Блакада Гродна (1706)

Блакада Гродна
Асноўны канфлікт: Паўночная вайна, 1700—1721
План фартыфікайыі Гродна на плане 1655 года
Дата	26 студзеня — 10 красавіка 1706
Месца	Гродна, ВКЛ
Вынік	Перамога шведаў, адступленне расійскіх войскаў
Праціўнікі
Шведская імперыя Рускае царства
Камандуючыя
Карл XII Г.Б. Агільві Аўгуст ІІ А.І. Рэпнін А. Д. Меншыкаў
Сілы бакоў
34 000: 24 000 шведаў і 10 000 палякаў 41 000: 36 000 рускіх і 5 000 саксонцаў
Страты
3 000: з іх толькі 100 чалавек загінула ў баявых дзеяннях, астатнія ад холаду 15 000–17,000:: з іх 8 000 падчас блакады, 7 000 - 9 000 падчас адступлення, у асноўным з-за голаду, хвароб і знясілення

Блакада Гродна - эпізод Паўночнай вайны 1706 года, калі рускае войска пад камандаваннем генерал-фельдмаршал-лейтэнанта Г. Б. Агільві пазбегла капітуляцыі, быўшы блакаваная шведскай арміяй Карла XII ў раёне Гродна.

Перадгісторыя

Грамадзянская вайна ў Рэчы Паспалітай, 1704-06 У 1705 годзе расійскае войска заваявала Курляндыю і перапыніла шляхі забеспячэння Карла XII, які дзейнічаў у Польшчы, з Ліфляндыяй. Пасля гэтага галоўная руская армія (Г. Б. Агільві і А.І. Рэпнін, каля 23 тыс чалавек) засталася на зімовых кватэрах у раёне Гродна. Сюды ж па запрашэнні Пятра I прыбыў Аўгуст ІІ, які пасля ад'езду Пятра ўзначаліў саюзную армію. Кавалерыя А.Д. Меншыкава размяшчалася ў Мінску (12 тыс.), астатнія рускія часткі дыслакаваліся ў Полацку, Смаленску і Оршы.

Шведская армія на чале з каралём зімавала ў Варшаве; асобным корпусам стаяў генерал К.Г. Реншэльд.

Блакада

Блакада Гродна шведска-польскай арміяй (21000 шведаў, 10000 палякаў) праходзіла са студзеня па сакавік 1706 года (3000 шведаў да прыбыцця памерлі з-за абмаражэння). У горадзе і непасрэднай блізкасці налічвалася каля 41000 рускіх і саксонскіх войскаў пад камандаваннем генерала фельдмаршала Альгіві і агульным камандваннем Рапніна. 13 студзеня 1706 года шведская армія прыйшла з Польшчы, перасекла раку Нёман і выціснула рускую кавалерыю Меньшыкава ў напрамку Мінска, такім чынам былі абарваны ўсе стасункі гродзенскага гарнізона з Расіяй. Становішча рускіх войскаў стала яшчэ складаней пасля таго, як саюзны польска-літоўскі кароль Аўгуст II хутка пакінуў Гродна ў польскім напрамку, узяўшы з сабой чатыры рускія драгунскія палкі. У выніку гарнізон Гродна быў пакінуты без конніцы, якая была неабходная для разведкі і харчавання.

Пасля аблогі Гродна шведы занялі Нясвіж і аблажылі Ляхавічы. У гэты час рускі гарнізон Гродна цярпелі недахоп ежы, а таксама ад хвароб. Гэта забрала жыццё каля 8000 салдат. Пасля блакады яго асноўных войскаў у Гродна Пётр меў у Беларусі толькі 12 000 чалавек. Знаходзячыся ў Мінску, Пётр меў зносіны з абложаным гарнізонам праз нейкага паручніка Якаўлева, які рабіў шлях у Гродна, апрануты польскім селянінам. Акрамя таго, 14 000 ўкраінскіх казакоў Мазепы было загадана пастаянна атакаваць ворага. Пётр I не хацеў даваць адкрыты бой Карлу XII так далёка ад Расеі. Таму ён загадаў Гродзенскаму гарнізону пратрымацца да вясны, калі рака вызваліцца ад лёду. Пасля гэтага яны павінны былі адступіць за Нёман у напрамку Брэста і далей да Дняпра, што яны паспяхова зрабілі да мая 1706 года.

Карл памылкова ацаніў кірунак расійскага адступлення, чакаючы адступлення на ўсход, дзе ён размясціў свае галоўныя сілы. Даведаўшыся занадта позна пра хуткае адступленне расейскага войска на паўднёвы-захад, ён пачаў пераслед, у надзеі дагнаць рускіх кароткім шляхам праз балоты Палесся. Тым не менш, яны апынуліся непраходнымі, і Карлу давялося адмовіцца ад пераследу рускіх і шукаць бітвы з саксонцамі.

Наступствы

Страціўшы рускую армію, Карл XII спачатку ўмацаваў свае пазіцыі ў Вялікім княстве Літоўскім (перамога ля Клёцка, узяцце Ляхавічаў), затым вярнуўся ў Польшчу, прайшоў Сілезію і заняў Саксонію. 13 верасня 1706 года ў Альтранштедте быў падпісаны мірны дагавор, па якім Аўгуст II выйшаў з вайны, выплаціў кантрыбуцыю і пазбавіўся кароны Рэчы Паспалітай. Таксама шведы занялі пакінутую рускімі Курляндыю.