Piperazin

Piperazin
Ümumi
Kimyəvi formulu	C4H10N2
Molyar kütlə	86,1 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	0,8786 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	112  °S
Qaynama nöqtəsi	146  °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	110-85-0
PubChem	4837
ChEBI	28568
ChemSpider	13835459

Piperazin (heksahidropirazin, dietilendiamin), C₄H₁₀N₂ – üzvi maddə, alifatik tsiklik aminlərə aiddir.

Alınması

Piperazinin sintezi 175-200⁰C-də (metal Ni, Co, Cu, Pt) katalizatorların iştirakı ilə etilendiaminin və polietilenpoliaminlərin tsiklləşmə reaksiyası ilə; 150-300⁰C-də hidrogen ilə ammonyak qarışığının 10-25MПА təzyiqində mono-, di- və trietanolaminin və yaxud onların qarışığının alkilendiaminlərlə dehidrotasiyası ilə yerinə yetirilir. Məsələn:

Ondan əlavə piperazin ammonyakla və 1,2-dixloretanın sintezi ilə alınan etilendiaminin əlavə məhsuludur.

Fiziki kimyəvi xassələri

Piperazin tipik amin iyli, rəngsiz, bərk hidroskopik kristaldır. Suda qliserində yaxşı, etanolda isə pis həll olur. Ərimə temperaturu. Tə-(1120C), qaynama temperaturu, Tq (1460C). Su ilə asan 440C-də ərimə temperaturu olan heksahidrat əmələ gətirir. Su məhsulları əsas xassələrə malikdirlər. Piperazin ikili alifatik aminlərin bütün xassələrinə malikdir; alkilləşmə, nitrozlaşma, 2 azot atomunun NH-rabitəsindən xlorlaşma. Sulu məhlulları turşularla reaksiyaya edərək piperazin duzlarını əmələ gətirir. Piperazinin dehidridləşməsindən pirazin alınır.

Tətbiq edilməsi

Sənayedə piperazin korroziya inhibitoru kimi, xlorprenin polimerləşməsində sürətləndirici kimi, həmçinin yüksək temperaturda əriyən poliamidlərin alınmasında sopolimer kimi istifadə edilir. Piperazin və onun duzları tibbdə və baytarlıqda helmintlərə qarşı vasitə kimi istifadə olunurlar. Piperazin tsikli bir neçə dərmanların struktur fraqmentindən ibarətdir: analgetiklərin, spazmolitiklərin, psixotrop maddələrin (frenolon, trifrazin) və bəzi şişlərə qarşı preparatların (dipin, prosnidin, spirazidin).

Mənbə

1. Нейланд О.Я. Органическая химия.-М: Высшая школа. 1990.-751с. 35000 экз.-ISBN 5-06-001471-1.
2. Меди-Полимерные // Химическая энциклопедия в 5 томах.-М: Большая Российская Энциклопедия, 1992. – Т3.-639с.