзінай каралеўскай рэзідэнцыяй, дзе кароль збіраў Савет. Сам Людовік XIV бачыў у Камп’ені перш за ўсё месца для адпачынку і перадышкі.

У 1666 годзе ў Камп’ені прайшлі першыя палявыя вучэнні, за імі яшчэ шаснаццаць, апошнія адбыліся ў 1847 годзе. Яны прызначаліся для падрыхтоўкі палкоў і іх камандзіраў, навучання прынцаў і для забавы прыдворных і народа.

Пасля 1698 года кароль не наведваў Камп’ень. Замак заставаўся незанятым каля дзесяці гадоў. З 1708 па 1715 гады там пражываў курфюрст Баварыі Максіміліян II, які быў выгнаны імперскімі ўладамі і атрымаў прытулак і абарону ў Людовіка XIV.

Рэканструкцыя палаца ў XVIII стагоддзі

Людовік XV упершыню прыехаў у Камп’ень у 1728 годзе. Малады кароль вырашыў абгрунтавацца ў замку ў той час як у Суасоне праходзіў кангрэс па абмеркаванні міру з Іспаніяй. Людовіку XV спадабалася там паляваць і з тых часоў ён праводзіў тут месяц ці два штогод.

Цесната палаца, нязручнасць невыкарыстоўваных будынкаў вакол, пабудаваных без якога-небудзь плана і не звязаных паміж сабой сталі відавочнымі. Пасля працэсу ўнутраных змен замка, пры Жаку Габрыэле з 1736 па 1740 былі праведзены працы па разбудове.

Інтэр’ер эпохі Людовіка XV.

Паміж 1740 і 1751 годамі было прапанавана шмат праектаў па рэканструкцыі. Самым цікавым апынуўся план, які быў прадстаўлены ў 1751 годзе Анж Жакам Габрыэль, і неадкладна пачаў прыводзіцца ў выкананне. Нягледзячы на работы, якія праводзіліся ў палацы, Людовік XV працягваў бываць у Камп’ені, дзе ён любіў паляваць. Менавіта тут ён прыняў у 1770 годзе эрцгерцагіню Аўстрыйскую Марыю-Антуанэту, нявесту дафіна. Работы не спыніліся са смерцю караля, яны працягнуліся пад кіраўніцтвам вучня і калегі Анж Жака Габрыэля — Луі ле Дро дэ ла Шатра. Ён скончыў рэканструкцыю палаца ў 1788 годзе, скрупулёзна прытрымліваючыся плана настаўніка.

Людовік XVI рэдка бываў у Камп’ені. Першы раз ён быў там у 1774, пасля ўзыходжання на трон. Прытрымліваючыся традыцыі, кароль спыняўся ў замку тры дні ў 1775 па дарозе ў Рэймс і тры дні на зваротным шляху. Пасля чаго кароль зрабіў некалькі рэдкіх візітаў для палявання. Павелічэнне колькасці работ у замку, якое адыблося пасля рашэння караля і каралевы, зрабіла пражыванне там немагчымым. Людовік XVI і Марыя-Антуанэта так і не ўбачылі свае апартаменты гатовымі.

Сход натабляў у 1787 годзе палічыў выдаткі на рамонт замка празмернымі. У час Вялікай французскай рэвалюцыі начынне было распрададзена, як і ва ўсіх каралеўскіх замках. У 1799 годзе ў Камп’ені было створана першае Нацыянальнае ваеннае вучылішча, якое займала замак да 1806 года.

Пасля рэвалюцыі

У 1807 годзе пасля загаду Напалеона пачалося аднаўленне палаца. Архітэктар Луі-Мартэн Берто кіраваў работамі. Яны складаліся ў ачыстцы палаца ад вады, ва ўнутранай перабудове і змяненні ўбрання. Апрача іншага была пабудавана вялікая галерэя для правядзення баляў. Сад быў цалкам перасаджаны і плаўна пераходзіў у лес.

Парадная лесвіца Камп’енскай рэзідэнцыі

У былым крыле каралевы, Берто спраектаваў апартаменты для высокапастаўленых замежных гасцей. Яны не засталіся пустуючымі: у чэрвені 1808 года туды заехаў кароль Іспаніі Карл IV, які быў вымушаны адрачыся ад прастола. Ён заставаўся там да верасня, пасля чаго быў пераведзены ў Марсель.

У Камп’ені Напалеон прызначыў першую сустрэчу з будучай імператрыцай Марыяй-Луізай, эрцгерцагіняй Аўстрыйскай 27 сакавіка 1810. Двор прыехаў у Камп’ень пасля святкавання вяселля ў Парыжы. Наступным летам імператарская пара прыехала сюды ўжо ў суправаджэнні спадчынніка, Напалеона II. У 1813 годзе палац служыў часовым прыстанкам каралю Вестфаліі Жэрому Банапарту і яго жонцы Кацярыне.

