Müqəddəs Xaç monastırı
| Şərqi Pravoslav | |
| Müqəddəs Xaç monastırı | |
|---|---|
| gürc. ჯვრის მონასტერი | |
 | |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |
 İsrail |
| Şəhər | Yerusəlim |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Müqəddəs Xağ monastırı (ivr. מנזר המצלבה, gürc. ჯვრის მონასტერი) — Yerusəlimdə Şərqi Pravoslav monastırı. Xaç Vadisində, İsrail Muzeyi və Knessetin aşağısında yerləşir.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Rəvayətə görə, monastır Adəmin başının dəfn yerində qurulmuşdur.[1]
Ərazinin IV əsrdə Roma imperatoru Böyük Konstantinin göstərişi ilə müqəddəsləşdirildiyi güman edilir. Konstantin eramızın 327-ci ilində səltənətinin xristianlığa çevrilməsindən sonra ərazini Kartli kralı III Miriana verdi.[2]
Monastır XI əsrdə gürcü Giorgi-Proxore tərəfindən Kral IV Baqratın hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir.[2]
Sultan Baybarsın (1260–1277) dövründə rahiblər monqollar üçün casus olmaqda günahlandırıldıqdan sonra edam edildi. 1305-ci ildə Kral II Andronikos tərəfindən dəstəklənən Sultan Ən-Nasir Məhəmməd ibn Kalavun monastırın geri alınmasına nail oldu.[3][4]
Osmanlı dövrü
[redaktə | mənbəni redaktə et]1600-cü illərin əvvəllərində Fransiskus Quaresmius buranı belə təsvir edir: "gözəl və geniş, mozaika işləri ilə döşənmiş və müxtəlif Yunan şəkilləri ilə bəzədilmiş. Üstəlik, monastır həqiqətən böyük və dayanıqlı bir sərvətdir; lakin xarabalıqlarında göründüyü kimi əvvəllər daha böyük olmuşdur. "[5]
Monastır 1685-ci ildə böyük bir borc səbəbiylə gürcülər tərəfindən Yunan Pravoslav Patriarxı II Dosiseouya satıldı.[6][7] Hal-hazırda Qüds Yunan Pravoslav Patriarxlığının rahibləri tərəfindən istifadə edilir.
1697-ci ildə Henri Maundrell qeyd edir: Müqəddəs Xaçdan adını almış bir Yunan monastırı. Bu tikilinin quruluşu çox səliqəlidir və mövqeyi cazibədardır. Lakin ən çox qeyd olunmağa layiq olan şey onun adının və təməlinin səbəbidir. Çünki bura kökü bəsləyən, ağacı yetişdirən, Xaç düzəltmək üçün taxta verən Yerdir. Yüksək qurbangahın altında ağacın kötüyünün dayandığı yerdə bir çuxur görə bilərsiniz, [..] Geri qayıtdıqdan sonra, ayağımızı yumaq üçün monastıra dəvət edildik. Hər Zəvvar üçün Ata Qəyyumunun özü tərəfindən bir mərasim təşkil edildi. Bütün cəmiyyət bəzi Latın Himnlərini oxuyanların ətrafında durur və bitdikdə hər bir Friar sıra ilə gələrək Zəvvarın ayaqlarını öpür: bütün bunlar böyük nizam və təntənə ilə edildi ".[8]
Monastırının Səlib yürüşü dövrünə aid qalıqları əksəriyyəti bərpa edilmiş və yenidən qurulmuş cari kompleksin kiçik bir hissəsini təşkil edir. Səlib yürüşü bölməsində bir kilsə, o cümlədən bir yerə bir pəncərə, xaçın (çox hörmətli) böyüdüyü yerin görünməsinə imkan verir. IV əsrdən qalan qalıqlar dağınıqdır və bunlardan ən başlıcası mozaikanın parçalarıdır. Əsas kompleksdə yaşayış evləri, bir muzey və hədiyyə mağazası yerləşir. Monastır kitabxanasında bir çox gürcü əlyazması var.
Müasir dövr
[redaktə | mənbəni redaktə et]2004-cü ilin iyununda, Gürcüstan Prezidenti Mixail Saakaşvilinin İsrailə səfərindən bir müddət əvvəl, əfsanəvi gürcü şairi Şota Rustavelinin kilsədəki bir sütun üzərindəki freskası naməlum şəxslər tərəfindən pozuldu. Bu Rustavelinin yeganə mövcud olan orta əsr portretidir. Müşayiət olunan yazı və portretin üzü cızılmışdı. Hadisədən sonra Gürcüstan İsrailə rəsmi olaraq şikayət etdi.[9][10] Freska, mövcud sənədlərə əsaslanaraq, İsrail mütəxəssisləri tərəfindən bərpa edilmişdir.
