Futbol tarixi
Naviqasiyaya keç
Axtarışa keç
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Tarixöncəsi (e.ə 7000 — b.e.1200)
[redaktə | mənbəni redaktə et]- E.ə 7000 — İlk top oyunları meydana çıxdı.
- E.ə. III əsr — Çində futbola bənzər "Tsutsyu" oyunu yarandı.
- E.ə. 100 — Yunanıstanda "Episkires" oyunu ortaya çıxdı.
- 600 — Kiotoda futbola bənzər "Kemani" oyunun yaradılması.
- X əsr — Türklərin "Təpük" oyununu oynamağa başladı.
- 1170 — İngiltərə arxivləri ilk dəfə futbol oyunundan bəhs etdi.
Orta Əsrlər (1200–1863)
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1314 13 aprel — İngiltərə kralı II Edvard Londonda futbolu qadağan etdi.
- 1365 — İngiltərə kralı III Eduard futbolu qadağan etdi.
- 1389 — İngiltərə kralı III Riçard futbola qadağa qoydu.
- 1409 — İngiltərədə futbol oynayan hər şəxs 20 pens ödəməli və 6 günlük həpsə girməli idi.
- 1424 — Şotlandiya kralı Ceyms futbolu qadağan etdi.
- XVI əsr — Florensiya şəhərində "Calcio Fiorentina" oyunu yarandı.
- XVII əsr — İngiltərə kralı II Karl`ın "Calcio" futbolunu İtaliyadan İngiltərəyə gətirdi.
- 1526 — İngiltərə kralı VIII Henri futbol ayaqqabısı sifariş etdi.
- 1535 — Oksford Universitetində futbol qadağan edildi.
- 1574 — Kembric Universitetində futbol qadağan edildi.
- 1739 — Florensiyada son rəsmi futbol oyunu keçirildi.
- 1747 — Eton Kol Universitetində futbol qadağan edildi.
- 1749 — Vestminster Universitetində futbol qadağan edildi.
- 1819 — Hakimlər meydanın qırağında oyunu idarə etməyə başladı.
- 1823 — Futbolun reqbidən ayrılması.
- 1830 — İlk dəfə hakimlər meydanda görsənməyə başladı.
- 1835 — London küçələrində futbol oynamağa qadağa qoyuldu.
- 1841 — Topun kürə şəklində olması qəbul olundu.
- 1848 — "Kembric Qanunları"nın yaradıldı.
- 1848 — İlk dəfə 1-i tribunada, 2-si meydanda 3 hakimdən istifadə edilməyə başlandı.
- 1855 — İngilislər ilk dəfə Almaniyada futbol oynadı.
- 1857 24 oktyabr — Dünyada ilk futbol klubu — "Şeffild" klubunun yaradıldı.
- 1860 26 avqust — İlk derbi — "Şeffild" — "Hallam" oyunu baş tutdu.
- 1862 — Günümüzə qədər dayanan ən qədim klub — "Nots Kauinti" quruldu.
- 1862 — "Trinq Qanunları" yaradıldı.
Yeni Dövr (1863–2014)
[redaktə | mənbəni redaktə et]İbtidai futbol (1863–1904)
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1863 — Dünyada ilk futbol qurumu — İngiltərə Futbol Asassosiyasının yaradıldı.
- 1865 — Ofsayd qərarı qeyri-rəsmi qəbul olundu.
- 1867 — Futbol ilk dəfə Avropadan kənarda — Argentinada, ingilis dəmiryolçuları tərəfindən oynandı.
- 1867 12 fevral — Dünyanın ilk futbol turniri — Youdan kuboku başladı.
- 1867 5 mart — Bremeyl Leyn stadionunda Youdan kubokunun finalı keçirildi: Hallam çempion, Norfolk ikinci oldu.
- 1868 1 fevral — İkinci ən qədim turnir — Kramvel Kuboku başladı.
- 1868 15 fevral — Kramvel Kubokunun finalı keçirildi: "Şeffild Yunayted" birinci, Qarrik ikinci oldu.
- 1869 — Əllə oynamağa qadağa qoyuldu.
- 1870 — İngilislər futbolu Portuqaliyaya gətirdi.
- 1870 5 mart — Kenninqton Oval stadionunda ilk beynəlxalq oyun — İngiltərə — Şotlandiya (0:0) oyunu keçirildi.
- 1870 20 iyul — Londonda keçirilən iclasda Villiam Alkok FA Kuboku məsələsini ortaya atdı.
- 1871 — Qapıçıya meydanın istənilən yerində əllə oynamağa icazə verildi.
- 1871 — "Royal Encineyers" klubu tərəfindən futbola "qapıçı", "driblinq", "pas oyunu" terminləri daxil oldu.
- 1871 — İngiltərə kubokunun başladı.
- 1872 — FA-nin üzvlərinin sayı 15-ə çatdı.
- 1872 — Futbol meydanın standart ölçüləri qəbul olundu.
