Teoría xeocéntrica
La teoría xeocéntrica ye una antigua teoría qu'asitia a la Tierra nel centru del universu, y los astros, incluyíu'l Sol, xirando alredor de la Tierra (geo: Tierra; centrismu: arrexuntáu o de centru).
El xeocentrismu tuvo vixente en diverses antigües civilizaciones. Por casu, en Babilonia yera ésta la visión del universu[1] y na so versión completada por Claudio Ptolomeo nel sieglu II na so obra El Almagesto, na qu'introdució los llamaos epiciclos, ecuantes y deferentes, tuvo a valir hasta'l sieglu XVI cuando foi reemplazada pola teoría heliocéntrica.
Teoríes xeocéntriques
[editar | editar la fonte]Filosofía presocrática
[editar | editar la fonte]El modelu xeocéntricu adoptar na astronomía y filosofía griega, vixente dende los sos entamos na filosofía presocrática. Nel sieglu VI e.C. Anaximandro propunxo una cosmoloxía na que la Tierra tenía la forma de la seición d'una pilastra (un cilindru) flotante nel centru de too. El Sol, la Lluna y los planetes yeren furacos en ruedes invisibles qu'arrodiaben la Tierra, al traviés de los cualos los seres humanos podíen ver un fueu oculto. Coles mesmes, los pitagóricos pensaben que la Tierra yera esférica (acordies coles observaciones de los eclíss) pero non el centru del universu; postulaben que taba en movimientu alredor d'un fueu non visible.
Col tiempu, estos dos versiones combináronse; polo que la mayoría de los griegos educaos pensaben que la Tierra yera una esfera nel centru del universu. Nel sieglu IV e. C. dos influyentes filósofos griegos, Platón y el so discípulu Aristóteles, escribieron trabayos basaos nel modelu xeocéntricu.[2]
Filosofía platónica
[editar | editar la fonte]Según Platón, la Tierra yera una esfera que folgaba nel centru del universu. Les estrelles y planetes xiraben alredor de la Tierra en círculos celestiales, ordenaos nel siguiente orde (pa escontra fora dende'l centru): Lluna, Sol, Venus, Mercuriu, Marte, Xúpiter, Saturnu y les estrelles fixes. Nel Mitu de Er, una seición de La República, Platón describe'l cosmos como'l Fusu de la Necesidá», del que curien les serenes y los trés moiras.
Eudoxo de Cnido, quien trabayó con Platón, desenvolvió una esplicación menos mítica y más matemática del movimientu de los planetes basaes nel dictum de Platón manifestando que tolos fenómenos nos cielos pueden esplicase col movimientu circular uniforme.
Sistema aristotélicu
[editar | editar la fonte]Aristóteles desenvolvió'l sistema de Eudoxo. Nel sistema aristotélicu, la Tierra esférica taba nel centru del universu, y tolos cuerpos celestes taben xuníos a 47-55 esferes tresparentes y xiratories qu'arrodiaben a la Tierra, toes elles concéntriques con ella (el númberu ye tal alto porque son necesaries delles esferes pa cada planeta). Estes esferes, conocíes como esferes cristalines, mover a distintes velocidaes uniformes pa crear la revolución de los cuerpos alredor de la Tierra. Estos taben compuestos d'una sustancia incorruptible llamada éter. La Lluna taba na esfera más cercana a la Tierra, entrando en contautu cola área de Tierra, causando manches escures (macula) y la capacidá de pasar al traviés de fases llunares.
Más palantre describió'l so sistema esplicando los enclinos naturales de los elementos terrestres: tierra, agua, fueu y aire, según l'éter celestial. El so sistema sostuvo que la Tierra yera l'elementu más pesáu, col movimientu más fuerte escontra'l centru, asina l'agua formó una capa qu'arrodiaba la esfera de la Tierra. L'enclín del aire y del fueu, otra manera, yera movese escontra riba, lloñe del centru, col fueu siendo más llixeru que l'aire. Más allá de la capa de fueu, taben les sólides esferes d'éter nes que taben encuallaos los cuerpos celestes ellos mesmos tamién compuestos dafechu d'éter.
