Вікторыя Іллінічна Багінская

Вікторыя Іллінічна Багінская
Вікторыя Іллінічна Багінская
Род дзейнасці	журналістка, фалькларыстка, перакладчыца, настаўніца
Дата нараджэння	30 чэрвеня 1926
Месца нараджэння	Краснадар, Kuban Okrug[d], Паўночна-Каўказскі край, РСФСР, СССР;
Дата смерці	7 студзеня 2012 (85 гадоў)
Месца смерці	Краснадар, муніцыпальнае ўтварэнне горад Краснадар[d], Краснадарскі край, Расія;
Грамадзянства	СССР; Расія;
Месца працы	Uchitelskaya Gazeta[d]; Q4415702?; Дружба народов[d]; Soviet woman[d]; Наука и жизнь[d]; Праўда; Гудок[d];

Вікто́рыя Іллі́нічна Багі́нская (30 чэрвеня 1926, Краснадар) — савецкая і расійская пісьменніца, педагог, збіральнік песень і фальклору крымчакоў, адна з апошніх носьбітаў жывой крымчакскай мовы.

Біяграфія

Нарадзілася ў сям'і крымчакоў Іллі Якаўлевіча і Веры Пятроўны Гурджы, якія прыехалі ў Краснадар з Керчы (Крым) у галодны 1921 год.

У 1974 годзе запрошаная супрацоўнічаць у "Настаўніцкую газету" як пераможца (1-я прэмія) Усесаюзнага літаратурнага конкурсу нарысаў "Настаўнік нашых дзён", прысвечанага 50-годдзю "Настаўніцкай газеты". Артыкулы В. Багінскай аб нестандартных уроках, прыёмах і метадах выхавання, нарысы, навелы і г.д. друкуюцца ў "Настаўніцкай газеце" па сённяшні дзень.

Надрукавана больш 250 артыкулаў ва Усесаюзнай і краявой перыёдыцы: у часопісах "Літаратура ў школе", "Урокі літаратуры", "Сям'я і школа", "Сяброўства народаў", "Савецкая жанчына" (пазней «Мір жанчыны»), «Прырода і чалавек», «Навука і жыццё» і шматлікіх іншых; у цэнтральных газетах: "Настаўніцкая газета", "Праўда", "Гудок" і іншых выданнях. Вікторыя Багінская — лаўрэат пяці літаратурных конкурсаў на лепшы нарыс: Міжнародных (дзве першых і адна трэцяя прэміі), Усесаюзных (першая і трэцяя прэміі).

Грамадская дзейнасць

Усе сем чалавек сям'і Гурджы, якая жыла ўдалечыні ад Крыму, хаты гутарылі па-крымчакску, ведалі крымчакскія песні, захоўвалі крымчакскія прыказкі і прымаўкі, прыпавесці, падданні, не забывалі звычаі і традыцыі.

На пачатку 1960-х гадоў Багінская адправіла ў Дзяржаўны музей этнаграфіі СССР 12 песень, перакладзеных ёю на рускую мову. Музей прыняў яе ў сябры рады садзейнічання музею.

У 1983 годзе ў газеце «Праўда» выйшаў артыкул В. Багінскай «Прыпадаю да крыніцы», дзе яна ўпершыню распавяла аб сваім народзе і аб неабходнасці захаваць народную творчасць крымчакоў.

Багінская сабрала 100 песень, 230 прыказак, прыпавесцяў, казкі і прымаўкі, пераклала ўсё на рускую мову, але выдаць не атрымоўвалася некалькі дзясяткаў гадоў. У 2003 годзе Багінскай з дапамогай мужа і сыноў атрымалася выдаць за свой кошт 100 асобнікаў зборніка «Народных песень і прыказак крымчакоў». Зборнік раздарылі аматарам фальклору. Кніга занесеная ў каталог Бібліятэкі Кангрэса ЗША.

Багінская пераклала падборкі вершаў Пушкіна і Лермантава на крымчакскую мову.

Творчасць

Вікторыя Багінская піша мініяцюрныя копіі карцін І.К. Айвазоўскага, ілюструе творы пісьменнікаў-фантастаў (А.Н. Талсты, "Аэліта"; А.Р. Бяляеў, "Чалавек-амфібія" і інш.). У літаратурным жанры спецыялізуецца на навукова-фантастычнай паэзіі і навелах ("Кантакт", "Покліч" і г.д.).

Вершы

Мой зялёны карабель, «Настаўніцкая газета»
Першая падборка вершаў B. Багинской з прадмовай І. Варавы «Доброго пути» Архівавана 3 чэрвеня 2016., «Савецкая Кубань», 23 студзеня 1965 u/

Пераклады

Народныя песні і прыказкі крымчакоў, Краснадар, 2003 (Библиотека Конгресса США)
Сувязь часоў (аб А. Пушкіне, яго праўнуку і перакладах вершаў паэта на крымчакский мова), «Навука і жыццё», 2005, № 6

Артыкулы

«Прыпадаю да крыніцы» Архівавана 28 мая 2016., «Праўда» ад 6 студзеня 1983 гады
Забытае багацце: побыт крымчакоў, «Сяброўства народаў», 1990, № 1
Вяселле ў крымчакской сям'і Архівавана 3 чэрвеня 2016., «Сяброўства народаў», 1993, № 8.
Песня Ашик-Кериба (аб крымчакском фальклоры), «Літаратура ў школе»
Чую галасы іх днём і ўначы я…, «Настаўніцкая газета», 2003, № 34
Алена Лубинец, «Збіральніца вясёлкі» Архівавана 28 мая 2016., «Расійская газета», № 221 ад 4 кастрычніка 2005
B. Багинская ў Енциклопедії Сучасної України (2003 г., Том 2, стр. 57 Архівавана 29 мая 2016. стр. 58 Архівавана 28 мая 2016.)

Перапіска

Ліст Самуіла Маршака Вікторыі Багинскай, C. Маршак, Абраныя лісты. Збор складанняў, т.8
Адказ на ліст Вікторыі Багинской з ЮНЕСКА Архівавана 3 чэрвеня 2016.

Ілюстрацыі да кніг

Загадкавыя карціны, «Навука і жыццё»

Песні

Мала гневу, мала болі (вершы Вікторыі Багинской, музыка і выкананне Ігара Мея). Слухаць

Зноскі

Спасылкі

Першая падборка вершаў B. Багінскай «Добрага шляху» Архівавана 3 чэрвеня 2016. з прадмовай І. Вараввы, «Савецкая Кубань», 23 студзеня 1965 г.
UNESCO Interactive Atlas of the World’s Languages in Danger (англ.)
Багинская І. Вікторыя Багинская-Гурджи дужаецца за крымчакскую ідэнтычнасць. Цэнтр понтийско-каўказскіх даследаванняў Архівавана 8 лютага 2009.
О. Мормуль, Крымчакі (кърымчаки): гісторыя і рэальнасць, Тюркологические публікацыі

Зноскі

Спасылкі

Вершы