Аляксандр Міхайлавіч Васілеўскі

Аляксандр Міхайлавіч Васілеўскі
руск.: Алекса́ндр Миха́йлович Василе́вский
Паштовая марка СССР
Дата нараджэння	18 (30) верасня 1895 ці 30 верасня 1895(1895-09-30)
Месца нараджэння	Вічуга, Кінешамскі павет[d], Кастрамская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	5 снежня 1977(1977-12-05) (82 гады)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Некропаль каля Крамлёўскай сцяны
Дзеці	Yury Vasilevsky[d] і Igor Vasilevsky[d]
Альма-матар	Q4235556? Аляксееўскае ваеннае вучылішча[d] (май 1915) Ваенная акадэмія Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі (1937)
Грамадзянства	СССР  Расійская імперыя
Прыналежнасць
Род войскаў	Руская імператарская армія, Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія і Сухапутныя войскі СССР[d]
Гады службы	1915—1977
Званне	Начальнік Генеральнага штаба; Міністр абароны СССР
Камандаваў	франтамі, ваеннымі акругамі
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна, Грамадзянская вайна ў Расіі, Другая сусветная вайна
Узнагароды і званні	Ордэн «Перамога» Ордэн «Перамога» Ордэн «За службу Радзіме ва Узброеных Сілах СССР» III ступені Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» Медаль «За абарону Сталінграда» Медаль «За ўзяцце Кёнігсберга» Медаль «XX гадоў Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі» Юбілейны медаль «30 гадоў Савецкай Арміі і Флоту» Медаль «40 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «У памяць 800-годдзя Масквы» Замежныя ўзнагароды Ордэн Адраджэння Польшчы 2-й ступені Ордэн Адраджэння Польшчы 3-й ступені Ордэн Крыж Грунвальда I ступені Ордэн «Легіён пашаны» ступені Галоўнакамандуючага Ордэн Партызанскай Зоркі I ступені Кавалер ордэна Брытанскай імперыі, ваенны Вялікі афіцэр ордэна Ганаровага легіёна Ордэн Нацыянальнага сцяга 1 ступені Медаль «Кітайска-савецкая дружба» Ордэн Сухэ-Батара Ордэн Сухэ-Батара
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Міхайлавіч Васілеўскі (18 (30) верасня 1895, с. Гальчыха, Кінешамскі павет, Кастрамская губерня, Расійская імперыя — 5 снежня 1977, Масква) — савецкі военачальнік, Маршал Савецкага Саюза (1943), начальнік Генштаба, член Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандавання. У гады Вялікай Айчыннай вайны на пасадзе начальніка Генеральнага штаба (1942—1945) прымаў дзейны ўдзел у распрацоўцы і ажыццяўленні практычна ўсіх буйных аперацый на савецка-германскім фронце. З лютага 1945 года камандаваў 3-м Беларускім фронтам, кіраваў штурмам Кёнігсберга. У 1945 галоўнакамандуючы савецкімі войскамі на Далёкім Усходзе ў вайне з Японіяй. Адзін з найбуйнейшых палкаводцаў Другой сусветнай вайны.

У 1949—1953 гадах — Міністр узброеных сіл і Ваенны міністр СССР. Двойчы Герой Савецкага Саюза (1944, 1945), кавалер двух ордэнаў «Перамога» (1944, 1945).

Біяграфія

Дзяцінства і юнацтва

Нарадзіўся, згодна з метрычнай кнігай (стары стыль), 16 верасня 1895 года. Сам А. М. Васілеўскі лічыў, што нарадзіўся 17 верасня, у адзін дзень са сваёй маці ў хрысціянскае свята Веры, Надзеі, Любові, які па новым стылі святкуецца 30 верасня (гэта дата нараджэння «замацавана» ў мемуарах Васілеўскага «Справа ўсяго жыцця», а таксама ў датах узнагароджання юбілейнымі пасляваеннымі ўзнагародамі, прымеркаваных да дня нараджэння). Нарадзіўся Аляксандр Васілеўскі ў сяле Новая Гальчыха Кінешамскага павета (цяпер увайшло ў склад горада Вічуга Іванаўскай вобласці) у сям’і царкоўнага рэгента і псаломшчыка Нікольскага адзінаверскага храма Міхаіла Аляксандравіча Васілеўскага (1866—1953). Маці — Надзея Іванаўна Васілеўская (30.09.1872 — 7.8.1939), у дзявоцтве Сакалова, дачка псаломшчыка вёскі Углец Кінешамскага павета. І маці, і бацька былі «праваслаўнага веравызнання па адзінаверству» (так запісана ў метрычнай кнізе Мікольскай царкве в. Новая Гальчыха). Аляксандр быў чацвёртым па старшынстве з васьмі братоў і сясцёр.