Argumentos a favor del xeocentrismu
[editar | editar la fonte]L'adhesión al modelu xeocéntricu deber en gran midida a delles observaciones importantes. Primero de too, si la Tierra moviérase, entós unu tendría de ser capaz de reparar el desplazamientu de les estrelles fixes debíu al paralax estelar. En resume, si la Tierra moviérase, les formes de les constelaciones camudaríen considerablemente nel intre d'un añu. Por cuenta de que les estrelles taben realmente muncho más lloñe de lo que postulaben los astrónomos griegos (faciendo'l movimientu desaxeradamente sutil), el paralax estelar nun foi detectáu hasta'l sieglu XIX. Poro, los griegos escoyeron la más simple de los dos esplicaciones. L'ausencia de cualesquier paralax observable consideróse un defectu fatal en cualesquier teoría non-xeocéntrica.
Otra observación utilizada a favor del modelu xeocéntricu de la dómina foi l'aparente consistencia de la lluminosidá de Venus, qu'implicaba que suel tar a la mesma alloña de la Tierra, lo que de la mesma ye más consistente col xeocentrismu que col heliocentrismu. En realidá, esto debe a que la perda de lluz causada poles fases de Venus compensa l'aumentu de tamañu aparente causáu pola so distancia variable a la Tierra. El oxetores del heliocentrismu repararon que los cuerpos terrestres naturalmente tienden a folgar lo más cerca posible del centru de la Tierra. Más allá de la oportunidá de cayer más cerca del centru, los cuerpos terrestres tienden a nun movese nun siendo que sían forzaos por un oxetu esterior, o tresformaos a un elementu distintu pol calor o'l mugor.
Usáronse les esplicaciones atmosfériques pa munchos fenómenos porque'l modelu eudoxo-aristotélicu basáu n'esferes perfectamente concéntriques nun tenía la intención d'esplicar los cambeos nel rellumu de los planetes por cuenta de un cambéu na distancia.[3] Eventualmente, les esferes perfectamente concéntriques fueron abandonaes, yá que yera imposible desenvolver un modelu abondo precisu so esi ideal. Sicasí, magar apurrió esplicaciones similares, el modelu deferente y epiciclo posterior foi lo suficientemente flexible como p'afaer les observaciones mientres munchos sieglos.
Sistema ptolemaicu
[editar | editar la fonte]Un defectu principal nel sistema de Eudoxo d'esferes concéntriques yera que nun podríen esplicar los cambeos na claridá de los planetes causaos por un cambéu na distancia. Esti honor foi acutáu pal sistema ptolemaicu, sofitáu y fundáu pol astrónomu helenísticu Claudio Ptolomeo d'Alexandria, Exiptu nel sieglu II d. C. El so llibru principal astronómicu, El Almagesto, yera la culminación de los sieglos de trabayu por astrónomos griegos; foi aceptáu mientres más d'un mileniu como'l modelu cosmolóxicu correutu por astrónomos europeos y musulmanes. Por causa de la so influencia, dacuando ye consideráu idénticu col modelu xeocéntricu.
Nel sistema ptolemaicu, cada planeta ye movíu por dos o más esferes: una esfera ye la so deferente que se centra na Tierra, y la otra esfera ye'l epiciclo que s'encaxar nel deferente. El planeta encaxar na esfera del epiciclo. El deferente rota alredor de la Tierra ente que el epiciclo rota dientro del deferente, faciendo que'l planeta avérese y allóñese de la Tierra en diversos puntos na so órbita inclusive faciendo que mengüe la so velocidá, deténgase, y muévase nel sentíu contrariu (en movimientu retrógradu). Los epiciclos de Venus y de Mercuriu tán centraos siempres nuna llinia ente la Tierra y el Sol, lo qu'esplica por qué siempres s'atopen cerca d'él nel cielu. L'orde de les esferes ptolemaiques a partir de la Tierra ye: Lluna, Mercuriu, Venus, Sol, Marte, Xúpiter, Saturno y estrelles fixes.
El modelu del deferente-y-epiciclo fuera utilizáu polos astrónomos griegos por sieglos, como lo fuera la idea del excéntrico. Na ilustración, el centru del deferente nun ye la Tierra sinón la X, faciéndolo excéntrico.
Desafortunadamente, el sistema que taba vixente na dómina de Ptolomeo nun concordar coles midíes, entá cuando fuera una meyora considerable respectu al sistema de Aristóteles. Delles vegaes el tamañu del xiru retrógradu d'un planeta (más notablemente'l de Marte) yera más pequeñu y dacuando más grande. Esto impulsar a xenerar la idea d'un ecuante.
