Tiflis quberniyası
| Tiflis quberniyası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
|
41°43′00″ şm. e. 44°46′59″ ş. u.HGYO |
|||||
| Ölkə | Rusiya İmperiyası | ||||
| İnzibati mərkəz | Tiflis | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 1846 | ||||
| Ləğv edilib | 1917 | ||||
| Sahəsi | 44.607 km² | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 1.051.032 nəfər (1897) | ||||
| Etnik tərkib |
çoxluq:gürcülər; |
||||
| Rəsmi dili | Gürcü, Erməni, Azərbaycan | ||||
.svg) |
|||||
 |
|||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tiflis quberniyası (gürc. ტფილისის გუბერნია, rus. Тифлисская губерния) — Çar Rusiyası dövründə Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. Müasir Gürcüstan dövlətinin şərq hissəsində mövcud olmuşdu.
Tarix
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tiflis quberniyası Cənubi Qafqazın mərkəzində yerləşib. Şimalda və şimal-şərqdə Terek və Dağıstan vilayətləri ilə, qərbdə Kutaisi quberniyası, cənubda Qars vilayəti və İrəvan quberniyası ilə, şərqdə və cənub-şərqdə isə Yelizavetpol quberniyası ilə həmsərhəd olmuşdur. Ərazisi 39.197 verst² (44.607 km²), əhalisi isə 1051032 nəfər idi[1] . Quberniyanın iqlim şəraiti onun relyefinin müxtəlifliyinə və ayrı-ayrı hissələrinin dəniz səviyyəsindən müxtəlif yüksəklikdə olmasına görə olduqca müxtəlifdir. Hündür dağların və dağ silsilələrinin zirvəsi əbədi donmaya məruz qalmışdır və iqlimi qütb iqliminə yaxındır, eyni zamanda quberniyanın Kür çayı boyunca cənub-şərq hissəsində yerləşən alçaq əraziləri qışın yumşaq və yay aylarının çox isti olması ilə fərqlənirlər.
Əhalisi
[redaktə | mənbəni redaktə et].jpg)
- 1 yanvar 1885-ci il tarixinə Tiflis quberniyasında hər iki cinsdən 154,532 nəfəri şəhərlərdə, 580,403 nəfəri isə kəndlərdə olmaqla toplam 734,935 nəfər əhali yaşamışdır.[2]
1897-ci siyahıyaalınması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tiflis quberniyasının tərkibinə 9 qəza və 1 dairə daxil idi. Aşağıdakı siyahıda quberniyada əhalinin ərazi vahidləri üzrə paylanması göstərilib.
| № | Qəza | Qəza mərkəzi | Ərazisi, verst² |
Əhalisi[1] (1897), nəfər. |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Axalkələk qəzası | Axalkələk (5.440 nəfər) | 2.368,6 | 72.709 |
| 2 | Axalsıx qəzası | Axalsıx (15.357 nəfər) | 2.259,6 | 68.837 |
| 3 | Borçalı qəzası | Şuləver (4.553 nəfər) | 5.938,5 | 128.587 |
| 4 | Qori qəzası | Qori (10.269 nəfər) | 6.033,9 | 191.091 |
| 5 | Duşeti qəzası | Duşeti (2.566 nəfər) | 3.437,9 | 67.719 |
| 6 | Sığnaq qəzası | Sığnaq (8.994 nəfər) | 4.620,0 | 102.313 |
| 7 | Telavi qəzası | Telavi (13.929 nəfər) | 2.974,5 | 66.767 |
| 8 | Tianeti qəzası | Tianeti kəndi (1.089 nəfər) | 4.256,3 | 34.153 |
| 9 | Tiflis qəzası | Tiflis (159.590 nəfər) | 3.688,4 | 234.632 |
| 10 | Zaqatala dairəsi | Zaqatala (3.009 nəfər) | 3.544,3 | 84.224 |
Etnik tərkibi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tiflis quberniyasında əhalinin 1897-ci il siyahıya alınmasının nəticələrinə əsasən etnik tərkibi.