У 1897 годзе з сям’ёй пераехаў у сяло Новапакроўскае, дзе бацька Васілеўскага стаў служыць святаром у толькі што пабудаваным (пры апякунстве новагальчыхінскага фабрыканта Д. Ф. Марокіна) каменным Вазнясенскім адзінавескім храме. Пазней Аляксандр Васілеўскі пачаў навучанне ў царкоўна-прыходскай школе пры гэтым храме. У 1909 годзе скончыў Кінешамскае духоўнае вучылішча і паступіў у Кастрамскую духоўную семінарыю, дыплом пра заканчэнне якой дазваляў працягнуць адукацыю ў свецкай навучальнай установе. У выніку ўдзелу ў тым жа годзе ва ўсерасійскай стачцы семінарыстаў, якая была пратэстам супраць забароны паступаць ва ўніверсітэты і інстытуты, Васілеўскі быў выправаджаны з Кастрамы ўладамі і вярнуўся ў семінарыю толькі праз некалькі месяцаў, пасля частковага задавальнення патрабаванняў семінарыстаў.

Першая сусветная і Грамадзянская вайна

Аляксандр марыў стаць аграномам або каморнікам, але якая пачалася Першая сусветная вайна змяніла яго планы. Перад апошнім класам семінарыі Васілеўскі з некалькімі аднакласнікамі трымаў экзамены экстэрнам, а ў лютым пачаў навучанне ў Аляксееўскім ваенным вучылішчы. У маі 1915 года скончыў паскораны курс навучання (4 месяца) і ў чыне прапаршчыка быў накіраваны на фронт. З чэрвеня па верасень пабываў у шэрагу запасных частак і нарэшце апынуўся на Паўднёва-Заходнім фронце, дзе ўступіў у пасаду паўротнага камандзіра роты 409-га Новахапёрскага палка 103-й пяхотнай дывізіі 9-й арміі. Увесну 1916 года прызначаны камандзірам роты, праз некаторы час прызнанай адной з лепшых у паліцу. У гэтай пасадзе ўдзельнічаў у маі 1916 года ў знакамітым Брусілаўскім прарыве. У выніку вялікіх страт афіцэрскага складу апынуўся камандзірам батальёна таго ж 409-га палка. Атрымаў чын штабс-капітана. Вестка пра Кастрычніцкай рэвалюцыі заспела Васілеўскага пад Аджуд-Ноў, у Румыніі, дзе ён прымае рашэнне пакінуць вайсковую службу і ў лістападзе 1917 звальняецца ў адпачынак.

Васілеўскі 1 жніўня 1928 года

Знаходзячыся на радзіме, у канцы снежня 1917 года Васілеўскі атрымлівае вестку пра тое, што салдаты 409-га палка абралі яго камандзірам у адпаведнасці з дзеючым тады прынцыпам выбарнасці камандзіраў. У той час 409-ы полк знаходзіўся ў складзе Румынскага фронту пад камандаваннем генерала Шчарбачова, які, у сваю чаргу, з’яўляўся саюзнікам Цэнтральнай Рады, якая абвясціла незалежнасць Украіны ад Саветаў. Кінешамскі ваенны аддзел парэкамендаваў Васілеўскаму не выязджаць у полк. Рушыўшы ўслед радзе, «прабыў на ўтрыманні бацькоў да чэрвеня 1918 года, займаючыся сельскай гаспадаркай». З чэрвеня па жнівень 1918 года працаваў сотняў інструктарам усеабуча пры Углецкай воласці Кінешамскага павета Кастрамской губерні.

З верасня 1918 года працаваў настаўнікам у пачатковых школах сёл Вярхоўе і Пад’якаўлева Галунскай воласці Навасільскага павета Тульскай губерні.

У красавіку 1919 года прызваны ў Чырвоную Армію і накіраваны ў 4-ы запасны батальён, на пасаду ўзводнага інструктара (памочніка камандзіра ўзвода). Праз месяц быў адпраўлены ў якасці камандзіра атрада са 100 чалавек у Ступінскую воласць Яфрэмаўскага павета Тульскай губерні для аказання дапамогі ў ажыццяўленні харчразвёрскі і барацьбы з бандамі.

Улетку 1919 года батальён пераводзіцца ў Тулу для фарміравання 1-й Тульскай стралковай дывізіі напярэдадні набліжэння Паўднёвага фронту і войскаў генерала Дзянікіна. Васілеўскі прызначаецца спачатку камандзірам роты, затым камандзірам ізноў сфарміраванага батальёна. У пачатку кастрычніка ўступае ў камандаванне 5-м стралковым палком Тульскай стралковай дывізіі, які займае сектар умацаванага раёна на паўднёвы захад ад Тулы. Палку не давялося ўдзельнічаць у баявых дзеяннях супраць дзянікінцаў, паколькі Паўднёвы фронт у канцы кастрычніка спыніўся пад Арлом і Кромамі.

У снежні 1919 года Тульская дывізія адпраўляецца на Заходні фронт для барацьбы з інтэрвентамі. Васілеўскі па ўласнай просьбе быў пераведзены на пасаду памочніка камандзіра палка. На фронце, у выніку рэарганізацыі, Васілеўскі прызначаны памочнікам камандзіра 96-га палка 32-й брыгады 11-й дывізіі. У складзе 15-й арміі Васілеўскі змагаецца ў вайне з Польшчай.

