Біль аб правах (ЗША)

Біль аб правах Злучаных Штатаў Амерыкі

Біль аб правах (англ.: Bill of Rights) — юрыдычны дакумент, які складае першыя 10 і 27-ю папраўкі да Канстытуцыі ЗША. Прапанаваны Джэймсам Мэдысанам 25 верасня 1789 г. Першыя 10 паправак ратыфікаваны 15 снежня 1791 г. Кангрэсам Злучаных Штатаў. Паколькі кожны пункт дакумента падлягаў ратыфікацыі кожным штатам, два апошніх пункта Біля так і не былі прыняты як частка Канстытуцыі. Адно з гэтых няпрынятых палажэнняў было ўхвалена голасам апошняга штата — Мічыган толькі 7 мая 1992 г.

Неабходнасць унясення змяненняў ў Канстытуцыю краіны была выклікана наступнымі прычынамі: тэкст Канстытуцыі не ўтрымліваў ніякіх сфармуляваных гарантый абароны правоў і свабод грамадзян краіны, і многія свядомыя грамадзяне не жадалі даць магчымасць новай уладзе паўтарыць злоўжыванні караля Георга; ЗША як краіна яшчэ не вызначала, колькі паўнамоцтваў асобныя штаты збіраюцца дэлегаваць федэральнаму цэнтру.

Тэкст прынятых паправак

Тэкст першых дзесяці паправак

1-я папраўка

Кангрэс не павінен прымаць ніякія законы ў падтрымку рэлігіі альбо для забароны магчымасцей свабодна яе вызнаваць; таксама нельга абмяжоўваць свабоду слова, друку, права на мірныя сходы і падаваць хадатайствы ўраду аб вырашэнні праблем.

2-я папраўка

Права насельніцтва на арганізацыю апалчэння для абароны свабоды ў краіне, а таксама права валодаць зброяй і насіць яе не павінна абмяжоўвацца.

3-я папраўка

У мірны час ніводзін вайсковец не павінен быць размешчаны ў прыватным доме без дазволу яго ўладальніка, у час вайны размяшчэнне вайскоўцаў у прыватным жыллі ажыццяўляецца згодна парадку, які прадугледжаны адпаведнымі законамі.

4-я папраўка

Права народа на гарантыі недатыкальнасці асобы, жылля, дакументаў і маёмасці ад беспадстаўных вобыскаў і канфіскацый не павінна парушацца, і ніякія распараджэнні такога роду не павінны выдавацца, інакш як пры дастатковых да таго заснаваннях, пацверджаных прысягай або заявай, і з падрабязным апісаннем месца, падлеглага вобыску, і асоб, падлеглых арышту ці прадметаў, падлеглых канфіскацыі.

5-я папраўка

Ніводная асоба не павінна прыцягвацца да адказнасці за злачынства, якое караецца смерцю, або за іншае ганебнае злачынства, інакш як у прысутнасці суду прысяжных ці згодна прыгавору суду прысяжных, выключэнне складаюць судовыя працэсы ў арміі, флоце або ў народным апалчэнні, падчас вайны ці іншай надзвычайнай сітуацыі, якая пагражае грамадскай бяспецы; аніводная асоба не павінна за адно і тое ж правапарушэнне двойчы падпадаць пагрозе пазбаўлення жыцця ці цялеснага пакарання. Ніхто не павінен прымушацца даваць паказанні і сведчанні супраць самога сябе; не павінен пазбаўляцца жыцці, свабоды або маёмасці без належнай прававой працэдуры; прыватная маёмасць не павінна канфіскоўвацца для грамадскіх патрэб без справядлівай узнагароды.

6-я папраўка

Пры ўсіх крымінальных ганеннях абвінавачваны мае права на неадкладны і публічны разгляд справы непрадузятым судом прысяжных таго штату і акругі, у якім злачынства здзейснена; прычым тэрыторыя такой акругі павінна быць вызначана законам загадзя; пры гэтым абвінавачваны мае права на інфармаванне пра існасць і падставы абвінавачвання, на вочную стаўку з сведкамі, якія паказваюць супраць яго, на абавязковы ўдзел сведкаў, якія могуць даваць паказанні ў яго абарону, і на дапамогу адваката для сваёй абароны.

7-я папраўка

Па ўсіх ісках, заснаваных на агульным праве, у якіх кошт аспрэчванага іску перавышае дваццаць долараў, захоўваецца права на суд прысяжных, і ніводзін факт, разгледжаны судом прысяжных, не можа быць перагледжаны якім-небудзь судом Злучаных Штатаў, інакш як у адпаведнасці з нормамі агульнага права.

8-я папраўка

Празмерныя заклады не павінны патрабавацца, празмерныя штрафы не павінны накладацца, і жорсткія і незвычайныя пакаранні не павінны прызначацца.

9-я папраўка

Пералік у Канстытуцыі вызначаных правоў, не павінен тлумачыцца як адмаўленне ці прыніжэнне іншых правоў, якія захоўваюцца за народам.

10-я папраўка

Паўнамоцтвы, не дэлегаваныя Злучаным Штатам Канстытуцыяй і не забароненыя ёй, захоўваюцца адпаведна за штатамі, або за народам.

Тэкст апошняй (27-й) ратыфікаванай папраўкі

Ніводзін закон, які змяняе памеры ўзнагароды сенатараў і членаў Палаты прадстаўнікоў, не павінен уступаць у сілу да правядзення наступных выбараў у Палату прадстаўнікоў.

Спасылкі

• Primary Documents in American History: The Bill of Rights (нявызн.). Бібліятэка Кангрэса. Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2012. Праверана 8 ліпеня 2012.
• Bill of Rights на сайце Нацыянальнага кіравання архіваў і дакументацыі
• Папраўкі да Канстытуцыі ЗША
• А. Берастоўскі і інш. Гісторыя ЗША ў дакументах: Пераклады на беларускую Мн., 2014
• Андрэй Берастоўскі. Гісторыя ЗША ў апавяданнях і дакументах. Мінск: выдавец А. М. Вараксін, 2019. — 176 с. ISBN 978-985-7220-59-5