Şeyx Müfid

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Şeyx Müfid
Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman
Doğum tarixi
Doğum yeri Uqbəra, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti[1]
Vəfat tarixi (74 yaşında)
Vəfat yeri Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti[1]
Milliyyəti Ərəb
Elm sahəsi İslam
Tanınmış yetirməsi Şeyx Tusi
Tanınır Şeyx Müfid, Nöman əl-Bağdadi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
İslam
İslamda iman
Allah  • Allahın varlığı və təkliyi  • Mələklər  • Müqəddəs kitablar  • Məhəmməd peyğəmbər və digər peyğəmbərlər  • İmamət  • Axirət  • Kəlmeyi-şəhadət
Firuiddin
Namaz  • Zəkat  • Xüms  • Oruc  • Həcc
İslamda xüsusi günlər
Besət bayramı • Ramazan bayramı  • Qurban bayramı  • Qədir-Xum
Quran
Sünni  • Hədis  • Təsəvvüf  · Fiqh  • Kəlam  • Şəriət
İslam tarixi
Əhli-Beyt  • Səhabə  • Şiəlik • Sünnilik  • Xaricilik  • Dörd xəlifə  • İmamət  • Məhəmməd
Portal     Kateqoriya     Vikilüğət     Vikisitat     Vikimənbə     Vikixəbər     Commons

Şeyx Müfid (ərəb. الشيخ المفيد‎) (tam adı: Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman əl-Bağdadi[1]; d.  HQ. 13 Zilhiccə 336/ M. 27 iyun 948, Uqbəra, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti — ö.  HQ. Ramazan 413/ M. Dekabr 1022, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti) — ərəb əsilli islam alimi. HQ. IV–V yüzilliyin On iki imam şiəliyi əqidəli məşhur ilahiyyatçı alim.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman 27 iyun 948-ci ildə Bağdad şəhərinin Uqbəra bölgəsində dindar ailədə dünyaya gəlmişdir.[2] Uşaq yaşlarından təhsilini davam etdirmək üçün atası ilə birlikdə Bağdad'a köçmüşdür. Dekabr 1022-ci ildə Bağdad şəhərində vəfat etmiş və Kazımeyndə cəfəri şiələrinin 9-cu imamı Məhəmməd ibn Əli ət-Təqi'nin hərəmində onun ayaq tərəfində dəfn olunmuşdur. Şeyx Tusi'nin dediyinə görə cənazəsinə 80 minə yaxın insan qatılmış, cənazə namazını tələbəsi və o dönəmin məşhur alimlərindən Seyid Mürtəza qılmışdır.[1]

Təhsili

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk təhsilini öz ailəsində almışdır. Valideynləri dini savada malik şəxslər olmuşlar. Daha sonra Bağdada gedərək təhsilini orada davam etdirmiş və kəlam, fiqh və üsul sahəsində öndə olan bir şəxs kimi yetişmişdir. Hədis elmini çox yaxşı öyrənə bildiyinə görə artıq 5 yaşında o dövrün məşhur alimlərindən İbn Əbu İlyas'dan hədis nəql etmək üçün icazə almışdır. 8 yaşı tamam olmamış o dövrün alimlərindən İbn Səmmak'dan hədis rəvayət etməyə başlamışdır.[1][3]

Müəllimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bağdadda 70-dən çox müəllimdən dərs almışdır. Onlardan bəziləri :

  1. Əbu Yasir Müzəffər b. Məhəmməd — Hədis və əqidə
  2. İbni Cüneyd-i Əsqafi — Hədis və əqidə
  3. Cəfər b. Məhəmməd b. Qavlu-veyh Qumi — fiqh
  4. Məhəmməd b. İmran Mərzbani — Hədis/rəvayət
  5. İbn-i Davud Qumi — Hədis/rəvayət
  6. İbn-i Həmzə Təbəri — Hədis/rəvayət
  7. Şeyx Səduq — Hədis/rəvayət
  8. İbn Vəlid Qumi
  9. Əbu Qalib Zirari
  10. Əbu Əli Süli Bəsri
  11. Əbu Əbdullah Səfvani

Tələbələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Seyid Mürtəza Ələmül-hüda
  2. Seyid Rəzi
  3. Şeyx Nəccaşi
  4. Şeyx Tusi
  5. Əbul Fətih Kəraciki
  6. Əbu Yalə Cəfər

Dini-siyasi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərəb Xilafəti'ndə Raşidi xəlifələrin hökumətindən sonra sıra ilə hakimiyyətə gələn Əməvilər və Abbasilər sülaləsi dövründə bütün xilafət ərazisində on iki şiə imamları və onların tərəfdarları (şiələr) təqib olunur, həbs olunur və öldürülürdülər. Şeyx Müfid dönəmində, yəni X–XI əsrlərdə isə Ərəb Xilafəti'nin İraq başda olmaqla bir çox ərazilərdə təsir qüvvəsi azalmışdı. İsmaili şiəsi olan Fatimi xəlifələr Misir'də, Seyfi dövlə Həmdani xəlifələr Şamda, şiə Buveyhilər sülaləsi isə İran və İraq'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və nəticədə şiə alimləri və əhalisi rahat fəaliyyətə keçmişdilər.