El ecuante yera un puntu cerca del centru de la órbita del planeta nel cual, si unu parábase ellí y miraba, el centru del epiciclo del planeta paecería que se moviera a la mesma velocidá. Poro, el planeta realmente movíase a distintes velocidaes cuando'l epiciclo taba en distintes posiciones de la so deferente. Usando un ecuante, Ptolomeo afirmaba caltener un movimientu uniforme y circular, pero a munches persones nun-yos gustaba porque pensaben que nun concordar col dictáu de Platón d'un movimientu circular uniforme». El sistema resultante, que eventualmente llogró amplia aceptación n'occidente, foi vistu como bien complicáu a los güeyos de la modernidá; riquía que cada planeta tuviera un epiciclo xirando alredor d'un deferente, movíu por un ecuante distintu pa cada planeta. Pero'l sistema predixo dellos movimientos celestes, incluyendo l'entamu y fin de los movimientos retrógrados, medianamente bien pa la dómina en que se desenvolvió.
Astronomía islámica y xeocentrismu
[editar | editar la fonte]Los astrónomos musulmanes polo xeneral aceptaron el sistema ptolemaicu y el modelu xeocéntricu,[4] pero nel sieglu X empezaron a apaecer testos que poníen en dulda a Ptolomeo (shukūk).[5] Dellos eruditos musulmanes cuestionaron l'aparente inmovilidá de la Tierra[6][7] y el so centralidad dientro del universu.[8] Dellos astrónomos musulmanes creyeron que la Tierra xiraba alredor de la so exa, como Abu Sa'id al-Sijzi (circa 1020).[9][10] Según al-Biruni, Sijzi inventó un astrolabiu llamáu al-zūraqī basáu nuna creencia sostenida por dalgunos de los sos contemporáneos «que'l movimientu que vemos ye debíu al movimientu de la Tierra y non al del cielu».[10][11] La prevalencia d'esti puntu de vista ye confirmada por una referencia del sieglu XIII que diz:
Según les xeómetres (muhandisīn), la Tierra ta en constante movimientu circular, y lo que paez ser el movimientu de los cielos ye en realidá debíu al movimientu de la Tierra y non al de les estrelles.[10]
A principios del sieglu XI, Alhacén escribió una crítica sogona del modelu de Ptolomeo nel so Duldes sobre Ptolomeo (c. 1028), que dalgunos interpretaron que implícitamente taba criticando'l xeocentrismu de Ptolomeo,[12] pero la mayoría ta d'alcuerdu en que taba criticando los detalles del modelu de Ptolomeo en llugar del so xeocentrismu.[13]
Nel sieglu XII, Azarquiel alloñar de l'antigua idea griega de movimientos circulares uniformes hipotetizando que'l planeta Mercuriu mover nuna órbita elíptica,[14][15] ente que Alpetragio propunxo un modelu planetariu qu'abandonaba los mecanismos de ecuantes, epiciclos y deferentes,[16] anque esto dio llugar a un sistema que yera matemáticamente menos exactu.[17] Alpetragio tamién declaró al sistema ptolemaicu como un modelu imaxinariu que yera atináu en predicir posiciones planetaries pero non real o físicu. El so sistema alternativu estender pola mayor parte d'Europa mientres el sieglu XIII.[18]
Fakhr al-Din al-Razi (1149-1209), al tratar cola so concepción de la física y el mundu físicu nel so Matalib, refugó la noción aristotélica y avicenica de la centralidad de la Tierra dientro del universu, argumentando qu'hai «miles de mundos (alfa alfi 'awalim) más allá d'esti mundu, de cuenta que cada unu d'esos mundos pueda ser más grande y más enorme qu'esti mundu, según tener lo mesmo de lo qu'esti mundu tien». Pa sofitar el so argumentu teolóxicu, cita'l versículu coránicu: «Toa allabancia pertenez a Dios, Señor de los Mundos», enfatizando el términu «Mundos».[8]
