Tribosphenida

*Tribosphenida*
Tribosphenida
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida
Beynəlxalq elmi adı
	Tribosphenida;
FW	97116

Tribosphenida (yun. τρίβω, tríbō, "ovmaq" σφήν, sphḗn, "paz") — Hypomylos, Aegialodontia və Theria (kisəlilər və plasentalıların son müştərək əcdadı və onun bütün nəsilləri) əcdadlarını əhatə edən məməlilər qrupudur.^[1] Zatheria qrupuna aiddir. Tribosphenidanın hazırkı tərifi Boreosphenida ilə daha çox və ya daha az sinonimdir.^[2]

Xüsusiyyətləri

Tribosphenidanın əsas xüsusiyyəti, tribosfenik azı dişlərinə sahib olmasıdır. Bu dişlər, üç əsas hissədən ibarətdir: protokon, parakon və metakon. Bu diş quruluşu, qidanı daha səmərəli şəkildə çeynəməyə və həzm etməyə imkan verir.^[3]

Təsnifatı

Tribosphenida kladı, aşağıdakı qrupları əhatə edir:

Aegialodontia: Erkən Təbaşir dövründə yaşamış nəsli kəsilmiş bir qrup məməli.
Hypomylos: Yura dövründə yaşamış nəsli kəsilmiş bir qrup məməli.
Theria: Kisəlilər (Metatheria) və plasentalılar (Eutheria) daxil olmaqla, müasir məməlilərin əksəriyyətini əhatə edən bir klad.

Təkamülü

Tribosphenida'nın təkamülü, məməlilərin erkən diversifikasiyası və qlobal yayılması ilə sıx bağlıdır. Tribosfenik azı dişlərinin inkişafı, məməlilərin qidalanma strategiyalarında böyük bir dəyişikliyə səbəb olmuş və onların yeni ekoloji nişlərə uyğunlaşmasına imkan vermişdir.

Paleoqeoqrafiya

Ən qədim boreosfenidanlar Berriasian dövründən (~145-140 milyon il əvvəl) başlayır. Erkən Təbaşir dövründə Şimal yarımkürəsi ilə məhdudlaşmış, lakin Təbaşir dövrünün sonunda Cənubi Amerika və Hindistana yayılmışdır.^[4]

İstinadlar

↑ Kielan-Jaworowska, Zofia; Cifelli, Richard L.; Luo, Zhe-Xi. Mammals from the Age of Dinosaurs: Origins, Evolution, and Structure. New York: Columbia University Press. 2004. ISBN 978-0-231-11918-4.
↑ Luo, Z.-X.; Kielan-Jaworowska, Z.; Cifelli, R.L. "In quest for a phylogeny of Mesozoic mammals". Acta Palaeontologica Polonica. 47 (1). 2001: 1–78.
↑ Luo, Z.-X.; Kielan-Jaworowska, Z.; Cifelli, R.L. "In quest for a phylogeny of Mesozoic mammals". Acta Palaeontologica Polonica. 52 (1). 2007: 1–78.
↑ Rougier, G.W.; Wible, J.R.; Beck, R.M.; ApEstevez, S. "The first early late Cretaceous mammal from South America". American Museum Novitates. 3566. 2007: 1–18. doi:10.1206/0003-0082(2007)3566[1:TFELCM]2.0.CO;2.

[Kielan-Jaworowska2004-1] Kielan-Jaworowska, Zofia; Cifelli, Richard L.; Luo, Zhe-Xi. Mammals from the Age of Dinosaurs: Origins, Evolution, and Structure. New York: Columbia University Press. 2004. ISBN 978-0-231-11918-4.

[Luo2001-2] Luo, Z.-X.; Kielan-Jaworowska, Z.; Cifelli, R.L. "In quest for a phylogeny of Mesozoic mammals". Acta Palaeontologica Polonica. 47 (1). 2001: 1–78.

[Luo2007-3] Luo, Z.-X.; Kielan-Jaworowska, Z.; Cifelli, R.L. "In quest for a phylogeny of Mesozoic mammals". Acta Palaeontologica Polonica. 52 (1). 2007: 1–78.

[Rougier2007-4] Rougier, G.W.; Wible, J.R.; Beck, R.M.; ApEstevez, S. "The first early late Cretaceous mammal from South America". American Museum Novitates. 3566. 2007: 1–18. doi:10.1206/0003-0082(2007)3566[1:TFELCM]2.0.CO;2.

[1]

[2]

[3]

[4]