У канцы ліпеня 1920 Васілеўскага пераводзяць у 427-ы полк 48-й стралковай дывізіі, дзе ён служыў раней. Да сярэдзіны жніўня знаходзіцца ў Вільні, дзе дывізія нясе гарнізонную службу, затым вядзе баявыя дзеянні супраць палякаў у раёне Белавежскай пушчы. Тут у Васілеўскага ўзнікае канфлікт з камбрыгам О. Ю. Калніным. Калнін загадвае ўступіць у камандаванне адступіць у беспарадку 427-м палком. Дакладнае месцазнаходжанне палка нікому не вядома, а тэрміны, якія ўстанаўліваюцца Калніным, здаюцца Васілеўскаму недастатковымі. Васілеўскі дакладвае, што не можа выканаць загад. Калнін спачатку адпраўляе Васілеўскага пад трыбунал, затым на паўдарогі вяртае яго і ссоўвае з пасады памочніка камандзіра палка на пасаду камандзіра ўзвода. Пасля, у выніку расследавання, начальнік 48-й дывізіі адмяняе загад камбрыга, а Васілеўскі часова прызначаецца камандзірам асобнага батальёна.

Перыяд паміж войнамі

Актыў Таварыства садзейнічання абароне, авіяцыйнаму і хімічнаму будаўніцтву горада Цвер. У трэцім радзе трэці злева А. М. Васілеўскі, 1926 год.

Пасля вайны Васілеўскі прымаў удзел у барацьбе з атрадам Булак-Балаховіча на тэрыторыі Беларусі, да жніўня 1921 года змагаўся з бандытамі ў Смаленскай губерні. У наступныя 10 гадоў камандаваў усімі трыма палкамі 48-й Цвярской стралковай дывізіі, узначальваў дывізіённую школу малодшых камандзіраў. У 1927 годзе скончыў стралкова-тактычныя курсы ўдасканалення камсаставу РСЧА імя III Камінтэрна «Стрэл». У чэрвені 1928 года 143-ці полк асабліва выдзелены інспектарскай групай на вучэннях. Увосень 1930 года 144-ы полк, які лічыўся да прыняцця камандавання Васілеўскім найбольш слаба падрыхтаваным у дывізіі, заняў першае месца і атрымаў выдатную ацэнку на акруговых манеўрах.

Верагодна, поспехі Васілеўскага абумовілі яго перавод на штабную працу, пра што яму паведамляе У. К. Трыандафілаў непасрэдна пасля заканчэння манеўраў. Каб не адкладаць у чарговы раз уступленне ў партыю ў сувязі са зменай месца службы, Васілеўскі падае заяву ў партбюро палка. Заява была задаволена, і Васілеўскі прыняты кандыдатам у члены партыі. У сувязі з партыйнай чысткай, якая праходзіла ў 1933—1936 гадах, знаходжанне ў кандыдатах некалькі зацягваецца, і Васілеўскага прымаюць у партыю толькі ў 1938 годзе, ужо падчас службы ў Генеральным штабе.

Васілеўскі ў аўтабіяграфіі 1938 года сцвярджаў, што «сувязь з бацькамі асабістая і пісьмовае страчаная з 1924 года». Адносіны былі адноўлены ў 1940 годзе па прапанове Сталіна.

З мая 1931 года Васілеўскі працуе ва Упраўленні баявой падрыхтоўкі РСЧА, рэдагуе «Бюлетэнь баявой падрыхтоўкі», які выпускаўся кіраваннем, і аказвае дапамогу рэдакцыі часопіса «Ваенны веснік». Удзельнічае ў стварэнні «Інструкцыі па вядзенні глыбокага агульнавайсковага бою», «Інструкцыі па ўзаемадзеянні пяхоты, артылерыі, танкаў і авіяцыі ў сучасным агульнавайсковым баі», а таксама «Настаўленні па службе ваенных штабоў».

У 1934—1936 гадах быў начальнікам аддзела баявой падрыхтоўкі Прыволжскай ваеннай акругі. У 1936 годзе, пасля ўвядзення ў РСЧА персанальных воінскіх званняў, прысвоена званне палкоўнік.

У 1937 годзе з адзнакай скончыў Ваенную акадэмію Генеральнага штаба і прызначаны начальнікам кафедры тылу акадэміі.

У кастрычніку 1937 года рушыла ўслед новае прызначэнне — начальнікам 10-га аддзялення (аператыўнай падрыхтоўкі каманднага складу) 1-га аддзела Генштаба. 16 жніўня 1938 года прысвоена чарговае воінскае званне камбрыг. У гэты час ён прымае ўдзел у працы камісіі па аналізе дзеянняў РСЧА падчас баявых дзеянняў ля возера Хасан.

У 1939 годзе прызначаны намеснікам начальніка Аператыўнага ўпраўлення Генштаба, з выкананнем па сумяшчальніцтве абавязкаў па старой пасадзе. Удзельнічае ў распрацоўцы першапачатковага варыянту плана вайны з Фінляндыяй, пазней адрынутага Сталінам. З пачаткам савецка-фінскай вайны выконвае абавязкі камандзіраванага на фронт першага намесніка начальніка Генштаба І. В. Смародзінава.

Увесну 1940 года ўзначальвае ўрадавую камісію па дэмаркацыі новай савецка-фінскай мяжы, удзельнічае ў перамовах і падпісанні мірнага дагавора з Фінляндыяй.

