Andrea Doria
| Andrea Doria | |
|---|---|
| it. Andrea Doria | |
 Sebastiano del Piombo tərəfindən çəkilmiş portreti | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Oneglia, Ligurya |
| Vəfat tarixi | (93 yaşında) |
| Vəfat yeri | Cenova, Ligurya |
| Fəaliyyəti | Kondottiyeri, siyasətçi, əsgər, Admiral |
| Atası | Caracosa Doria |
| Anası | Ceva Doria |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Genuya Respublikası |
| Rütbəsi | Condottieri |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət[1], hərbi iş[1] |
|
|
|
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Andrea Doria (30 noyabr 1466[2] – 25 noyabr 1560[2], Genuya[3]) — Cenevizli admiral və condottieri. 1538 dəki Preveze Dəniz döyüşünə Barbaros Xeyrəddin Paşanın əmrindəki Osmanlı Donanmasıyla döyüşən Müqəddəs İttifaq donanmasına rəhbərlik etmişdir.
Gəncliyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Onegliada doğuldu. Ailəsi Cenovanın köklü ailələrindən Dorialardan gəlirdi. Hər ikisi də Doria ailəsindən gələn Andrea Coeva və Maria Caracosa'nın oğlu. Anasının ölümünün ardından 19 yaşındakı Andrea Romaya göndərildi. Ailənin daha köhnə bir qolundan gələn qohumu Dominikan Doria Papa VIII Innokentinin əmrindəki papalıq gözətçi birliyində kapitan idi. Burada bütün hərbi təlimlərdəki üstün müvəffəqiyyəti səbəbindən sürətli bir şəkildə yüksəldi. VIII Innokentinin ölməsindən sonra papa seçilən xələfi VI Aleksander Doria ailəsinin iddialı olmasından məmnun deyildi. Gənc Andrea beləcə Dominikin tövsiyəsinə uyğun gələrək hərbi karyera istəyən zadəganların başvurabiləcəyi ən yaxşı məktəb olaraq qəbul edilən Dük Urbinonun sarayına müraciət etdi. Urbinonun sarayında bir az vaxt keçirən Andrea, şahzadə heç bir bir zaman savaşmadığından qazanılacaq bir qələbə də olmadığı üçün yolunu başqa şəkildə davam etdirməyə qərar verdi. 1503-cü ildə Korsikada o dövr Fransız tabeliyindəki Cenevizliler üçün döyüşərkən qazandığı müvəffəqiyyətlərlə əhəmiyyətli bir kapitan olduğunu göstərdi. Ceneviz donanmasıyla Osmanlı donanmasına və Cəzairli dəniz quldurlarına qarşı çox sayda vuruşmaya qatıldı.
Fransa — Müqəddəs Roma müharibəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Andrea Dorianın yaşadığı Ceneviz Respublikası bu dövrdə əvvəl Fransa Krallığı daha sonra da Müqəddəs Roma İmperatorluğu tərəfindən işğal olunur. Fransa Ordusuna qatılan Doria general rütbəsi ilə 1524-cü ildə Marselin azad olunmağında vəzifə tutur. Cenovanın Fransa hakimiyyətinə keçməsi üçün çalışsa da Fransız idarəsini təsdiq etməz. Condottieri müqaviləsinin dolmasıyla birlikdə V Karlın xidmətinə girər.
Cenovanın müstəqilliyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Doria Fransızların əmrində Neapolu mühasirəyə alan qardaşı oğlu Filipdən mühasirəni qaldırmasını istəyir. Doria Cenovaya davam edər, şəhərin qabaqcıl şəxsləri ilə birlikdə Fransızları qovaraq Müqəddəs Roma İmperatorluğunun himayəsinə girər. Aristokratiyanı sarsıdacaq şəkildə konstitusiyanı yeniləyərək hizipçiliyə son verir. Qurduğu 28 Alberghi adını verdiyi rəhbərlik orqanıyla qabaqda gələn ailələrin dəstəyini alır və iqtidarlarını gücləndirər. Şəhərin idarəsini almağı rədd etsə də köhnə Roma İmperatorluğundakı bənzərinə yaxın vəzifə adı ilə konsul olar və əhəmiyyətli qərarlar əsnasında fikrinə müraciət edilən bir adam halına gəlir. Verdikləri töhfələrinə görə çox sayda titul, mülk və imtiyaz sahibi olmuşdur.
Admiral
[redaktə | mənbəni redaktə et]İmperatorluq donanmasında admiral rütbəsilə olduqca müvəffəqiyyətli olan Doria Osmanlı İmperatorluğuna qarşı saysız səfərə qatılar, Koron və Patrası ələ keçirər. 1535-ci ildə Tunisin fəthinə qatılar. 1538-ci ilin Fevral ayında Papa III Paulun liderliyində qurulan Müqəddəs İttifaq donanmasına rəhbərlik edər. Papalıq dövləti, İspaniya, Müqəddəs Roma İmperatorluğu, Venesiya və Malta Cəngavərləri ittifaqı 1538-ci il Sentyabr ayında Preveze Dəniz döyüşünə Barbaros Hayreddin Paşa əmrindəki Osmanlı Donanmasına məğlub olar. Doria 1541-ci ildəki V Karlın müvəffəqiyyətsiz Cəzayir səfərinə qatılar. İmperatora beş il daha xidmət edir. İrəliləmiş yaşına baxmayaraq çox çevik və uğurlu olmuşdur.
Sonrakı illəri
[redaktə | mənbəni redaktə et]1544-cü ildə Crepi Müqaviləsi ilə sona çatan İtaliya müharibələrinin ardından Doria təqaüd günlərini keçirmək üçün istirahətə çəkilməyi düşünür. Ancaq böyük sərvəti və varisi olan Giannetti Dorianın məğrur siyasəti üzündən çox sayda düşmən qazanır. 1547-ci ildə ailəyə qarşı Fieşi sui-qəsdi təşkil olunur. Zərbə cəhdi müvəffəqiyyətsiz olsa da Giannetti öldürülür. Doria zərbə bəhanəsiylə soylu ailələrdən zərbəçilərə kömək edənləri təmizləyərək iqtidarını Parma və Piacenzanı da əhatə edəcək şəkildə genişləndirir. Cenevrədə bənzər zərbələrlə qarşılaşsa da iqtidarı verməyən Doria, İmperatordan gələn şəhərin mərkəzinə təhkimatlı bir qala inşa etmə və İspan əsgərlərini təmin etmə təklifini də davamlı olaraq rədd edərək şəhərin müstəqilliyini qoruamağa çalışır. 1550-ci ildə 84 yaşında yenə Cəzairli dəniz quldurlarına qarşı səfərə çıxar. 1552-ci ildə Ponza Deniz müharibəsində Turqut Rəis Andrea Doria əmrindəki İspan-İtalyan donanmasını məğlub edir. İspaniya ilə Fransa arasında yenə döyüş çıxması Fransızların 1553-cü ildə Korsikanı işğal eləməsi səbəbindən Cenovalı komandir yenə vəzifəyə çağırılar. 1553–1555 illəri arasında adada müvəffəqiyyətlə mübarizə aparır. 1555-ci ildə Cenovaya qalıcı olaraq dönər. Qardaşı oğlu Giovanni Andrea Doria onun kimi Əlcəzairə hücum eləsə də 1560-cı ildəki Cərbə Dəniz döyüşündə Piyalə Paşa və Turqut Rəis əmrindəki Osmanlı Donanmasına məğlub olur. Giovanni Andrea Andrea Dorianın varisi olur və ailənin ənənəsini davam etdirir.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ Дориа Андреа // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.