Oxşar hadisələr 1970–1980-ci illərdə monastırda baş vermiş, Gürcü yazıları boyanmış və yunan yazıları ilə əvəz edilmişdi. Bir çox yerlərdə (məs. Müqəddəs Luka və Müqəddəs Prokore rəqəmlərinin yaxınlığında) gürcü hərflərinin konturları yaxınlarda əlavə olunmuş yunan kitabələrinin altından aydın görünür.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Sylvester Saller & Bellarmino Bagatti, "The Sanctity and Cult of Lot" Arxiv surəti 23 sentyabr 2015 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2015-09-23 at the Wayback Machine, first published in The Town of Nebo (Khirbet el-Mekhayyat). With a Brief Survey of Other Ancient Christian Monuments in Transjordan, Jerusalem 1949, 5.193–199. Accessed 2008–03-02
- ↑ 1 2 The Wellspring of Georgian Historiography: The Early Medieval Historical Chronicle The Conversion of Katli and The Life of St. Nino, Constantine B. Lerner, England: Bennett and Bloom, London, 2004, p. 35
- ↑ Moudjir ed-dyn, 1876, pp. 173-174
- ↑ Pringle, 1998, p. 34
- ↑ Quaresmius, 1639, vol 2, p. 712. As translated in Pringle, 1998, p. 35 Arxivləşdirilib 2020-10-16 at the Wayback Machine
- ↑ Pringle, 1998, p. 35 Arxivləşdirilib 2020-10-16 at the Wayback Machine
- ↑ Georgia's new ambassador to Israel bears a heavy cross, Arxivləşdirilib 2014-10-07 at the Wayback Machine Haaretz
- ↑ Maundrell, 1703, pp. 92-93
- ↑ Precious Jerusalem fresco defaced Arxivləşdirilib 2020-10-09 at the Wayback Machine, 5 July, 2004, BBC
- ↑ Lily Galili, "Defaced Fresco of Georgian Hero Clouds Diplomatic Ties", Haaretz – 05/07/2004.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Clermont-Ganneau, C.S. [ARP] Archaeological Researches in Palestine 1873-1874, translated from the French by J. McFarlane. 1. London: Palestine Exploration Fund. 1899. (s. 330)
- Fabri, F. Felix Fabri (circa 1480–1483 A.D.) vol II, part I. Palestine Pilgrims' Text Society. 1893.
- Guérin, V. Description Géographique Historique et Archéologique de la Palestine (French). 1: Judee, pt. 1. Paris: L'Imprimerie Nationale. 1868. (s. 77-82)
- Khurtsilava, Besik 2019, On the history of creating the first basilica in the place of the Cross Monastery in Jerusalem "Pro_Georgia", #1,
- Maundrell, H. A Journey from Aleppo to Jerusalem: At Easter, A. D. 1697. Oxford: Printed at the Theatre. 1703.
- Moudjir ed-dyn. Sauvaire (redaktor). Histoire de Jérusalem et d'Hébron depuis Abraham jusqu'à la fin du XVe siècle de J.-C. : fragments de la Chronique de Moudjir-ed-dyn. 1876.
- Palmer, E. H. The Survey of Western Palestine: Arabic and English Name Lists Collected During the Survey by Lieutenants Conder and Kitchener, R. E. Transliterated and Explained by E.H. Palmer. Palestine Exploration Fund|Committee of the Palestine Exploration Fund. 1881.
- Pococke, R. A description of the East, and some other countries. 2. London: Printed for the author, by W. Bowyer. 1745. (s. 47)
- Pringle, Denys. The Churches of the Crusader Kingdom of Jerusalem: L-Z (exluding Tyre). II. Cambridge University Press. 1998. ISBN 0 521 39037 0. (s. 33- 40)
- Quaresmius, F. Historica theologica et moralis Terrae Sanctae elucidatio in qua pleraque ad veterem & praesentem eiusdem terrae statum spectantia accuratè explicantur, varij errores refelluntur, veritas fideliter exacteque discutitur ac comprobatur. ... Auctore Fr. Francisco Quaresmio Laudensi, ordinis Minorum theologo, ... Tomus 1. 2. 1639.
- Robinson, E.; Smith, E. Biblical Researches in Palestine, Mount Sinai and Arabia Petraea: A Journal of Travels in the year 1838. 2. Boston: Crocker & Brewster. 1841. (s. 90, 323)
- Robinson, E.; Smith, E. Biblical Researches in Palestine, Mount Sinai and Arabia Petraea: A Journal of Travels in the year 1838. 3. Boston: Crocker & Brewster. 1841. (s. 123)
- Vogüé, de, M. Les églises de la Terre Sainte. 1860.(s. 340)
- Warren, C.; Conder, C.R. The Survey of Western Palestine: Jerusalem. London: Palestine Exploration Fund|Committee of the Palestine Exploration Fund. 1884. (s. 379)