У красавіку 1814 года Людовік XVIII спыняўся ў Камп’ені па дарозе ў Парыж каб аналізаваць сітуацыю ў сталіцы. У наступныя гады прынцы і прынцэсы каралеўскай сям’і часта бывалі ў Камп’ені, але звычайна не затрымліваліся больш за некалькіх дзён. Карл X першы візіт у якасці караля здзейсніў у лістападзе 1824 года ў суправаджэнні шматлікай світы. Луі-Філіп I наведаў палац у 1832 годзе пры падрыхтоўцы да вяселля сваёй старэйшай дачкі Луізы з каралём Бельгіі Леапольдам I. Вяселле святкавалі ў палацы 9 жніўня 1832.

Бальная зала

Пасля рэвалюцыі 1848 года палац Камп’ень быў нацыяналізаваны. Прынц-прэзідэнт Напалеон III Банапарт прыехаў туды ў 1849 годзе з нагоды адкрыцця чыгуначнай галіны Камп’ень-Нуаён. Стаўшы імператарам, ён правёў там каля двух тыдняў у снежні 1852 года са світай, якая складалася з сотні чалавек. Двор вяртаўся ў Камп’ень у 1853 і 1855, але толькі з 1856 года пачаліся «Камп’енскія серыі», гэта значыць прыезды ў палац працягласцю ад месяца да месяца з паловай штовосень. Для забавы гасцей ладзіліся балі і прыёмы, выезды на паляванне. Правілы этыкету былі зведзены да мінімуму і запрошаныя карысталіся вялікай свабодай.

У 1901 годзе палац прымаў імператара Мікалая II, апошняга манарха, які гасціў у Камп’ені. У час Першай сусветнай вайны там размяшчалася стаўка англійскага галоўнакамандуючага, затым нямецкі генеральны штаб у 1914 годзе. Палац быў пераўтвораны ў шпіталь у 1915, пасля чаго служыў штабам французскаму генералу Анры Філіпу Петэну. Пасля вайны ў Камп’ені размясцілася міністэрства па вызваленых рэгіёнах, што пацягнула за сабой сур’ёзныя непрыемнасці: у 1919 у палацы адбыўся пажар, які знішчыў Пакой Імператара і Кабінет Саветаў. У 1939 годзе з прычыны пачатку Другой сусветнай вайны ўся мэбля замка была эвакуіравана, але ў 1945 вернутая.

23 верасня 2006 года ў палацы прайшоў саміт Францыя-Германія-Расія, на якім прысутнічалі главы дзяржаў: Жак Шырак, Ангела Меркель і Уладзімір Пуцін.

Архітэктура

Сучасны Камп’енскі замак у выкананы ў стылі класіцызму (будаваўся з 1370-х гг.; 1751-88, арх. Ж. А. Габрыэль, з 1776 — арх. Л. Ле Дро дэ Ла Шатр; фрагменты сцен 14-18 стст.; частка з дваром аранжарэі — 1736-1740, арх. Ж. Габрыэль Старэйшы; у плане — няправільны трохвугольнік з парадным дваром з малога боку і садовым фасадам па вялікім боку), аздоблены пад імператарскі палац пры Напалеоне I (1808-11, архітэктары Л. М. Берто, Ш. Персье, П. Ф. Л. Фантэн, дэкаратары Ф. Дзюбуа, П. Ж. Рэдутэ); пры Луі Філіпе пабудаваны тэатр (1832-1835); пры Напалеоне III, які выкарыстоўваў замак як восеньскую рэзідэнцыю (1856-1869), — галерэя Натуара (1858-1859, арх. Г. А. Анселе; серыя габеленаў «Гісторыя Дон Кіхота» па кардонах Ш. Ж. Натуара).

У інтэр’ерах: капліца (завершана ў 1830-я гг., карціны 16-18 стст.); лесвіца каралевы, зала гвардыі, салон гульняў каралевы (усё 1783-1786); танцавальная зала (1809, роспісы А. Л. Жырадэ-Трыязона); спальні Марыі Луізы і Напалеона I (1810); салон кветак (пано Дзюбуа і Рэдутэ, 1810); бібліятэка і інш. імператарскія апартаменты з карцінамі Жырадэ-Трыязона, габеленамі 17-18 стст. (у т.л. серыя «Паляванні Людовіка XV» па кардонах Ж. Б. Удры), ампірнай мэбляй Ф. А. Жакоба-Дэмальтэра; салон карт з мэбляй 1863. Музеі: экіпажаў і турызму (заснаваны ў 1927), Другой імперыі і імператрыцы (1953). Да замка прылягае т.з. Камп’енскі лес (звыш 15 тыс. га) з «Малым паркам» (каля 6 га; спланаваны ў 1560-х гг., зменены па праекце Ж. А. Габрыэля з 1755, часткова рэарганізаваны з 1811 у пейзажны, арх. Берто; каля 30 статуй), прамой алеяй (даўжынёй 4,5 км, шырынёй 60 м), альтанкай Марыі Луізы («зялёны тунэль» даўжынёй 1200 м, 1810), дарогай, якая вядзе да паляўнічага доміка імператрыцы Яўгеніі (сяр. 19 ст.);

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Палац Камп'ень
• Афіцыйны сайт музея ў Камп’ені