Epiktet
| Epiktet | |||
 | |||
| Doğum tarixi | b.e. 50 | ||
| Doğum yeri | Hierapolis | ||
| Vəfat tarixi | 138 | ||
| Vəfat yeri | Nicopolis | ||
| |||
Epiktet (təx. 50–138) — Qədim yunan filosofu.
| A | B | C | Ç | D | E | Ə | F | G | H | X | İ | J | K | Q | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
A
[redaktə]- Axmaq həmişə Allahdan elə şeyi istəyir ki, bunu özü də əldə etməyə qadirdir.[1]
- Ağıl və bilik uğrunda hər şeyi qurban verməyə hazır olan adam heç şey itirməz.
- Ağıllı adam ehtirasla mübarizə aparır, axmaq onun qulu olur.
- Allah mənə özümü əmanət edib.
- Arzularına sərhəd qoymayan insan azad ola bilməz.
- Ata sərtliyi gözəl dərmandır və bu dərman acıdan çox şirin dadır.
- Ayaqlarımı, əllərimi qandallamaq olar. Ruhumu, ağlımı, iradəmi isə yox. Çünki məndən başqa heç kim onlara hökm edə bilməz.
- Azadlıq arzulanandan tam həzz almaqla deyil, istəyə nəzarət etməklə əldə edilir.
- Azadlıq düşüncə müstəqilliyidir.
- Azadlıq həyatda yeganə layiqli məqsəddir. Bizdən asılı olmayan şeylərə məhəl qoymamaqla qazanılır.
- Azadlıq istədiyimiz kimi yaşamaq haqqıdır.
B
[redaktə]- Başınıza gələnlər deyil, ona necə reaksiya verdiyiniz önəmlidir.
- Bir adamın əlində balta yaxud arfa görəndə iddia etmək olarmı ki, o, dülgər, yaxud musiqiçidir? Müdrik sözlər danışan adamı da beləcə, müdrik adlandırmaq olmaz.
- Bir cəmiyyətə hər şeydən əvvəl elm və əxlaqı öyrətmək lazımdır.
- Bir kürəkəndə bir oğul tapa bilərsiniz; amma kimin kürəkəni pis olarsa, qızını da itirmişdir.
- Bir lövbərlə gəmini, bir ümidlə həyatımızı bağlamamalıyıq.
- Bir salxım üzüm və ya əncirdən başqa heç bir böyük şey birdən yaranmır. Mənə desən ki, əncir istəyirsən. Sizə cavab verirəm ki, vaxt olmalıdır. Qoy əvvəlcə çiçək açsın, sonra meyvə versin, sonra yetişsin.
- Biz yalnız ağıl və biliyimiz sayəsində yaxşı və ya pis, xoşbəxt ya bədbəxt oluruq.[2]
- Bizi həqiqətən qorxudan xarici hadisələrin özü deyil, onlar haqqında düşüncə tərzimizdir. Bizi narahat edən şeylər deyil, onların əhəmiyyətini şərh etməyimizdir.
- Bizim iki qulağımız və bir ağzımız var ki, danışdığımızdan iki dəfə çox dinləyə bilək.
- Böyük çarpayıda xəstə yatmaqdansa, qısa çarpayıda əyilib yatmaq və sağlam olmaq daha yaxşıdır.
- Bütün dinlərə dözmək lazımdır… çünki hər insan cənnətə öz yolu ilə girməlidir.
- Bütün yaxşılıqlarımız və pisliklərimiz iradəmizin əsiridir.
C
[redaktə]- Cahil insan öz bədbəxtliyinə görə başqalarını günahlandırmağa meyillidir. Özünü günahlandırmaq tərəqqinin sübutudur. Amma müdrik insan heç vaxt başqasını və ya özünü günahlandırmamalıdır.
Ç
[redaktə]- Çox, tez-tez və ya təmkinsiz gülməyin.
D
[redaktə]- Dünya hara getdiyini bilən istənilən adamın istiqamətinə dönür.
- Dünyada ən gözəl nemətlərdən biri doğruçuluqdur.
- Düşməndən necə qisas almaq olar? Onun üçün mümkün qədər çox yaxşılıq etməyə çalışın.
E
[redaktə]- Ehtirasını idarə et, yoxsa o səni idarə edər.
- Ehtiraslarına hakim ol ki, səndən qisas almasınlar.
- Elə bir sağlam bədən yoxdur ki, haçansa xəstələnməsin. Elə bir varidat yoxdur ki, haçansa dağılmasın. Bütün bunlar ötəri və fanidir. Xoşbəxtliyini bunların üzərində quran adam daim narahat olacaq, qorxu, məyusluq və iztirab içində yaçayacaq.