У маі 1940 года, у выніку кадравых перастановак па выніках вайны ў апараце Наркамата абароны і Генштаба, прызначаны першым намеснікам начальніка Аператыўнага кіравання з прысваеннем воінскага звання камдыў. Прымае ўдзел у распрацоўцы аператыўных планаў стратэгічнага разгортвання РСЧА на паўночным, паўночна-заходнім і заходнім напрамках у выпадку пачатку баявых дзеянняў з Германіяй.

9 лістапада здзейсніў у складзе савецкай дэлегацыі пад кіраўніцтвам В. М. Молатава паездку ў Берлін для перамоў з Германіяй.

Вялікая Айчынная вайна

Вялікая Айчынная вайна заспела мяне на службе ў Генеральным штабе, на пасадзе намесніка начальніка аператыўнага кіравання, у званні генерал-маёра. 1 жніўня 1941 года рашэннем ЦК партыі я быў прызначаны начальнікам аператыўнага кіравання і намеснікам начальніка Генеральнага штаба Арыгінальны тэкст (руск.)   Великая Отечественная война застала меня на службе в Генеральном штабе, в должности заместителя начальника оперативного управления, в звании генерал-майора. 1 августа 1941 года решением ЦК партии я был назначен начальником оперативного управления и заместителем начальника Генерального штаба — Василевский А. М. Дело всей жизни.

Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны з першага дня. 1 жніўня 1941 года генерал-маёр Васілеўскі прызначаны намеснікам начальніка Генштаба — начальнікам Аператыўнага кіравання. Падчас Бітвы за Маскву з 5 па 10 кастрычніка ўваходзіць у групу прадстаўнікоў ДКА, якія забяспечваюць больш хуткую адпраўку на Мажайскі абарончы рубеж войскаў, якія адыходзяць ці ўжо выйшлі з акружэння.

А. М. Васілеўскі і С. М. Будзённы ў Данбасе, 1943

Васілеўскі сыграў адну з ключавых роляў у арганізацыі абароны Масквы і контрнаступленні, якое рушыла за ёю. У самыя крытычныя дні пад Масквой, з 16 кастрычніка да канца лістапада, калі Генштаб быў эвакуіраваны, ён узначальваў у Маскве аператыўную групу (першы эшалон Генштаба) для абслугоўвання Стаўкі. У кола асноўных абавязкаў опергрупы, якая складалася з 10 чалавек, уваходзіла: «усебакова ведаць і правільна ацэньваць падзеі на фронце; пастаянна і дакладна, але без залішняй дробязнасці, інфармаваць пра іх Стаўку; у сувязі са зменамі ў франтавой абстаноўцы своечасова і правільна выпрацоўваць і дакладваць Вярхоўнаму Галоўнакамандаванню свае прапановы; у адпаведнасці з рашэннямі Стаўкі аператыўна — стратэгічнымі рашэннямі хутка і дакладна распрацоўваць планы і дырэктывы; весці строгі і бесперапынны кантроль за выкананнем усіх рашэнняў Стаўкі, а таксама за боегатоўнасцю і баяздольнасцю войскаў, фарміраваннем і падрыхтоўкай рэзерваў, матэрыяльна-баявым забеспячэннем войскаў». 28 кастрычніка дзейнасць опергрупы была высока ацэненая Сталіным — чацвярым было прысвоена чарговае званне: Васілеўскаму — званне генерал-лейтэнанта, а тром іншым — званні генерал-маёраў. З 29 лістапада да 10-х лічбаў снежня 1941, у сувязі з хваробай Шапашнікава, Васілеўскі выконваў абавязкі начальніка Генштаба. Увесь цяжар падрыхтоўкі контрнаступлення пад Масквой лёг на плечы А. Васілеўскага. Контрнаступленне пачалося войскамі Калінінскага фронту 5 снежня 1941 года. Паколькі «Стаўка была вельмі заклапочаная забеспячэннем дакладнага выканання загаду» аб контрнаступленні з боку Конева, Васілеўскі ў ноч на 5 снежня прыбыў у штаб Калінінскага фронту, каб «асабіста перадаць камандуючаму фронтам дырэктыву на пераход у контрнаступленне і растлумачыць яму ўсё патрабаванні па ёй».

З сярэдзіны красавіка па 8 мая 1942 года ў якасці прадстаўніка Стаўкі знаходзіўся на Паўночна-Заходнім фронце, дзе аказваў садзейнічанне спробе ліквідацыі Дземянскага плацдарма. З 24 красавіка ў сувязі з хваробай Шапашнікава выконваў абавязкі начальніка Генштаба, 26 красавіка Васілеўскаму было прысвоена званне генерал-палкоўнік. 9 мая ў сувязі з прарывам немцамі Крымскага фронту адкліканы Стаўкай у Маскву. Пасля таго як у чэрвені 1942 года ў акружэнне пад Ленінградам патрапіла 2-я ўдарная армія генерала Уласава, накіраваны разам з камандуючым Волхаўскага фронту Мерацковым у Малую Вішэру для арганізацыі вываду войскаў з акружэння.

