Эстәлеккә күсергә

Кәшмир

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Кәшмир
Рәсем
Этнохороним Caismíreach[1]
Дәүләт  Пакистан
 Һиндостан
 Ҡытай
Административ-территориаль берәмек Ҡытай, Һиндостан һәм Пакистан
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан Һинд субконтиненты һәм Көнсығыш Азия
Территорияға дәғүә итәләр Һиндостан һәм Пакистан
Геомәғлүмәттәр Data:Kashmir.map
Халыҡ һаны 3 945 000 кеше (1941)
Ҡулланылған тел кашмирский язык[d], догри[d], ладакхский язык[d], Балти[d], шина[d], кховар[d], Пәнжәб теле һәм Gujari[d]
Майҙан 68 000 миль²
Урынлашыу картаһы
Подробная карта
Карта
 Кәшмир Викимилектә

Кәшмир (кәшмирсә: कॅशीर, کٔشیٖر; догри: कश्मीर; ладакхи: ཀཤམིར; балти: کشمیر; гожри: کشمیر; пунчи/чибхали: کشمیر; шина: کشمیر; уйғыр теле: كەشمىر ; деванагари: क्تरנ) — Һиндостан ярымутрауының төньяҡ-көнбайышында бәхәсле өлкә, тарихи яҡтан Гималайҙағы элекке кенәзлек .

Урынлашыуы һәм бүленеше

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Кәшмирҙы бүлеү рәсми сик килешеүҙәре менән нығытылмаған. Кәшмир үҙе уны биләгән илдәр, иң элек Һиндостан һәм Пакистан араһында, көсөргәнешлек усағы булып тора.

Кәшмир төньяҡтан Афғанстан, көнсығышта Ҡытайҙың Шеңжан-Уйғыр һәм Тибет автономиялы райондары, көньяҡта Һиндостандың Химачал-Прадеш һәм Пәнжәб штаттары, көнбайышта Пакистан менән сиктәш.

Бөгөн Кәшмир дөйөм майҙаны 101 387 км² һәм халыҡ һаны 12,5 миллион кеше тәшкил иткән ике һинд биләмәһенә — Джамму һәм Кәшмир союздаш территорияларына бүленгән; үҙҙәрен дәүләт тип иғлан иткән танылмаған[2] Азад Кәшмирҙең (Азат Кәшмир) 13 000 км²һәм халҡы 3,6 миллион кеше; бынан тыш Ҡытай Халыҡ Республикаһы ҡарамағындағы майҙаны 37,555 км² һәм бер нисә мең кеше йәшәгән Аксайчин территорияһы. Кашмирҙың дөйөм майҙаны 222 236 км² тәшкил итә.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Кәшмирҙең тарих башы боронғо сауҙа ҡалаһы Сринагарҙан килә, ул алғы Гималайҙың бейек тауҙарында урынлашҡан.

Кәшмирҙең төньяғында башлыса ислам тарафдарҙары йәшәй, көньяҡта — индуизм инанысылар, ә көнсығышта — буддасылар. Әммә дөйөм алғанда, конфессиялар мөнәсәбәттәрҙә кәрәкле балансты һаҡлай һәм дөйөм һыйышыусанлыҡ булдыра алған, тип иҫәпләнелә.

1846—1947 йылдарҙа Кәшмир ҙур ярым бойондороҡһоҙ дәүләт була, уны британ колониаль хакимиәте формаль рәүештә һинд махараджаларына һата. 1949 йылда Һиндостан менән Пакистан араһында хәрби конфликт һөҙөмтәһендә Кәшмир улар араһында яҡынса тигеҙ бүленгән һәм бөгөнгө көнгә тиклем шундай хәлдә ҡала. Штат тирәһендәге конфликтлы хәл 1965 йылда Һинд-Пакистан һуғышына һәм 1999 йылдаКаргил конфликтына килтерә.

Галерея

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Кашмир Картаһы. Йәшел Төҫ менән Пакистан биләгән территория билдәләнгән. Ҡараһыу көрән Һиндостан контроле аҫтындағы Джамму һәм Кашмир, ҡалын штрих менән — Ҡытай баҫып алған Аҡсайчин
    Кашмир Картаһы. Йәшел Төҫ менән Пакистан биләгән территория билдәләнгән. Ҡараһыу көрән Һиндостан контроле аҫтындағы Джамму һәм Кашмир, ҡалын штрих менән — Ҡытай баҫып алған Аҡсайчин
  • Буддизм ступаһы емереклектәре. Яҡынса б.э. 500 йылФайл
    Буддизм ступаһы емереклектәре. Яҡынса б.э. 500 йылФайл
  • Зәйнәл Ғәбитдин кәшәнәһе ҡапҡаһы (элгәре индуистар ғибәҙәтханаһы булған). Моғайын, б. э. 400 — −500 йылдарына ҡарайҙыр., 1868. Джон Бурк фотоһы.
    Зәйнәл Ғәбитдин кәшәнәһе ҡапҡаһы (элгәре индуистар ғибәҙәтханаһы булған). Моғайын, б. э. 400 — −500 йылдарына ҡарайҙыр., 1868. Джон Бурк фотоһы.
  • Британия Һиндостанында диндәрҙең таралыуы. 1901 йылғы халыҡ иҫәбен алыу буйынсаФайл
    Британия Һиндостанында диндәрҙең таралыуы. 1901 йылғы халыҡ иҫәбен алыу буйынсаФайл
  • Ҡараҡаш Йылғаһы (Ҡара нефрит йылғаһы) Аҡсайчинда Сумде ауылы янындағы сығанаҡтан ағып сыға.Куньлунь.менән киҫешә
    Ҡараҡаш Йылғаһы (Ҡара нефрит йылғаһы) Аҡсайчинда Сумде ауылы янындағы сығанаҡтан ағып сыға.Куньлунь.менән киҫешә
  • Карта Кашмирҙың Һиндостан, Пакистан һәм Ҡытай араһындағы бүленешен күрһәтә
    Карта Кашмирҙың Һиндостан, Пакистан һәм Ҡытай араһындағы бүленешен күрһәтә
  • Туризм күп кенә кашмирҙар өсөн мөһим килем сығанағы булып тора. Билдәле Дал күле. СринагарФайл
    Туризм күп кенә кашмирҙар өсөн мөһим килем сығанағы булып тора. Билдәле Дал күле. СринагарФайл
  • Мартанда (ҡояш) ғибәҙәтханаһы, яҡынса 490—555 йылда төҙөлгән; 693—729 йылғы колоннада. Джон Бургтың фотоһы, 1868
    Мартанда (ҡояш) ғибәҙәтханаһы, яҡынса 490—555 йылда төҙөлгән; 693—729 йылғы колоннада. Джон Бургтың фотоһы, 1868

