Ваны

Фрэя ва ўяўленні Ёна Баўэра.

Ваны — у скандынаўскай міфалогіі невялікая група багоў урадлівасці. Жылі яны ў Ванахейме, далёка ад Асгарду, мясціны багоў-асаў. Ваны валодалі дарам прадбачання, вяшчунства, а таксама валодалі мастацтвам Вядзьмарства. Акрамя гэтага, ім прыпісваліся кровазмяшальныя сувязі паміж роднымі братамі і сёстрамі. Да ванаў адносілі Ньёрда і яго нашчадства - Фрэра і Фрэю.

У старажытных легендах распавядалася пра вайну, якая паклала канец залатому веку. Падставай да першай вайны паслужыў учынак злой вядзьмаркі Хейды, якая прыйшла ў паселішча асаў, якія забілі вядзьмарку дзідамі і спрабавалі тройчы спаліць яе на вогнішчы, але ліхадзейка зноў уваскрасала з попелу. Пачатак вайне было пакладзена правадыром асаў Одзінам, які шпурнуў сваё дзіда ў кірунку ванаў. Багі ўрадлівасці пайшлі ў наступ на нябеснае паселішча асаў, але асы апынуліся мацней, і супрацьстаянне скончылася абменам закладнікамі. Вайну асаў і ванаў можна інтэрпрэтаваць як змаганне за святы мёд, які ўвасабляў у сабе нейкі касмічны прынцып усведамлення жыцця. Паводле паддання, ваны лічыліся захавальнікамі святога мёду.

Ваны паслалі ў Асгард бога мора Ньёрда і яго дзяцей, двайнят Фрэра і Фрэю, а разам з імі Квасіра, мудрага чалавечка, створанага з сліны багоў, якія ў знак прымірэння паміж асамі і ванамі плявалі ў гарлач.

Асы таксама адправілі ў Ванахейм закладнікаў: Хеніра, брата бога Одзіна, які дараваў першым людзям пачуцця, і мудрага Міміра. Спачатку Хенір і Мімір былі ветліва прыняты ванамі, але неўзабаве тыя дашлі да высновы, што на абмене з асамі яны прайгралі. Нерашучы Хенір не мог і слова сказаць, калі побач не было Міміра. Ваны вырашылі, што Мімір з'яўляецца не толькі голасам Хеніра, але і яго розумам. Угневаныя, яны адсеклі Міміру галаву і адправілі яе асам. Одзін забальзамаваў галаву няшчаснага, затым прачытаў над ёй загавор, які вяртаў дар мовы. Пасля Одзін даручыў галаве Міміра пільнаваць чарадзейную крыніцу пад каранямі сусветнага дрэва Ігдрасіль. Жадаючы атрымаць частку ведаў Міміра, Одзін аддаў яму адно вока за дазвол папіць з крыніцы мудрасці. Перад апошняй бітвай багоў і пачвар, Рагнарок, Одзін павінен пайсці да крыніцы і там папытаць парады ў галавы Міміра.