Ə
[redaktə]- Əgər həqiqəti axtarırsansa, şərəfsiz yollarla qələbə axtarmazsan, həqiqəti tapsan, yenilməz olarsan.
- Əgər kimsə sizə desə ki, bir şəxs sizin haqqınızda pis danışır, haqqınızda deyilənlərə görə üzr istəməyin, əksinə: "O, mənim digər eyblərimdən xəbərsiz idi, yoxsa bunları tək qeyd etməzdi" deyə cavab verin.
- Əgər yazıçı olmaq istəyirsənsə, yaz.
- Əkdiyimizi biçirik.
- Əsas odur ki, yalnız sizi yüksəldən, varlığı sizin ən yaxşılarınızı çağıran insanlarla yoldaşlıq edin.
- Əvvəlcə dediklərinizin mənasını öyrənin, sonra danışın.
- Əvvəlcə kim olduğunuzu bilin, sonra da ona uyğun bəzənin.
F
[redaktə]- Fəlakət zamanı sağlam düşüncə ən yaxşı rəhbərdir.
- Fəlsəfə insan üçün xarici bir şey təmin etməyi vəd etmir, əks halda o, öz mövzusundan kənarda olan bir şeyi qəbul etmiş olar. Çünki dülgərin materialı ağacdan, heykəlli tuncdan olduğu kimi, yaşamaq sənətinin də mövzusu hər bir insanın öz həyatıdır.
- Fəlsəfənin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, insan elə yaşamalıdır ki, onun xoşbəxtliyi xarici şeylərdən mümkün qədər az asılı olsun.
- Fəlsəfənizi izah etməyin. Onu təcəssüm etdirin.
H
[redaktə]- Hara getdiyini bilən hər bir insana yol vermək üçün dünya dönür.
- Həmişə özünlə danışmağa çalış, çünki özünə söyləyəcəyin və özündən soruşacağın çox şey var.
- Həmişə yadda saxlamaq lazımdır ki, biz hadisələri idarə edə bilmərik, yalnız ona uyğunlaşa bilərik.
- Hər bir cəmiyyətdə hər şeydən əvvəl elm və əxlaqı öyrənmək lazımdır.
- Hər hansı bir insanın günahından incidiyiniz zaman özünüzə dönün və öz uğursuzluqlarınızı öyrənin. O zaman qəzəbini unudacaqsan.
- Hər şeyi öz istəklərinizə uyğun həyata keçirməyə çalışmayın, onları olduğu kimi arzulayın və siz onları tapacaqsınız.
- Hər zaman simpoziumda olan kimi davranmağı unutmayın. Yemək və ya içki ətrafa gələndə əlinizi uzadın və nəzakətlə götürün; yanınızdan keçirsə, onu geri çəkməyə çalışmayın. Əgər hələ də sənə çatmayıbsa, arzunun qarşında getməsinə imkan verməyin, növbəniz gələnə qədər səbirli olun. Uşaqlara, arvadına, var-dövlətinə və statusuna münasibətdə oxşar münasibəti mənimsəyin və zamanla tanrılarla nahar etmək hüququnuz olacaq. Daha da irəli gedin və bu mallar təklif olunduqda belə onları rədd edin və siz tanrıların gücündən, eləcə də onların şirkətlərindən pay alacaqsınız. Beləliklə, Diogen, Heraklit və onlar kimi filosoflar ilahi adlandırıldı və ilahi hesab edildi.
X
[redaktə]- Xoş xasiyyət insanın qanadlarıdır.
- Xoşbəxtliyə aparan tək bir yol var, o da bizim iradəmizdən kənar olan şeylərdən narahat olmağı dayandırmaqdır.
K
[redaktə]- Kim əlindəkini ən zəngin sərvət saymazsa, dünyanın ağası olsa da, bədbəxtdir.
Q
[redaktə]- Qanuni əyləncə üçün keçən şeylərin çoxu aşağı və ya axmaqdır və yalnız insanların zəif tərəflərinə xidmət edir və ya onlardan istifadə edir. Bu cür əyləncələrlə məşğul olan kütlədən biri olmaqdan çəkinin. Həyatınız çox qısadır və etməli olduğunuz vacib işlər var. Beyninizdə hansı görüntülərə və ideyalara icazə verdiyinizlə bağlı ayrı-seçkilik edin. Özünüzü hansı fikirlərə və obrazlara məruz qoyacağınızı özünüz seçməsəniz, başqası seçəcək və onların motivləri ən yüksək olmaya bilər. Dünyada ən asan şey hiss olunmadan vulqarlığa doğru sürüşməkdir. Ancaq vaxtınızı və diqqətinizi ağılsız papaya sərf etməmək qərarına gəlsəniz, bunun baş verməsinə ehtiyac yoxdur.
