Гематаксіны

Гематаксіны — рэчывы мікробнага, расліннага або жывёльнага паходжання, якія пашкоджваюць абалонкі эрытрацытаў крыві і выклікаюць іх гемоліз. Гематаксіны — пераважна ферменты тыпу лецытыназ або фасфаліпаз, расшчапляюць ў абалонцы эрытрацытаў фасфаліпіды, або сапанінаподобныя рэчывы, якія ўздзейнічаюць на іншы кампанент абалонкі — халестэрын.

Адрозніваюць наступныя гематаксіны: мікробнага паходжання (гематаксіны стафілакокаў, стрэптакокаў і інш.); расліннага паходжання (токсаальбуміны, рыцын, крацін, сапаніны і абрын); жывёльнага паходжання. Да апошніх адносяцца арахналізіны некаторых павукоў (Latrodectus, Atrax, Lycosa і інш), Гематаксіны паразітычных чарвякоў (Dibothriocephalus), змяіныя яды, асабліва яды змей сямейства Viperidae, Crotalidae і інш.

Адчувальнасць эрытрацытаў розных відаў жывёл да аднаго і таго ж гематаксіну неаднолькавая. Змяіныя яды (напрыклад, яд кобры) лізіруюць эрытрацыты марскіх свінак, сабак і чалавека, але не дзейнічаюць на эрытрацыты буйной рагатай жывёлы, авечак і коз. Лецыцін і халестэрын ў вялікіх дозах папярэджваюць дзеянне гематаксінаў.