Etanolamin

Etanolamin
Ümumi
Kimyəvi formulu	C2H7NO
Molyar kütlə	61,08q/mol q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	1,012 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	10,3 °C °S
Qaynama nöqtəsi	170 °C °S
Öz-özünə yanma temperaturu	450 °C
Buxarın təzyiqi	0,4 ± 0,1 mm Hg
Kimyəvi xassələri
Turşunun dissosasiya sabiti $pK_{a}$	9,5 ± 0,01
Optik xüsusiyyətlər
Sındırma əmsalı	1,4539
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	141-43-5
PubChem	700
RTECS	KJ5775000
ChEBI	16000
ChemSpider	13835336

Etanolamin- HO-CH₂CH₂-NH₂ -

(2-aminoetanol, trivial adı kolamin), sadə stabil aminospirtdir, birli amin və birli spirtdir.

Dietanolamin - (NH(CH₂CH₂OH)₂)

və trietanolamin kimi (N(CH₂CH₂OH)₃)

bu maddə də monoetanolamin adlandırılır.

Fiziki xassəlləri

Qatı yağvarı mayedir (T qayn. 170 oC), zəif amin iylidir, su ilə bütün nisbətlərdə qarışır. Etanol, benzol, xloroformda yaxşı həll olunur.

Alınması

Sənayedə etanolaminin alınması ammoniumun etilenoksidə birləşməsi ilə az miqdarda suyun iştirakıyla həyata keçirilir. Proses 1 mərhələlidir, 90-130 oc və 710 Mpa təzyiqdə aparılır. Nəticədə 78.3 % mono-, 16 % di- və 44% trietanolamin alınır.

Kimyəvi xassələri

Etanolamin- zəif əsaslıdır. Mineral və güclü üzvi duzlarla duzlar əmələ gətirir. Mürəkkəb efirlər və karbon turşuları və ya anhidridlər və xloranhidridlərlə monoetanolamin N-(2-hidroksietil)amid duzlarına çevrilir. Monoetanolamin aldehidlərlə (formaldehid istisna olmaqla) və ketonlarla Şiff əsasini əmələ gətirir. Əsasən oksazolidinin izomerləri ilə tarazlıq yaradır:

Monoetanolaminin duzları KCN və ya NaCN ilə aldehid və ketonlarla N-(hidroksietil)aminonitrillər əmələ gətirir.

Monoetanolaminin CS₂ ilə reaksiyasında N-(2-hidroksietil)ditiokarbamin turşusu alınır ki, bu da qızdırıldıqda merkaptotiazolin əmələ gətirir:

Moçevina ilə qızdırıldıqda etilenmoçevina əmələ gətirir:

y-butirolaktonla, N-(2-hidroksietil)pirrolidon, sonra isə N-vinilpirrolidona çevrilir:

Monoetanolaminin H₂ və (Ni və Cu)-un katalizator kimi iştirakı ilə ammonolizi etilendiaminin əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır.

${\mathsf {HOCH_{2}CH_{2}NH_{2} RCOCl\rightarrow HOCH_{2}CH_{2}NHCOR HCl}}$ :: ${\mathsf {HOCH_{2}CH_{2}NH_{2} RCOCl\rightarrow HOCH_{2}CH_{2}NHCOR HCl}}$

${\mathsf {HOCH_{2}CH_{2}NH_{2}*HCl KCN RCHO\rightarrow HOCH_{2}CH_{2}NHCH(CN)R}}$

${\mathsf {HOCH_{2}CH_{2}NH_{2} NH_{3}\rightarrow H_{2}NCH_{2}CH_{2}NH_{2} H_{2}O}}$

Tədbiqi

Etanolaminin sulu məhlulları qələvi reaksiyalıdır, turş qazları yaxşı udma qabiliyyətinə malikdir, buna görə də etanolaminin məhlullarından adsorbent kimi müxtəlif qaz təmizləmə proseslərində (məs. neftqaz və neftkimya sənayesində )kükürdün, karbon turşusu və tiolların udulması üçün, saç rənglərində isə ammonium əvəzedicisi kimi istifadə olunur. Etanolamin taurinin sintezində ilkin maddə kimi istifadə edilir.

Mənbə

• Кремлёв А. М., Менделеев Д. И.,. Этаноламин // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907