| Qəzalar | gürcülər | ermənilər | azərbaycanlılar | ruslar | osetinlər | avarlar | yunanlar | türklər | ukraynalılar | polyaklar | almanlar | yəhudilər | çeçenlər | dargilər | ləzgilər | digər |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bütün quberniyada | 44,3 % | 18,7 % | 10,2 % | 7,5 % | 6,4 % | 3,2 % | 2,6 % | 2,4 % | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Axalkələk qəzası | 8,9 % | 72,3 % | 9,0 % | 7,1 % | - | - | - | - | - | - | - | - | 1,1 % | - | - | - |
| Axalsıx qəzası | 17,7 % | 22,0 % | 18,0 % | 2,5 % | - | - | - | 35,1 % | - | - | - | - | 2,0 % | - | - | - |
| Borçalı qəzası | 6,1 % | 36,9 % | 29,4 % | 6,3 % | - | - | 16,6 % | - | - | - | 1,9 % | - | - | - | - | - |
| Qori qəzası | 65,0 % | 4,0 % | - | 2,8 % | 26,2 % | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Duşeti qəzası | 73,4 % | 2,5 % | - | 1,4 % | 21,4 % | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Zaqatala dairəsi | 14,7 % | 2,5 % | 34,4 % | - | - | 37,6 % | - | - | - | - | - | - | - | - | 8,8 % | 1,2 % |
| Sığnaq qəzası | 82,9 % | 6,2 % | 5,2 % | 4,3 % | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Telavi qəzası | 85,9 % | 7,1 % | 2,8 % | 1,0 % | - | 2,6 % | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Tianeti qəzası | 88,7 % | 1,6 % | - | 1,9 % | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 6,2 % | - | - |
| Tiflis qəzası | 34,2 % | 24,7 % | 5,9 % | 22,1 % | - | - | 1,9 % | - | 1,5 % | 2,1 % | 2,3 % | 1,4 % | - | - | - | - |
İqtisadiyyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tiflis quberniyasının iqtisadiyyatı İmperiyanın digər regionlarına nisbətən zəif inkişaf etmişdi. Region əsasən əqrar iqtisadiyyata sahib idi. Sənaye çox ləng inkişaf edirdi, zavod və fabriklərin sayı az idi və əsasən Tiflis şəhərində yerləşirdi. Fabriklərin əksəriyyəti kiçik ölçüdə idilər və əsasən yeyinti məhsulları istehsal edirdi. 1898-ci statistikasına əsasən quberniyadakı zavodlarda 11.300 nəfər çalışırdı. Quberniyanın əsas nəqliyyat yolu 1872-ci ildə tikintisi başa çatan Cənubi Qafqaz Dəmiryolu olub.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 "Rusiya imperiyası əhalisinin 1897-ci ildə siyahıya alınması nəticələri". 2012-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-23.
- ↑ Кавказский Статистический комитет. Е.Кондратенко. 1886. "Кавказский календарь на 1887 год", стр. 186
 | ||
|---|---|---|
| General-qubernatorluqlar | .svg) | |
| Quberniyalar | Həştərxan quberniyası • Tavriya quberniyası • Azov • Altay • Arxangelsk • Arxanqeloqorod • Astraxan • Belqorod • Belarusiya • Bessarabiya • Bratslavski • Bukeevskaya • Vilenski • Vitebsk • Vladimir • Voznesenski • Voloqda • Volıski • Voronej • Vıborq • Vyatka • Qrodnensk • Yekaterinoslav • Yenisey • İzyaslavskaya • İnqermanland • İrkutsk • Kazan • Kaluqa • Kiyev • Kovenskaya • Kolıvan • Kostroma • Kursk • Litva • Malorossiya • Minsk • Mogilyov • Moskva • Nikolayev • Nijeqorod • Novqorod-Şimal • Novqorod • Novorosiyski • Olenetsk • Orenburq • Orlov • Penza • Perm • Petroqrad • Podolsk • Polotskiy • Poltava • Pskov • Ryazan • Samara • Sankt-Peterburq • Saratov • Sibir • Simbirsk • Slobodsko-Ukrayna • Slonimskaya • Smolensk • Stavropol • Tambov • Tver • Tobolsk • Tomsk • Tula • Ufa • Xarkov • Xerson • Xolmsk • Çerniqov • Yaroslavl | |
| Vilayətlər | • Amur • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Şəhər bələdiyyələri | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Çöl diyar vilayətləri | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Türküstan diyar vilayətləri | ||
| Baltikyanı diyar quberniyaları | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Finlandiya quberniyaları | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Polşa Kralığının quberniyaları | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Qalitsiya general qubernatorluğu | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Qafqaz canişinliyi | Bakı • Gürcüstan • Gürcüstan-İmeretiya • Dərbənd • Yelizavetpol • Qafqaz • Kutaisi • Tbilisi quberniyası • Qara dəniz quberniyası • Şamaxı • İrəvan • Erməni • Batum • Dağıstan • Qars • Kaspi • Kuban • Terek • Zaqatala • Suxum | |
| Xüsusi dairələr | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Xüsusi qurumlar | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Vassal dövlət qurumları | Bakı xanlığı • Dərbənd xanlığı • Gəncə xanlığı • Talış xanlığı • Naxçıvan xanlığı • Qarabağ xanlığı • Quba xanlığı • Abxaz knyazlığı • Buxara əmirliyi • İrəvan xanlığı • Şəki xanlığı • Kokand xanlığı • Qaradağ xanlığı • Kurlandiya və Semiqaliya • Yeddi Ada Respublikası • Avar xanlığı • Reç Pospolita • Moldav knyazlığı • Şirvan xanlığı • Salyan xanlığı • Uryanxay diyarı • Xivə xanlığı • Kartli-Kaxeti çarlığı • Kazak Hetmanlığı • Krım xanlığı • Şamaxı xanlığı • İmereti çarlığı | |