La Revolución Maraghe» referir a la revolución de la escuela Maraghe contra l'astronomía ptolemaica. La escuela de Maraghe» foi una tradición astronómica qu'empezó nel Observatoriu de Maraghe y siguió colos astrónomos de la Mezquita de Damascu y l'Observatoriu de Samarcanda. Al igual que los sos predecesores andalusíes, los astrónomos de Maraghe intentaron resolver el problema del ecuante (el círculu alredor de que la so circunferencia un planeta o'l centru d'un epiciclo foi concebíu pa movese uniformemente) y producieron configuraciones alternatives al modelu ptolemaicu ensin abandonar el xeocentrismu. Fueron más esitosos que los sos predecesores andalusíes na producción de configuraciones non ptolemaiques qu'esaniciaren los ecuantes y epiciclos, yeren más exactos que'l modelu ptolemaicu na predicción numbérica de les posiciones planetaries y yeren más acordes coles observaciones empíriques. Los más importantes astrónomos de Maraghe incluyeron a Mo'ayyeduddin Urdi (d. 1266), Nasir al-Din al-Tusi (1201-1274), Qutb al-Din al-Shirazi (1236-1311), Ibn al-Shatir (1304–1375), Ali Qushji (c. 1474), Al-Biryandi (escontra 1525) y Shams al-Din al-Khafri (1550).[19]
Ibn al-Shatir, l'astrónomu de Damascu (1304-1375) que trabayó na Mezquita de los Omeyes, escribió un llibru importante tituláu Kitab Nihayat al-Sul fi Tashih al-Usul (Una investigación final sobre la correición de la teoría planetaria) sobre una teoría que se basa en gran parte del sistema ptolemaicu conocíu nesi momentu. Nel so llibru Ibn al-Shatir, un astrónomu árabe del sieglu XIV, Y. S. Kennedy escribió: «Lo que más interesa, sicasí, ye que la teoría llunar de Ibn al-Shatir, con esceición de les diferencies triviales nos parámetros, ye idéntica a la de Copérnico (1473-1543)». El descubrimientu de que los modelos de Ibn al-Shatir son matemáticamente idénticos a los de Copérnico suxer la posible tresmisión d'estos modelos a Europa.[20] Nos observatorios de Maraghe y Samarcanda, la rotación de la Tierra foi aldericada por al-Tusi y Ali Qushji (1403); los argumentos y pruebes qu'utilizaron paecer a los utilizaos por Copérnico pa sofitar el movimientu de la Tierra.[6][7]
Sicasí, la escuela de Maraghe nunca provocó'l cambéu de paradigma al heliocentrismu.[21] La influencia de la escuela Maraghe en Copérnico sigue siendo especulativa, yá que nun hai pruebes documentales que la demuestren. La posibilidá de que Copérnico desenvolviera de manera independiente'l acople Tusi permanez abierta, una y bones nengún investigador demostró que conociera'l trabayu de Tusi o'l de la escuela Maraghe.[21][22]
Otros sistemes xeocéntricos
[editar | editar la fonte]Hicetas y Ecfanto (dos pitagóricos del sieglu V e. C.), y Heráclides Pónticu (del sieglu IV e. C.), creíen que la Tierra xira sobre la so exa pero permaneciendo nel centru del universu. Tal sistema inda se califica como xeocéntricu. Foi restablecíu na Edá Media por Jean Buridan. Heráclides Pónticu tamién ye citáu n'ocasiones por proponer que Venus y Mercuriu nun arredolaben la Tierra sinón el Sol, pero la evidencia d'esta teoría nun taba clara. Marcianu Capella punxo definitivamente a Mercuriu y Venus en epiciclos alredor del Sol.
Teoríes rivales
[editar | editar la fonte]Non tolos griegos aceptaben el modelu xeocéntricu. Dalgún pitagóricu creyó que la Tierra podía ser unu de los varios planetes qu'arredolaben nun fueu central.
Primer heliocentrismu
[editar | editar la fonte]El primer heliocéntricu foi Aristarco de Samos (del sieglu II e. C.) foi'l más radical. Escribió un llibru, que nun sobrevivió, sobre'l heliocentrismu, diciendo que'l Sol yera'l centru del universu, ente que la Tierra y otros planetes xiraben alredor so. La so teoría nun foi popular, y solo tuvo un siguidor conocíu, Seleuco de Seleucia.
El sistema copernicanu
[editar | editar la fonte]En 1543 la teoría xeocéntrica enfrentó'l so primera cuestionamiento seriu cola publicación de De revolutionibus orbium coelestium de Copérnico, qu'aseguraba que la Tierra y los demás planetes, contrariamente a la doctrina oficial del momentu, rotaban alredor del Sol. Sicasí, el sistema xeocéntricu caltúvose dellos años, una y bones el sistema copernicanu nun ufiertaba meyores predicciones de les efemérides cósmiques que l'anterior, y amás suponía un problema pa la filosofía natural, según pa la educación relixosa.