945-ci ildə şiə Əhməd Muizuddövlə Bağdad'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və Buveyhilər sülaləsi haimiyyətə gəlmişdir. Bu hadisədən sonra İraq şiələri daha rahat şəkildə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Bu zamana qədər gizli şəkildə təşkil olunan və qeyd olunan Aşura mərasimi və Qədir-Xum bayramı ilk dəfə olaraq HQ. 352-ci ildə rəsmi şəkildə təşkil olunmuş və qeyd edilmişdir. 978-ci ildə Buveyhilər hökumətinin başına Azududdövlə keçdi və bununla İraq şiələrinin fəaliyyəti, azadlığı daha da artdı. Bütün bu yaşananlarla yanaşı Şeyx Müfid də şiə aləminin başçılarından birinə çevrilmişdir. Azududdövlə'nin vəfatından sonra isə Buveyhilər sülaləsi hökuməti zəifləməyə, şiələrə qarşı təzyiqlər isə yenidən artmağa başlamışdır. HQ. 381-ci ildə Ərəb Xilafətində Abbasi Qadir'in hakimiyyətə gəlməsindən sonra isə Buveyhilər sülaləsi hökumətinin gücü daha da azalmış və məzhəb münaqişələri yenidən qızışmışdır. Şüyx Müfid isə bütün bu hadisələrlə yanaşı öz rəhbərliyini davam etdirir və istər dini sahədə istərsə də siyasi sahədə öz fəallığını qoruyub saxlamışdır.[1]

Yaşıl məktublar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəzi rəvayətlərə görə Şeyx Müfid şiələrin 12-ci və sonuncu, qeybdə olan imamı Məhəmməd ibn Həsən əl-Mehdiyə 2 məktub göndərmiş və cavab almışdır. Həmin məktublar İslam/Şiə aləmində "Yaşıl məktublar" adlanır. İlk məktubu HQ. 416-cı ilin Səfər ayında yazmış və ona belə bir cavab almışdır:

Hörmətli əmin və hidayətə çatmış qardaşım Şeyx Müfid.[4]

İkinci məktubu isə Cümə axşamı 23 Zilhiccədə almışdır:

Rəhimli və Rəhman olan Allahın adı ilə Ey haqq yardımçısı, sədaqət və doğruluqla Allah'a dəvət edən, Allah'ın salamı üzərinə olsun

[1]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məşhur tələbəsi Şeyx Tusinin məlumatına görə əsərləri 200-dən çoxdur. Onlardan məşhurları bunlardır:

  1. "Müqniə"
  2. "Fəraizuş-Şeyriyyə"
  3. "Əhkam ən-Nisa"
  4. "Kəlam fi Dəlail əl-Quran"
  5. "Vucuhu İcazil-Quran"
  6. "Nusrət fi Fəzlil-Quran"
  7. "Əvail əl-Məqalа"
  8. "əl-İrşad fi Mərifəti Hucəcillah ala əl-İbad"

Haqqında deyilənlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fqihi bir mövzuda ustad ilə tələbəsi arasında (Şeyx Müfid və Seyid Mürtəza) fikir ayrılığı yaranır. Hər ikisi də öz dəlilləri ilə mövzunu sübut etməyə çalışırlar. Ancaq məsələ bir nəticəyə gəlmədən həlsiz qalır. Mövzsunu İmam Əli'nin (ə.s.) hakimlik etməsini istəyirlər. Məsələni yazıb İmam Əli'nin (ə.s.) mübarək məzarına qoyurlar. Ertəsi gün gedib baxanda görürlər ki, gözəl bir əlyazma ilə belə yazılıb: "Ey Şeyx, sən, güvəndiyim birisən, ancaq bu mövzuda haq, oğlum Seyid Mürtəzadan tərəfdir."[5]

Şeyx Müfid bizim ustadımızdır. Onun fiqh, hədis, kəlam və bir çox elmlərdə üstünlüyü biz söyləyə biləcəyimizdən də çoxdur."[6]

"İbn Müəllim kimi məşhur olan Şeyx Müfid imamiyyə məktəbinin mütəkəllimlərindəndir. Öz zamanında məzhəbin mərcəyi olmuşdur. Fiqh və kəlamda hər kəsdən üstündür. Gözəl hafizəsi və dəqiq zehni var idi. Şəri suallara dəqiq və məntiqli izahla cavab verərdi. Onun kiçikli-böyüklü iki yüzdən çox əsəri var."[7]

"O, çox abid, zahid və huş əhli idi. Həmişə elm öyrənir və öyrədirdi. Alimlərin çoxu ondan faydalanırdı. Onun bütün şiələr üzərində haqqı vardır. "[8]

" O, imamiyyənin böyüklərindəndir.О. fiqh və kəlamda hamıdan üstün idi. Çox namaz qılır, oruc tutur, həmişə səliqəli gəzirdi. Yetmiş аltı il yaşadı və özündən sonra 200-dən çox əsər qoydu. Ramazan ayında vəfat etdi. Dəfn mərasimi çox möhtəşəm oldu. Оrаdа 80 mindən çox adam iştirak etmişdi."

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)". 2016-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-02.
  2. ↑ Şeyx Nəccaşi, "Rical"
  3. ↑ əl Bağdadi ,"Tarixi Bağdad", c. 7, səh. 449
  4. ↑ Şeyx Təbərsi, "Müstədrəku əl Vəsail", c. 3, səh. 517–518.
  5. ↑ "Qasasu əl Üləma", səh. 399–403.
  6. ↑ Şeyx Nəccaşi
  7. ↑ Şeyx Tusi, "əl-Fihrist"
  8. ↑ Əhməd b. Hacər Əsqəlani

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şeyx_Müfid&oldid=7843745"