- Qardaşın sənə zülm edərsə, onun günahını xatırlama, daha çox xatırla ki, o, sənin qardaşındır.
- Qarşılaşdığın çətinliklər nə qədər böyükdürsə, onların öhdəsindən gəlmək bir o qədər qürurvericidir.
- Qərəzsiz hakim olmaq istəyirsənsə, ittiham edənə yox, işin özünə bax.
- Qəzəbləndiyiniz zaman əmin olun ki, bu təkcə indiki pislik deyil, həm də bir vərdişinizi artırmısınız.
- Qısa da olsa, namusla, səmimiyyətlə keçən ömrü, uzun sürən, lakin eyib və yalanla keçən şərəfsiz ömürdən üstün tut!
- Qorxu, ümid və şəfqətdinin təməlidir.
N
[redaktə]- Nə gəmi bir kiçik lövbərə arxalanmamalı, nə də həyat bir ümidə arxalanmamalıdır.
- Nəfəs aldığın kimi də tez-tez Allahı düşün.
O
[redaktə]- O, sahib olmadığına görə kədərlənməyən, sahib olduqlarına görə sevinən müdrikdir.
Ö
[redaktə]- Ölüm haqqında düçünsəniz, pis işlərə baş qoşmazsınız.
- Öz bədbəxtliyinə görə başqalarını ittiham etmək təhsilsizliyin əlamətidir. Özünü ittiham etmək onun təhsilinin başladığını göstərir. Nə özünü, nə də başqalarını ittiham etmək onun təhsilinin tam olduğunu göstərmir.
- Özünə hakim olmayan heç bir insan azad deyil.
- Özünüz üçün şəxsi və ictimai yerlərdə nümunə götürməyi qərarlaşdırdığınız bir xarakter, model şəxsiyyət təsəvvür edin.
- Özünüzdə taleyinizdən razılıq hissini gücləndirin: bu silahla siz yenilməzsiniz.
P
[redaktə]- Paxıllıq xoşbəxt adamların düşmənidir.
R
[redaktə]- Ruhun böyüklüyü dərinliyi ilə deyil, inancındakı qətilik və həqiqətlə ölçülür.
S
[redaktə]- Sabah tam başqa bir insan olacağını deyirsən. Niyə bu gündən başlamırsan?.
- Sadəcə kitab oxuduğunuzu söyləməyin. Onların vasitəsilə daha yaxşı düşünməyi, daha fərqli ayrı-seçkilik edən və düşünən insan olmağı öyrəndiyinizi göstərin. Kitablar zehnin təlim yükləridir. Onlar çox faydalıdırlar, lakin onların məzmununu mənimsəməklə irəliləyiş əldə etdiyini düşünmək pis səhv olardı.
- Sənin haqqında pis danışılıbsa və bu doğrudursa, özünü islah et, yalansa, gül.
- Sərvət böyük mal-mülkə malik olmaqda deyil, az ehtiyac sahibi olmaqdan ibarətdir.
- Sizi əsəbiləşdirə bilən hər bir insan sizin ağanız olur.
- Susmaq danışmaqdan daha təhlükəsizdir.
Ş
[redaktə]- Şəxsi həyat formalaşdırılmır, sadəcə özünü tanımasını təmin edir.[3]
T
[redaktə]- Təbiət insanlara bir dil və iki qulaq verdi ki, biz özümüz danışmaqdan çox başqalarını dinləyək.
- Təhsil qızıl kimi hər yerdə yüksək qiymətləndirilir.
V
[redaktə]- Vicdanlı insan hər yerdə təhlükəsiz yaşayır.
Y
[redaktə]- Yadında saxla ki, əgər insan həyata keçirmək istədiyi ideyanı, fikri hər gün təkrar etmirsə, eşitmirsə, müdafiə etmirsə o, heç bir bilik əldə edə bilməz.
- Yaxşı olmaq istəyirsənsə, pis olduğuna inanmaqla başla.
- Yalnız heç nəyə yaramayan adamların paxıllığını çəkmirlər.
Z
[redaktə]- Zənginlik – böyük sərvət deyil, böyük tələbat qazandırar.
- Zövqlər nə qədər nadirdirsə, bir o qədər də xoşdur.
Mənbə
[redaktə]- Ağıla və qəlbə işıq saçan sözlər. Bakı, 2014