Qudermes rayonu
| Qudermes rayonu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Гуьмсан кӏошт | |||||
 | |||||
|
|||||
|
43°21′ şm. e. 46°06′ ş. u.HGYO |
|||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Qudermes[1] | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | mart 1922 | ||||
| Sahəsi |
|
||||
| Saat qurşağı | |||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
|
||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | 87152 | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
.svg) |
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.png)
Qudermes rayonu (çeç. Гуьмсан кӏошт[4]) — Rusiya Federasiyası, Çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Qudermes şəhəridir.
Coğrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qudermes rayonu Çeçenistan Respublikasının şərq hissəsində yerləşir. Relyefi əsasən düzəndir, cənub hissəsindən isə Gudermes silsiləsi qalxır.
Şimalda Şelkovski rayonu, Dağıstan Respublikasının şərqdə Xasavyurd rayonu və cənub-şərqdə Novolak rayonu ilə, cənub-şərqdə Nojay-Yurt rayonu, cənubda Kurçaloyevski rayonu, cənub-qərbdən Şali rayonu və qərbdən isə Qroznı rayonu ilə həmsərhəddir. Bölgə ərazisindən bir çox çay axır: Qums (Belka), Calka (Qara), Sunja və Terek.
Qudermes rayonu Çeçen regional icraiyyə komitəsinin 1922-ci ilin martında çıxardığı bir qərarla, Vedeno rayonundan ayrılaraq müstəqil bir rayona çevrildi. Çeçen Regional İnqilab Komitəsinin 23 yanvar 1923-cü il tarixli qərarı ilə isə mərkəzi Qudermes kəndi olan Qudermes rayonu Qudermes dairəsi olaraq adlandırıldı[5].
Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 30 sentyabr 1931-ci il tarixli qərarı ilə Qudermes dairəsi yenidən Qudermes rayonu adlandırıldı. 15 yanvar 1934-cü ildə Çeçen-İnquş Muxtar Bölgəsinə aşağıdakı kənd sovetləri daxil oldu - Azamat-Yurtovski, Alleroevski, Baçi-Yurtovski, Qerzel-Aulski, Qudermes, Cuqurtinski, İsti-Sunski, İşxoy-Yurtovski, Kadi-Yurtovski, Koşkeldinski, Kurçaloyevski, Mayrtupski, Neuberdinski, Oysurqunski, Sentaroevski, Elesxan-Yurtovski, Engel-Yurtovski, Daut-Yurtovski və Braqunski.
23 yanvar 1935-ci ildə Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə Çeçen-İnquş Muxtar Vilayəti Qudermes rayonunun bir hissəsi yeni yaradılan Kurçaloyevski rayonuna verildi.
Əhali
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Urbanizasiya
Rayon ərazisində ümumi əhalinin 36.12 % şəhərlərdə yaşayır.
- Milli tərkib
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir (Qudermes şəhəri istisna)[6]:
| Xalq | Say, nəf. |
Ümumi əhaliyə olan nisbəti, % |
|---|---|---|
| çeçenlər | 73 856 | 94,56 % |
| qumuqlar | 4 066 | 5,21 % |
| digərləri | 82 | 0,10 % |
| bildirməyənlər | 104 | 0,13 % |
| ümumi | 78 108 | 100,00 % |
İnzibati ərazi bölgüsü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qudermes rayonuna eyni adlı 22 inzibati ərazi vahidliyi daxildir. Ümumilikdə 1 şəhər və 21 kənd tipli yaşayış məntəqəsi mövcuddur.
İqtisadiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]İqlim şəraiti istilik sevən bitkilərin becərilməsi üçün əlverişlidir. Burada düyü, qarğıdalı, üzüm və s. bu kimi bitkilər əkilir. Bölgədə neft və qaz sahələri mövcuddur.
Nəqliyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Rayon 4 istiqamətdən gələn dəmir yolu qovşağında yerləşir - Həştərxan, Bakı, Mozdok, Qroznı.
Rayon mərkəzinə şəhərlərarası və beynəlxalq avtobus xətləri fəaliyyət göstərir.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
- ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst96/DBInet.cgi?pl=8006001.
- ↑ "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года"..
- ↑ "Бовза хьай Дайхмохк". 2019-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-10.
- ↑ "Паспорт Гудермесского муниципального района. 1. Историческая справка". 2019-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-11.
- ↑ "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-01.
 | ||
|---|---|---|
| İnzibati mərkəz: Qroznı |  | |
İnzibati-ərazi bölgüsü: | ||
| Məqalələr: | ||
