Düyü quşu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Düyü quşu
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Düyü quşu
Beynəlxalq elmi adı

Düyü quşu[3] və ya bobolink[3] (lat. Dolichonyx oryzivorus) — Şimali və Cənubi Amerikaya məxsus kiçik qara quş növü və "Dolichonyx" cinsinin yeganə üzvü. Tarixi olaraq, bu növ "düyü quşu" (rice bird) olaraq tanınır, çünki miqrasiya və qışlama dövründə əkin sahələrində, xüsusən də düyü əkinlərində yemək tapmağa meyilli olur. Bobolinklər yayda ABŞ və Kanadada cütləşir, qışda isə Cənubi Amerikanın cənubuna, əsasən Paraqvay, Argentina və Boliviyaya köçür, lakin son illərdə bioloji müxtəlifliyin azalması, kənd təsərrüfatının intensivləşməsi və digər ekoloji təzyiqlər nəticəsində bobolink populyasiyası sürətlə azalır. Bu növ Kanadada "təhlükə altında" hesab edilir və geniş ərazilərdə risk altındadır.

Etimologiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

"Bobolink" adı quşun xarakterik səsini təsvir edən Bob o'Linkoln ifadəsindən götürülüb.[4] Quşun elmi adı "Dolichonyx" qədim yunan dilində "dolikhos" (uzun) və "onux" (dırnaq) sözlərindən yaranmışdır, quşun uzun dırnaqlarını təsvir edir. Növün adı "oryzivorus" latın dilində "oryza" (düyü) və "vorare" (yemək) sözlərindən yaranıb, bu da quşun düyü yeməyə meyli ilə əlaqəlidir.[5]

Xüsusiyyətləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Bobolinklər kiçik ölçülü quşlardır, uzunluğu 15-21 sm, qanad açılışı isə təxminən 27 sm-dir. Çəkiləri 27-54 qram arasında dəyişir. Erkək bobolinklər əsasən qara rəngdə olub, boyunları krem rəngində, bel və arxa hissələri isə ağ rəngdədir. Dişi bobolinklər daha çox qəhvəyi rəngdə olur, bel və yan tərəflərində qaraltılar, başlarında isə tünd zolaqlar mövcuddur. Erkək və dişi quşlar fərqli rəng və naxışlarla seçilir, erkəklər isə daha parlaq və diqqət çəkicidir.[6]

Yayılması

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Bobolinklər əsasən Cənubi Kanada və Şimali ABŞ-da, xüsusilə açıq otlu sahələrdə, daha çox saman sahələrində cütləşirlər. Onlar uzun məsafələr qət edən miqrantlardır və qışda Cənubi Amerikaya, xüsusilə Paraqvay, Argentina və Boliviya kimi ölkələrə köçürlər. Miqrasiya zamanı bobolinklər qruplar halında hərəkət edərək əkin sahələrində, xüsusən də düyü sahələrində yemlənirlər. Bu səbəbdən bəzən fermerlər onları zərərverici olaraq qəbul edirlər. Maraqlıdır ki, bobolinklər Cənubi Amerika quşları arasında, Qalapaqos adalarına miqrasiya edən yeganə quru quş növüdür. Orada bobolinklər, tüklərinə ilişən endemik bitki toxumlarını materikdən-materikə daşıya bilirlər.[7][8][9]

Davranışı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Bobolinklər, əsasən açıq otlu sahələrdə, xüsusilə saman sahələrində cütləşirlər. Yüksək keyfiyyətli yaşayış sahələrində erkək quş çox vaxt poliqam olur. Dişi quşlar 5-6 yumurta qoyur və onları torpaqda və sıx bitki örtüyü altında olan yuvasında inkubasiya edirlər. Həm erkək, həm də dişi quşlar balalarını bəsləyir. Bobolinklər əsasən toxum və həşəratlarla qidalanır. Onlar "ləng ordu qurdu" (armyworm bird) adı ilə də tanınır, çünki böyük miqdarda ordu qurdu (Mythimna unipuncta) və payız ordu qurdu (Spodoptera frugiperda) yeyirlər, bu da onların təbii zərərverici nəzarətində rol oynamağa kömək edir. Erkək bobolinklər uçuş zamanı şən musiqili səslər çıxarırlar, bu səslər isə onların cütləşmə dövründəki davranışlarının bir hissəsidir.[10][11]