26 чэрвеня 1942 года прызначаны начальнікам Генштаба, а з кастрычніка быў адначасова намеснікам наркама абароны СССР. З 23 ліпеня па 26 жніўня — прадстаўнік Стаўкі на Сталінградскім фронце, накіроўваў сумесныя дзеянні франтоў у ходзе абарончага перыяду Сталінградскай бітвы. Унёс вялікі ўклад у развіццё савецкага ваеннага мастацтва, спланаваў і падрыхтаваў контрнаступленне пад Сталінградам. Стаўкай Васілеўскаму была даручана каардынацыя контрнаступлення (Жукаў у гэты час быў накіраваны на Заходні фронт). Пасля паспяховага контрнаступлення Васілеўскі да сярэдзіны снежня праводзіў ліквідацыю групоўкі суперніка ў Сталінградскім катле, аднак да яе завяршэння быў перакінуты на паўднёвы захад для садзейнічання ў адлюстраванні дэблакуючай групы Манштейна, якая дзейнічала на Кацельнікаўскім кірунку. З 2 студзеня 1943 года на Варонежскім і затым на Бранскім фронце каардынаваў наступ савецкіх войскаў на Верхнім Доне.

16 лютага 1943 года А. М. Васілеўскаму было прысвоена воінскае званне Маршал Савецкага Саюза. Гэта было вельмі незвычайна, паколькі ўсяго 29 дзён таму яму было прысвоена званне генерала арміі.

А. М. Васілеўскі прымае капітуляцыю генерал-маёра Альфона Хітэра. Віцебск, 28 чэрвеня 1944 года

Па даручэнні Стаўкі ВГК Васілеўскі каардынаваў дзеянні Варонежскага і Стэпавага франтоў у Курскай бітве. Кіраваў планаваннем і правядзеннем аперацый па вызваленні Данбаса, аперацыі па вызваленні правабярэжнай Украіны і Крыма. 10 красавіка, у дзень вызвалення Адэсы, узнагароджаны ордэнам «Перамога». Гэты ордэн быў другім па ліку з моманту заснавання (першы — у Жукава). Пасля ўзяцця Севастопаля, Васілеўскі прыняў рашэнне як мага хутчэй агледзець вызвалены горад. У выніку яго машына пры пераездзе праз нямецкую траншэю трапіла на міну. Для Васілеўскага інцыдэнт абыйшоўся ўдарам галавы і пасечаным асколкамі ветравога шкла тварам. Яго шафёру выбухам пашкодзіла нагу. Пасля гэтага Васілеўскі яшчэ некаторы час па патрабаванні лекараў трымаўся пасцельнага рэжыму.

Падчас Беларускай аперацыі Васілеўскі каардынаваў дзеянні 1-га Прыбалтыйскага і 3-га Беларускага франтоў. З 10 ліпеня да іх дадаўся яшчэ і 2-і Прыбалтыйскі фронт. Васілеўскі каардынаваў дзеянні франтоў таксама пры вызваленні Прыбалтыкі.

З 29 ліпеня ажыццяўляў не толькі каардынацыю, але і непасрэднае кіраўніцтва надыходам у Прыбалтыцы. Званне Героя Савецкага Саюза з уручэннем ордэна Леніна і медалі «Залатая Зорка» Аляксандру Міхайлавічу Васілеўскаму прысвоена 29 ліпеня 1944 года за ўзорнае выкананне заданняў ВГК.

Планаванне і кіраўніцтва пачаткам Усходне-Прускай аперацыі ажыццяўляў асабіста Сталін, Васілеўскі ў гэты час быў заняты ў Прыбалтыцы. Аднак, у сувязі з адбыццём Сталіна, а таксама намесніка начальніка Генштаба А. І. Антонава на Ялцінскую канферэнцыю, Васілеўскі вярнуўся да выканання абавязкаў начальніка Генштаба і намесніка наркама абароны, кіраўніцтву Усходне-Прускай аперацыяй. У ноч на 18 лютага, падчас размовы са Сталіным, які вярнуўся з Ялты, у адказ на прапанову Сталіна выехаць ва Усходнюю Прусію для дапамогі камандуючым франтамі Васілеўскі папрасіў вызваліць яго ад пасады начальніка Генштаба ў сувязі з тым, што ён большую частку свайго часу праводзіць на фронце. А днём 18 лютага прыйшла вестка пра гібель камандуючага 3-м Беларускім фронтам Чарняхоўскага. У сувязі з гэтым Сталін хутка прыняў рашэнне прызначыць Васілеўскага камандуючым 3-м Беларускім фронтам, а акрамя таго, увесці Васілеўскага ў склад Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандавання. На пасадзе камандуючага фронтам Васілеўскі кіраваў штурмам Кенігсберга — аперацыяй, якая стала хрэстаматыйнай.