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Контроль һыҙығы
  • Кәшмир конфликты
  • Каргил һуғышы
  • Кәшмирҙа ер тетрәү (2005)
  • Сринагар

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ (unspecified title) (ирл.) — 2006.
  2. ↑ Azad Kasmir. Encyclopædia Britannica. Дата обращения: 19 апрель 2019. Архивировано из оригинала 19 апрель 2019 года.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Кашмир // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  • Пуляркин В. А., Кашмир. Москва, 1956 год,
  • Пессель М., Заскар. Мск., 1985 год.
  • Blank, Jonah. "Kashmir-Fundamentalism Takes Root, " Foreign Affairs, 78,6 (November/December 1999): 36-42.
  • Drew, Federic. 1877. "The Northern Barrier of India: a popular account of the Jammoo and Kashmir Territories with Illustrations; 1st edition: Edward Stanford, London. Reprint: Light & Life Publishers, Jammu. 1971.
  • Evans, Alexander. Why Peace Won’t Come to Kashmir, Current History (Vol 100, No 645) April 2001 p. 170—175.
  • Hussain, Ijaz. 1998. «Kashmir Dispute: An International Law Perspective», National Institute of Pakistan Studies.
  • Irfani, Suroosh, ed «Fifty Years of the Kashmir Dispute»: Based on the proceedings of the International Seminar held at Muzaffarabad, Azad Jammu and Kashmir August 24-25, 1997: University of Azad Jammu and Kashmir, Muzaffarabad, AJK, 1997.
  • Joshi, Manoj Lost Rebellion: Kashmir in the Nineties (Penguin, New Delhi, 1999).
  • Khan, L. Ali The Kashmir Dispute: A Plan for Regional Cooperation Архивная копия на Wayback Machine 31 Columbia Journal of Transnational Law, 31, p. 495 (1994).
  • Knight, E. F. 1893. Where Three Empires Meet: A Narrative of Recent Travel in: Kashmir, Western Tibet, Gilgit, and the adjoining countries. Longmans, Green, and Co., London. Reprint: Ch’eng Wen Publishing Company, Taipei. 1971.
  • Köchler, Hans. The Kashmir Problem between Law and Realpolitik. Reflections on a Negotiated Settlement Архивная копия на Wayback Machine. Keynote speech delivered at the «Global Discourse on Kashmir 2008.» European Parliament, Brussels, 1 April 2008.
  • Lamb, Hertingfordbury, UK: Roxford Books,1994, "Kashmir: A Disputed Legacy.
  • Moorcroft, William and Trebeck, George. 1841. Travels in the Himalayan Provinces of Hindustan and the Panjab; in Ladakh and Kashmir, in Peshawar, Kabul, Kunduz, and Bokhara… from 1819 to 1825, Vol. II. Reprint: New Delhi, Sagar Publications, 1971.
  • Neve, Arthur. (Date unknown). The Tourist’s Guide to Kashmir, Ladakh, Skardo &c. 18th Edition. Civil and Military Gazette, Ltd., Lahore. (The date of this edition is unknown — but the 16th edition was published in 1938).
  • Schofield, Victoria. 1996. Kashmir in the Crossfire. London: I B Tauris.
  • Stein, M. Aurel. 1900. Kalhaṇa’s Rājataraṅgiṇī-A Chronicle of the Kings of Kaśmīr, 2 vols. London, A. Constable & Co. Ltd. 1900. Reprint, Delhi, Motilal Banarsidass, 1979.
  • Younghusband, Francis and Molyneux, Edward 1917. Kashmir. A. & C. Black, London.
  • Norelli-Bachelet, Patrizia. «Kashmir and the Convergence of Time, Space and Destiny», 2004; ISBN 0-945747-00-4. First published as a four-part series, March 2002 — April 2003, in 'Prakash', a review of the Jagat Guru Bhagavaan Gopinath Ji Charitable Foundation. [1] Архивная копия на Wayback Machine
  • Yakovlev A. Roots of Terrorism in India (Social, Religious and Political). New Delhi, 2011.
  • Muhammad Ayub. An Army; Ita Role & Rule (A History of the Pakistan Army from Independence to Kargil 1947—1999) Rosedog Books, Pittsburgh, Pennsylvania USA 2005. ISBN 0-8059-9863-3.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Урыҫ телендә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Инглиз телендә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Кәшмир&oldid=1237221» битенән алынған