Амангилде (Учалы районы)

Ауыл
Амангилде Бәләкәй Ҡаҙаҡҡол
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Ауыл советы	Амангилде
Координаталар	54° с. ш. 59° в. д.
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC 6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 810 002
ОКТМО коды	80 653 410 106
Амангилде

Амангилде (рус. Амангильдино), халыҡсан исеме Сәнсәр. — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл. Амангилде ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 110 кеше. Почта индексы — 453748, ОКАТО коды — 80253810002.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 65 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ҡаҙаҡҡол): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Урал-Тау): 33 км.

Тарихы

Ырымбур ҡаҙна палатаһы указы һәм кантон башлығының 1847 йылдың 7 июнендәге бойороғо буйынса Верхнеурал өйәҙе Тиләү улусы Ҡаҙаҡҡол ауылынан 21 ғаилә үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә яңы Амангилде ауылын ойоштора. Ул отставкалағы зауряд-сотник Амангилде Һамарғоловтың (1777 йылғы) исеме менән атала, уның балалары Оморҙаҡ, Аҡҡол, Әхтәм, Имелбай, Абдулвәхит. 1850 йылда ауылда 32 йортта 98 ир-ат һәм 81 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән. 1866 йылда 35 йортта 164 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр.

1920 йылғы Совет халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында 229 кеше йәшәгән 53 йорт асыҡланған. Ауыл халҡы дүрт урында — Баҙайтам тауы янындағы Арыҫтаҡ йылғаһы буйлап, Урал, Соҡор-Йорт, Һарнаҡаҙған һәм Рабиҡ тауҙары буйлап күсеп йөрөгән.

Амангилде ауылында клуб бар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)	182
1920 йыл 26 август	228
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	241
1959 йыл 15 ғинуар	171
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	95
2002 йыл 9 октябрь	138
2010 йыл 14 октябрь	110	58	52	52,7	47,3

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — башҡорттар (100 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

• Амангилде урамы (рус. улица Амангильде)
• Йылға аръяғы урамы (рус. Заречная улица)
• Үҙәк урамы (рус. Центральная улица)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

• Баҙайтам тауы
• Һарнаҡаҙған тауы
• Соҡор йорт тауы
• Рабиҡ тауы
• Арыҫтаҡ йылғаһы

Һылтанмалар

• Амангилде (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий 2022 йыл 12 апрель архивланған.

Сығанаҡтар

• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан 2020 йыл 25 ноябрь архивланған.
• Амангильдино // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.