Вайна з Японіяй

Яшчэ летам 1944 года, пасля заканчэння Беларускай аперацыі, Сталін паведаміў Васілеўскаму аб планах прызначыць яго галоўнакамандуючым савецкіх войскаў на Далёкім Усходзе пасля заканчэння вайны з Германіяй. Васілеўскі ўключыўся ў распрацоўку плана вайны з Японіяй 27 красавіка 1945 года, па заканчэнні Усходне-Прускай аперацыі, хоць чарнавыя накіды плана былі зроблены яшчэ восенню 1944 года. Пад яго кіраўніцтвам да 27 чэрвеня быў падрыхтаваны план маньчжурскай стратэгічнай наступальнай аперацыі, які быў ухвалены Стаўкай і Дзяржаўным Камітэтам Абароны. 5 ліпеня 1945 года, пераапрануты ў форму генерал-палкоўніка, з дакументамі на імя Васільева, Васілеўскі прыбыў у Чыту. 30 ліпеня дырэктывай ДКА быў прызначаны галоўнакамандуючым савецкімі войскамі на Далёкім Усходзе.

У ходзе падрыхтоўкі наступу Васілеўскі наведаў зыходныя пазіцыі войскаў, пазнаёміўся з войскамі Забайкальскага, 1-га і 2-га Далёкаўсходніх франтоў, абмеркаваў становішча з камандуючым войскамі і карпусамі. Пры гэтым былі ўдакладнены і скарочаны тэрміны выканання асноўных задач, у прыватнасці выхаду на Маньчжурскую раўніну. На досвітку 9 жніўня 1945, з пераходам у наступ, кіраваў дзеяннямі савецкіх войскаў. Усяго 24 дня спатрэбілася савецкім і мангольскім войскам пад камандаваннем А. М. Васілеўскага, каб разграміць у Манчжурыі мільённую Квантунскую армію Японіі.

Другім медалём «Залатая Зорка» Аляксандр Міхайлавіч Васілеўскі быў ганараваны 8 верасня 1945 года за ўмелае кіраўніцтва савецкімі войскамі на Далёкім Усходзе падчас вайны з Японіяй.

Пасляваенны перыяд жыцця

Пасля заканчэння вайны, з 22 сакавіка 1946 г. па лістапад 1948 года, — начальнік Генеральнага штаба ВС СССР і намеснік міністра Узброеных сіл СССР. З 1948 — першы намеснік міністра Узброеных сіл. З 24 сакавіка 1949 па 26 лютага 1950 г. — міністр Узброеных сіл СССР, затым — Ваенны міністр СССР (па 16 сакавіка 1953 г.).

Пасля смерці Сталіна ваенная кар’ера А. М. Васілеўскага рэзка змянілася.

У перыяд з 16 сакавіка 1953 г. па 15 сакавіка 1956 г. ён быў першым намеснікам міністра абароны СССР, але 15 сакавіка 1956 г. яго вызваляюць ад займаемай пасады па асабістай просьбе.

14 жніўня 1956 г. становіцца намеснікам міністра абароны СССР па пытаннях ваеннай навукі. У снежні 1957 г. звольнены ў адстаўку па хваробе з правам нашэння ваеннай формы. У студзені 1959 прызначаны генеральным інспектарам Групы генеральных інспектараў МА СССР (па 5 снежня 1977 года).

На XIX і XX з’ездах абіраўся членам ЦК КПСС (1952 г. — 1961 г.). Абіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР 2-4 скліканняў (1946 г. — 1958 г.).

У 1956—1958 гады з’яўляўся першым старшынёй Савецкага камітэта ветэранаў вайны, у далейшым прымаў актыўны ўдзел у дзейнасці арганізацый ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны.

Памёр 5 снежня 1977 года. Урну з прахам Аляксандра Міхайлавіча Васілеўскага замуравалі ў Крамлёўскай сцяне на Краснай плошчы ў Маскве.

Прысваенне воінскіх званняў

• Прапаршчык — май 1915
• Штабс-капітан — 1916
• Палкоўнік — 1936
• Камбрыг — 16 жніўня 1938
• Камдыў — 5 красавіка 1940
• Генерал-маёр — 4 чэрвеня 1940
• Генерал-лейтэнант — 28 кастрычніка 1941
• Генерал-палкоўнік — 21 мая 1942
• Генерал арміі — 18 студзеня 1943
• Маршал Савецкага Саюза — 16 лютага 1943

Узнагароды

Герой Савецкага Саюза

• 2 медалі «Залатая Зорка» (29 ліпеня 1944, 8 верасня 1945)

Ордэны

• 8 ордэнаў Леніна (21 мая 1942, 29 ліпеня 1944, 21 лютага 1945, 29 верасня 1945, 29 верасня 1955, 29 верасня 1965, 29 верасня 1970, 29 верасня 1975)
• Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі (22 лютага 1968)
• 2 ордэна «Перамогі» (№ 2 і № 7) (10 красавіка 1944, 19 красавіка 1945)
• 2 ордэна Чырвонага Сцяга (3 лістапада 1944, 20 чэрвеня 1949)
• Ордэн Суворава 1-й ступені (28 студня 1943)
• Ордэн Чырвонай Зоркі (1939)
• Ордэн «За службу Радзіме ва Узброеных Сілах СССР» III ступені (30 красавіка 1975)

Медалі

• «За воінскую доблесць. У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна»
• «XX гадоў РККА» (1938)
• «За абарону Масквы»
• «За абарону Сталінграда»
• «За ўзяцце Кёнігсберга»
• «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
• «За перамогу над Японіяй»
• «Дваццаць гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
• «Трыццаць гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
• «У памяць 800-годдзя Масквы»
• «30 гадоў Савецкай Арміі і Флоту»
• «40 гадоў Узброеных Сіл СССР»
• «50 гадоў Узброеных Сіл СССР»

Ганаровая зброя

• Ганаровая зброя з залатой выявай Дзяржаўнага герба СССР (1968)

Замежныя ўзнагароды

Бюст маршала Васілеўскага ў Вічуге, 2006 г.

