Vibrante múltiple uvular

Plantía:Ficha de fonema La vibrante múltiple uvular ye un tipu de soníu consonánticu, usáu en dalgunos idiomes. El símbolu nel alfabetu fonéticu internacional que representa esti soníu ye <ʀ>, una pequeña R mayúscula. Esta consonante ye una de delles llamaes colectivamente R gutural.

Carauterístiques

Caracterizares de la vibrante múltiple uvular:

• El so manera d'articulación ye vibrante, lo que significa que ye producida al dirixir l'aire sobre l'articulador por que cimble.
• El so puntu d'articulación ye uvular, lo que significa que s'articula col envés de la llingua na úvula.
• El so fonación ye con voz, lo que significa que les cuerdes vocales cimblen mientres l'articulación.
• Ye una consonante oral, lo que significa que se dexa que l'aire escape solamente al traviés de la boca.
• Ye una consonante central, lo que significa que ye producida al dirixir el fluxu d'aire a lo llargo del centru de la llingua, en llugar d'a los llaos.
• El mecanismu de fluxu d'aire ye pulmonar, lo que significa que ye articulada emburriando l'aire namái colos pulmones y el diafragma, como na mayoría de los soníos.

Escurrimientu

Distribución de la R gutural ([ʁ ʀ χ]) n'Europa.
█ inusual
█ namái en fala culta
█ avezáu en fala culta
█ xeneral

Hai dos teoríes principales en rellación col orixe de la vibrante uvular nes llingües europees. Según la primera d'elles, la vibrante uvular aniciar nel francés estándar alredor del sieglu XVII, estendiéndose a les variedaes del alemán estándar, danés, portugués, según en delles partes del neerlandés, noruegu y suecu; tamién ta presente n'otres zones d'Europa, pero nun ta claru si estes pronunciaciones deber a influencia francesa. Na mayoría de los casos, les variedaes moviéronse a una fricativa uvular sonora [ʁ].

La segunda teoría postula que la R uvular anicióse dientro de les llingües xermániques al traviés d'un procesu nel que la R alveolar debilitóse y depués foi sustituyida por una imitación de la R alveolar (vocalización). Como contraprueba en contra de la teoría del orixe francés», axústase qu'hai munchos nicios de que la R uvular esistía en ciertos dialeutos xermánicos muncho primero del sieglu XVII.

Idioma		Pallabra	AFI	Significáu	Notes
Afrikaans	Dellos dialeutos	rooi	[ʀoːɪ̯]	'colloráu'
Catalán	Dellos dialeutos del norte	córrer	[koˈʀy]	'correr'
Neerlandés		rad	[ʀɑt]	'rueda'	Común in Randstad, Holanda Meridional y dellos dialeutos centrales, orientales y suriegos. Raru en Bélxica.
Inglés	Dialeutu de Northumbria	red	[ʀed]	'colloráu'	Mas atopáu nel oeste de Northumberland, escayendo. Vease fonoloxía del inglés
Francés		rendez-vous	[ʀɑ̃devu]	'cita'	Dialeutal. Mas como un fricativu [ʁ]. Vease Fonoloxía del francés.
Alemán	Estándar	Rübe	[ˈʀyːbə]	'nabu'	En variación llibre con una fricativa uvular sonora. Vease Fonoloxía del alemán
Hebréu		ירוק	[jaˈʀok]	'verde'	Tamién puede ser una fricativa o un aproximante.
Xudeoespañol		mujer	[muˈʒɛʀ]	'muyer'
Italianu	Dialeutos del norte (especialmente Parma)	raro	[ˈʀaːʀo]	'raru'	Tamién puede ser una fricativa uvular sonora [ʁ] o una aproximante labiodental [ʋ].
Occitanu	Auvernés sureñu	garçon	[ɡaʀˈel so]	'fíu'
	Limosín sureñu	filh	[fʲiʀ]	'fíu'
	Provenzal	parts	[paʀ]	'partes'
	Dialeutos occidentales	garric	[ɡaʀi]	'carbayu'	Oldea col vibrante múltiple alveolar ([ɡari] 'curáu')
Portugués	Européu	rarear	[ʀəɾiˈaɾ]	'rarear'	Alterna con otres formes uvulares y el vibrante múltiple alveolar.
	Fluminense	mercado	[me̞ʀˈkaðo]	'marcáu', 'feria'	Tiende a ser remplazado por pronunciaciones fricatives. Si esta na última posición, vese xeneralmente en variación con [x], [χ], [ʁ], [ħ] y [h] antes de soníos non sonoros
	Sulista	repolho	[ʀy̞ˈpoʎ̟ʊ]	'repollu'
Romanín	Dellos dialeutos	rom	[ʀom]	'home'	Alófono de /ɽ/; n'otros ye /r/
Siux	Lakota	ǧí	[ʀí]	'ye café (color)'	Alófono de /ʁ/ antes de /i/
Selkup	Dialeutos del norte	[ˈqaʀlɪ̈]		'trinéu'	Alófono de /q/ antes de consonantes líquides.
Sesotho	Mayoría de falantes	moriri	[moʀiʀi]	'bellu', 'pelo'
Suecu	Dialeutos del sur	räv	[ʀɛːv]	'foín'

Ver tamién

• Alfabetu Fonéticu Internacional

Bibliografía

• Bisiada, Mario, «[R] in Germanic Dialects — Tradition or Innovation?», Vernacular 1: 84–99 
• Canepari, Luciano (n'Italian), Il MªPi – Manuale di pronuncia italiana (2 edición), Bologna: Zanichelli, ISBN 88-08-24624-8 
• Ewert, A., The French Language, London: Faber 
• Grevisse, Maurice; Goosse, André, Le Bon Usage (14th edición), De Boeck et Larcier 
• Hall, Tracy Alan, «The phonology of German /ʀ/», Phonology 10 (1): 83–105, doi:10.1017/S0952675700001743 
• Martinet, A., Le Français sans fard, Paris: Presses Universitaires 
• Mateus, Maria Helena; d'Andrade, Ernesto, The Phonology of Portuguese, Oxford University Press, ISBN 0-19-823581-X 
• Moulton, W.G., «Jacob Böhme's uvular r», Journal of English and Germanic philology 51: 83–89 
• Rood, David S.; Taylor, Allan R., «Sketch of Lakhota, a Siouan Language, Part I», Handbook of North American Indians, 17, Smithsonian Institution, pp. 440–482, http://lakxotaiyapi.freecyberzone.com/sk1.htm 
• Trudgill, Peter, «Linguistic change and diffusion: Description and explanation in sociolinguistic dialect», Language in

Society 3 (2): 215–246, doi:10.1017/S0047404500004358 

• Wheeler, Max W., The Phonology Of Catalan, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-925814-7 

• Datos: Q864677