- 1873 13 mart — Şotlandiya Futbol Federasiyası quruldu.
- 1874 — İlk baldırqoruyucular yaradıldı.
- 1874 10 fevral — İFA hakimlərə oyunçuları meydandan qovmaq ixtiyarı verdi.
- 1874 21 mart — Şotlandiya kubokunun ilk finalı — "Kuinz Park" — "Klayders" (2:0) oyunu keçirildi.
- 1875 — Uels Futbol Federasiyası quruldu.
- 1875 — Qapıya üst dirəyin qoyulması və topa başla zərbə endirməyə icazə verilməsi qərara alındı.
- 1875 — İngilislər futbolu Türkiyəyə — Selanik`ə gətirdi.
- 1876 — Oyunlar iki hissə şəklində keçirilməyə başlandı.
- 1876 — Künc zərbələrinin yaradıldı.
- 1878 — Hakimlər fitdən istifadə etməyə başladı.
- 1878 14 oktyabr — Dünyada ilk işıqlandırma sistemi Şeffild Birliyi tərəfindən Şeffild şəhərindəki "Bremeyl Leyn" stadionunda quraşdırıldı.
- 1879 — Qlazqodan Daven`ə futbolçu gəlməsi ilə peşəkarlığın əsası qoyuldu.
- 1881 — FA-nin üzvlərinin sayı 128-ə çatdı (80-i cənub, 41-i şimal, 6-sı şotland, 1-i avstraliya)
- 1882 — Futbol qaydalarını dəyişmək hüququna malik "İnternational Board" yaradıldı.
- 1882 — Qapılarda tordan istifadə edilməyə başlanıldı.
- 1883 — Aut`un əllə atılması başlandı.
- 1884 — İngiltərə, Şotlandiya, Uels və Şm. İrlandiyanın qatılımı ilə ilk milli yarış "Vətən çempionatı" ("Home Championship") başladı.
- 1885 — İngiltərədə peşəkar futbol yaradıldı.
- 1886 — Ofsaydin tədbiqi qərara alındı.
- 1888 13 mart — Londonun "Anderson" hotelində Villiam MakQreqor liqa təklif etdi.
- 1888 17 aprel — İngiltərənin 12 klubu "Mançestr Royal" hotelində toplaşaraq ilk milli liqa yaratmaq qərarını verdilər.
- 1888 8 sentyabr — İngiltərə çempionatının başladı.
- 1889 — Hollandiya və Danimarkada futbol federasiyaları yaradıldı.
- 1890 — Şotlandiya çempionatı başladı.
- 1890 — Hakimlər meydana çıxmağa başladı.
- 1891 — Penalti yaradıldı.
- 1892 — İngiltərədə 2-ci Liqa yaradıldı.
- 1893 — C. Amerikada ilk futbol federasiyası Argentinada quruldu.
- 1895 — İngiltərədə qadınlararası ilk oyunun keçirilməsi.
- 1896 — Futbol Yay Olimpiya Oyunlarının programına qeyri-rəsmi salındı.
- 1896 16 mart — İngiltərə Uelsə 9:1 qalib gəldi.
- 1898 8 may — "Cenoa" ilk İtaliya çempionu oldu.
- 1899 — Futbolun 90 dəqiqə davam etməsi qəbul olundu.
- 1899 8 yanvar — "Frayburq" Cənubi Almaniya çempionu oldu.
- 1899 20 mart — "Sürix" ilk İsveçrə çempionu oldu.
- 1900 28 yanvar — Almaniya Futbol Federasiyası Lipzinq şəhərində quruldu.
- 1901 — "Şeffild Yunayted" — "Tottenhem" oyununu 110802 nəfər izlədi.
- 1901 16 may — Cənubi Amerikada ilk rəsmi oyun — Uruqvay — Argentina (2:3) keçirildi.
- 1902 — İngiltərədən başqa ilk beynəlxalq oyun — Avstriya — Macarıstan (5:0) oyunu keçirildi.
- 1903 — Top — fərqinin tədbiqi qərara alındı.
Müasirləşmə(1904–1950)
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1904 — FİFA quruldu.
- 1906 — Qitələrarası ilk oyun — CAR — Braziliya (5:0) oyunu keçirildi.
- 1907 — Futbolçunun öz yarısahasında ofsayda düşməməsi qərara alındı.
- 1908 — Futbol Yay Olimpiya Oyunlarının proqramına salındı.
- 1913 — Qapıçıya ancaq cərimə meydanında əllə oynamasına qərar verildi.
- 1927 — Kornerdən birbaşa qapıya zərbə endirməyə icazə verildi.
- 1930 — Dünya çempionatı başladı.
Ən yeni futbol(1950–2014)
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1991 — Hakimlər ilk dəfə başqa rəngdə forma geyməyə başladı.
- 1994 — Süni örtüklü meydanda rəsmi oyunların keçirilməsinə icazə verildi.