Mühafizəsi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Bobolinklərin sayı yaşayış yerlərinin itməsi və kənd təsərrüfatının dəyişməsi səbəbindən azalır. Əsasən yaşıllıq sahələrinin qurudulması və otlaqların kənd təsərrüfatı üçün istifadəsi bu növün populyasiyasına mənfi təsir göstərir. Həmçinin, erkən saman biçilməsi və heyvanların, xüsusən də bizonların çox olması bobolinklərin yuva qurmaq üçün uyğun sahə tapmalarını çətinləşdirir. 2021-ci ildə aparılan bir araşdırma, Amerika bizonlarının təbiətə qaytarılmasının bobolinklərə mənfi təsir etdiyini və bəzi bölgələrdə böyüklərin 62%-ə qədər, balaların isə 84%-ə qədər azaldığını göstərdi. Bunun səbəbi yeni bizon sürülərinin çox vaxt ev heyvanı kimi idarə olunması, yəni onların otla təmin olunmasıdır. Bizonların sayına uyğun otlaqların çoxaldılması, hər iki növün uyğun şəraitdə yaşaya bilməsi ilə nəticələnə bilər.[12][13]

Bobolinklərin qorunmasına yönəlmiş cəhdlər arasında otlaq sahələrinin qorunması və kənd təsərrüfatı praktikasının dəyişdirilməsi yer alır. Məsələn, saman biçilməsinin sadəcə bir neçə həftə təxirə salınması, bobolinklərin sağ qalma şanslarını 20% artırır. Eyni zamanda, mühafizə təşkilatları, kənd təsərrüfatı intensivliyinin və yaşayış yerlərinin itirilməsinin qarşısını almaq üçün çalışırlar.[14][15]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
  2. ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
  3. ↑ 1 2 Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 429. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
  4. ↑ Şablon:Cite OED
  5. ↑ Jobling, James A. The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London, United Kingdom: Christopher Helm. 2010. 138, 285. ISBN 978-1-4081-2501-4.
  6. ↑ "Bobolink Identification, All About Birds, Cornell Lab of Ornithology". www.allaboutbirds.org (ingilis). 2020-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-30.
  7. ↑ "Bobolink Dolichonyx oryzivorus BBS Trend Map, 1966 - 2015". USGS. U.S. Department of the Interior. 2019-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-15.
  8. ↑ Bobolink – Dolichonyx oryzivorus – Overview // Encyclopedia of Life. 18 December 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 December 2013.
  9. ↑ Page, Candace. "Vermont scientists paint detailed picture of bobolink migration". Burlington Free Press. Gannett. 1 April 2011. 14 December 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 December 2013.
  10. ↑ Capinera, John L. "armyworm, Pseudaletia unipuncta (Haworth) (Insecta: Lepidoptera: Noctuidae)". University of Florida Entomology Department. December 2018. 2017-12-13 tarixində arxivləşdirilib.
  11. ↑ Capinera, John. Handbook of Vegetable Pests (2). London, UK; San Diego, Ca, US: Academic Press. 2020. xv 799. ISBN 978-0-12-814488-6. OCLC 1152284558. ISBN 9780128144893.
  12. ↑ Borlaug, Norman E. Mankind And Civilization At Another Crossroad (Speech). UN FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations). 7th McDougall Memorial Lecture.
  13. ↑ Canada, Government of Canada, Environment. "Species Profile (Bobolink) - Species at Risk Public Registry". 2015-07-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-16.
  14. ↑ "bw logo - Nova Scotia Federation of Agriculture". 2015-07-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-16.
  15. ↑ Kaplan, Rachel; Rosamond, Kristen; Goded, Sandra; Soultan, Alaaeldin; Glass, Alex; Kim, Daniel; Arcilla, Nico. "Bobolink (Dolichonyx oryzivorus) Declines Follow Bison (Bison bison) Reintroduction on Private Conservation Grasslands". Animals. 11 (9). 10 September 2021: 2661. doi:10.3390/ani11092661. PMC 8471021 (#bad_pmc). PMID 34573626 (#bad_pmid).

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Vikianbarda Bobolink ilə əlaqəli mediafayllar var.

Şablon:Wikispecies

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Düyü_quşu&oldid=7906551"