• 2 ордэна Сухэ-Батара (МНР, 1966, 1971)
• Ордэн Баявога Чырвонага Сцяга (МНР, 1945)
• Ордэн «Народная Рэспубліка Балгарыя» I ступені (НРБ, 1974)
• Ордэн Карла Маркса (ГДР, 1975)
• Ордэн Белага льва I класа (ЧССР, 1955)
• Ордэн Белага льва «За Перамогу» I ступені (ЧССР, 1945)
• Ордэн «Віртуці Мілітары» I класа (ПНР, 1946)
• Ордэн Адраджэння Польшчы II і III класа (ПНР, 1968, 1973)
• Ордэн Грунвальдскага крыжа I ступені (ПНР, 1946)
• Вялікі афіцэр ордэна Ганаровага легіёну (Францыя, 1944)
• Ордэн «Легіён Пашаны» ступені Галоўнакамандуючага (ЗША, 1944)
• Ганаровы Рыцар Вялікага крыжа ордэна Брытанскай Імперыі (Вялікабрытанія, 1943)
• Ордэн «Партызанская зорка» I ступені (СФРЮ, 1946)
• Ордэн Нацыянальнага вызвалення (СФРЮ, 1946)
• Ордэн Дзяржаўнага сцяга, КНДР I ступені (1948)
• Ордэн Каштоўнай чашы I ступені (Кітай, 1946)
• Ваенны крыж 1939 (ЧССР, 1943)
• Ваенны крыж (Францыя, 1944)
• Медаль «Кітайска-савецкай дружбы» (КНР)
• 6 медалёў МНР, па адным медалі НРБ, ГДР, ЧССР, КНДР

Усяго ўзнагароджаны 31 замежнай дзяржаўнай узнагародай.

Помнікі і мемарыяльныя дошкі

Мемарыяльная дошка на будынку Кастрамскога дзяржаўнага ўніверсітэта імя М. А. Някрасава

• Бронзавы бюст двойчы Героя Савецкага Саюза (сквер імя А. М. Васілеўскага) ў Кінешме Іванаўскай вобласці (1949, ск. Вучэціч).
• Помнік маршалу А. М. Васілеўскаму ў Калінінградзе на плошчы яго імя (2000).
• Бюст маршала А. М. Васілеўскага на радзіме, у Вічузе Іванаўскай вобласці (алея Славы, адкрыты 8 мая 2006 г., ск. А. А. Смірноў і С. Ю. Бычкоў, арх. І. А. Васілеўскі).
• Мемарыяльная дошка па месцы нараджэння маршала (вул. Васілеўскага, 13) у Вічузе Іванаўскай вобласці.
• Мемарыяльная дошка на будынку былой Кастрамской духоўнай семінарыі (цяпер корпус Кастрамскога дзяржаўнага ўніверсітэта імя М. А. Някрасава па адрасе: г. Кастрама, вул. 1 Мая, 14)
• Мемарыяльная дошка (вул. Васілеўскага, 4) у Іванаве (2005).
• Мемарыяльная дошка (вул. Васілеўскага, 2) у Валгаградзе (2007 — у рамках года памяці Маршала Перамогі А. М. Васілеўскага)
• Мемарыяльная дошка (вул. Васілеўскага, 25) у мікрараёне Сахарава, Цвер.
• Памятны знак у вёсцы Смародзіна Запарожскай вобласці

Памяць

Карабель «Маршал Васілеўскі»

• Імем маршала названы пасёлак Васілеўскага (былая вёска Wesselhöfen) у Маршальскім сельскім пасяленні Гур’еўскага раёна Калінінградскай вобласці.
• Імем маршала Васілеўскага названая плошча ў Калінінградзе.
• Імем маршала Васілеўскага названы вуліцы ў гарадах:

1. Расіі: Вічуга, Валгаград, Кінешма (вуліца і сквер), Масква, Цвер, Іванава, Чалябінск, Энгельс (Саратаўская вобласць);
2. Украіны: Краснадон, Крывы Рог (бульвар), Мікалаеў, Сімферопаль, Славянск.

• Вялікі супрацьлодачны карабель «Маршал Васілеўскі» (у Севераморску, у студзені 2007 года ўтылізаваны).
• Ваенная акадэмія ваеннай супрацьпаветранай абароны Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі імя Маршала Савецкага Саюза А. М. Васілеўскага (г. Смаленск).
• Танкер «Маршал Васілеўскі» (порт прыпіскі — Новарасійск).
• Гатунак бэзу «Маршал Васілеўскі», выведзены ў 1963 годзе селекцыянерам Л. А. Калеснікавым.
• Пік «Маршал Васілеўскі» і ледавік «Маршал Васілеўскі» на Паміры.
• Ваенная акадэмія ваеннай супрацьпаветранай абароны Сухапутных войскаў імя Маршала Савецкага Саюза А. М. Васілеўскага (г. Кіеў).

Літаратура

Мемуары, кнігі, артыкулы А. М. Васілеўскага

• Василевский А. М. Дело всей жизни. — 6-е изд. — М.: Политиздат, 1989, 320 с ISBN 5-250-00657-4
• Василевский А. М. О дисциплине и воинском воспитании. — М.: Воениздат. 1987. (пяць артыкулаў з гэтай кнігі перадрукаваныя ў кнізе «Маршал А. М. Васілеўскі — стратэг, палкаводзец, чалавек» (гл. ніжэй)).

Літаратура пра маршала А. М. Васілеўскага

• Ставицкий И. В. (сост.), Фотоальбом «А. М. Василевский». — М.: Планета,1991, 200 стр.
• Басов А., Гаврилов Л. (сост.) Маршал А. М. Василевский — стратег, полководец, человек. — М.: Совет ветеранов книгоиздания, 2000, 624 стр. (аналитика, биография, статьи, интервью, воспоминания).
• Штеменко С. М. Генеральный штаб в годы войны. — 2-е изд. — М.: Воениздат, 1989. [1]
• Симонов К. Из бесед с Маршалом Советского Союза А. М. Василевским. (в книге Симонов К. Глазами человека моего поколения. — М.: Правда, 1990; перепечатано в книге «Маршал А. М. Василевский — стратег, полководец, человек»).
• Песков В. М. Беседа с А. М. Василевским (в книге Песков В. М. Война и люди. — М.: Молодая гвардия, 1979; перепечатано в книге «Маршал А. М. Василевский — стратег, полководец, человек»).
• Кавалеры ордена «Победа» (под ред. Лобова В. Н.). — М: Московское военно-историческое общество; Логос, 2000 (глава «Александр Михайлович Василевский», стр. 46-77).
• Баграмян И. Х. Великого народа сыновья. — М.: Воениздат, 1984 (глава «А. М. Василевский», стр.43-84).
• Грибков А. И. Исповедь лейтенанта. Встречи с полководцами. Операция «Анадырь», М: Мысль, 1999 (глава «Александр Михайлович Василевский», стр. 126—143).
• Гареев М. А. Полководцы Победы и их военное наследие. — М.: Инсан, 2003.
• Василевский Ю. А. Поверить в судьбу (воспоминания старшего сына маршала в книге Василевский А. М. Дело всей жизни. — М: ОЛМА-ПРЕСС, 2002, стр. 556—581).
• Василевский И. А. Стратег Победы (воспоминания младшего сына маршала в книге Василевский А. М. Дело всей жизни. — М: ОЛМА-ПРЕСС, 2002, стр. 582—589).
• Белов П. Ф. Тернии и звёзды. Повествование о Василевских. — Иваново: Талка, 1997 (вторая часть книги о родственниках маршала).
• Золоторубов А. М. Василевский: Жезл маршала (роман), — М.: Астрель, 2002.

Іншая літаратура (мемуары, гісторыя, аналітыка)

• Рокоссовский К К. Солдатский долг. — 5-е изд. — М.: Воениздат, 1988, 367 с.: 8 л, ил. ISBN 5-203-00489-7 [2]
• Межирицкий П. Я. Читая маршала Жукова. — Philadelphia.: Libas Consulting, 2002. Издание 2-е, исправленное и дополненное. Первое издание вышло в 1996 г. [3]
• Суворов В. Тень победы. — М.:АСТ, 2002 [4]
• Хрущёв Н. С. Время. Люди. Власть. (Воспоминания). Книга I. — М.: ИИК «Московские Новости», 1999 [5]
• Бивор Э. Сталинград. — Смоленск.: Русич, 1999 [6]
• Ляш О. Так пал Кёнигсберг — Москва, 1991 // Lasch v. O. So fiel Konigsberg: Kampf und Untergang von Ostpreussens Hauptstadt. — Munich: Gräfe n.d, 1958 [7]
• Александров А. А. Великая победа на Дальнем Востоке. Август 1945 года: от Забайкалья до Кореи. — М.: Вече, 2004.

Фильмы

• «Забытая Победа» / Battlefield. Manchuria — The Forgotten Victoria Архівавана 28 кастрычніка 2013.. Документальный фильм о Маньчжурской наступательной стратегической операции под командованием А. М. Василевского.
• «Гістарычныя хронікі» — 1943 г. Маршал Василевский.

Спасылкі

Аляксандр Міхайлавіч Васілеўскі на сайце «Героі краіны»

• Герои Советского Союза, Ивановская область(недаступная спасылка)
• Вся правда о Великом Полководце Архівавана 14 мая 2011.
• Маршал Советского Союза А. М. Василевский — персона Фонда «Маршалы Победы» Архівавана 25 сакавіка 2014.
• В. Успенский — «Тайный советник вождя» Архівавана 9 кастрычніка 2013.
• О статье в журнале «TIME» (с портретом маршала на обложке) от 5.07.1943 г. Архівавана 28 кастрычніка 2013.