La teoría de Copérnico establecía que la Tierra xiraba sobre sí mesma una vegada al día, y qu'una vegada al añu daba una vuelta completa alredor del Sol. Amás afirmaba que la Tierra, nel so movimientu rotatoriu, inclinábase sobre la so exa (como un trompu). Sicasí, entá caltenía dellos principios de l'antigua cosmoloxía, como la idea de les esferes dientro de les cualos atopábense los planetes y l'esfera esterior onde taben inmóviles les estrelles, lo cual ye falsu por comprobaciones astronómiques feches anguaño, gracies a la teunoloxía y les sos meyores.
Gravitación: Newton y Kepler
[editar | editar la fonte]Johannes Kepler, dempués d'analizar les observaciones de Tycho Brahe, construyó los sos trés lleis en 1609 y 1619, basáu nuna visión heliocéntrica onde los planetes mover en trayectories elíptiques. Usando estes lleis, él yera'l primer astrónomu en predicir con ésitu un tránsitu de Venus (cerca del añu 1631).
En 1687, Isaac Newton escurrió'l so llei de gravitación universal, qu'introdució la gravitación como la fuercia que caltién a los planetes n'órbita, dexando que los científicos construyan rápido un modelu heliocéntricu plausible pal sistema solar. Utilizando la llei de gravitación universal pueden calculase con precisión les órbites de tolos planetes del sistema solar, sacante Mercuriu, que'l so periheliu tenía una precesión que nun puede esplicase por aciu les lleis de gravitación de Newton. A pesar d'esti problema la comunidá científica creía tantu nes lleis de Newton qu'inclusive se postuló la esistencia d'un planeta, Vulcano, pa xustificar la órbita de Mercuriu. La precesión del periheliu de Mercuriu nun pudo ser esplicada hasta qu'en 1915 Albert Einstein espunxo'l so teoría xeneral de la relatividá.
La teoría xeocéntrica na actualidá
[editar | editar la fonte]Astronomía
[editar | editar la fonte]Sicasí, un marcu xeocéntricu ye útil pa los astrónomos en munchos aspeutos científicos. Pal estudiu d'oxetos fuera del sistema solar, onde les distancies son enforma mayores que la distancia de la Tierra al Sol, simplificar el so estudiu al tomar a la Tierra como centru.
El sistema solar ye entá d'interés pa los diseñadores de planetarios yá que, por razones téuniques, dar al planeta un movimientu de tipu ptolemaicu tien ventayes sobre'l movimientu d'estilu copernicanu.
Relixón
[editar | editar la fonte]Dellos fundamentalistes relixosos, mayormente creacionistes, inda interpreten les sos escritures sagraes indicando que la Tierra ye'l centru físicu del universu;[23] esto ye llamáu xeocentrismu modernu o neogeocentrismo.
L'Asociación Contemporánea pa l'Astronomía Bíblica, conducida pol físicu Gerhardus Bouw, sostién una versión modificada del modelu de Tycho Brahe, que llamen geocentricidad. Sicasí, la mayor parte de los grupos relixosos na actualidá acepten el modelu heliocéntricu.
El 31 d'ochobre de 1992, el papa Xuan Pablo II rehabilitó a Galileo 359 años dempués de que fuera condergáu pola Ilesia. Magar esto nun significa que se declarara que l'heliocentrismu ye una verdá absoluta, refuga toa noción de qu'haya herexía en creer na teoría heliocéntrica. Cabo esclariar que l'oxetivu foi primordialmente reconciliar la noción de que la ciencia y la fe pueden tar xuníes y el refugu anterior al heliocentrismu de Galileo nun tien de siguir se interpretando como una discordia ente dambos.[24]
Astroloxía
[editar | editar la fonte]Pela so parte, los astrólogos, ente que pueden nun creer nel xeocentrismu como principiu, inda empleguen el modelu xeocéntricu nos sos cálculos pa predicir horóscopos.
Esisten dellos elementos que podemos aplicar pa oldealos col sistema xeocéntricu: el sistema d'años bisiestos, l'enclín de la exa de rotación y el ciclu de fases de la Lluna.
Si la Tierra nun se mueve en redol al Sol, sería'l Sol el que se treslladaría en redol a la Tierra una vegada cada 24 hores, de cuenta que la Tierra tampoco tendría movimientu de xiru en redol a la so exa de rotación. La idea de que'l Sol diera una vuelta a la Tierra en 24 hores significa que tendría que dar 365,25 vueltes a la Tierra por que se cumpliera un añu, pero dalguna autoridá institucional tendría qu'establecer dichu númberu, y lo racional sería un númberu enteru. El sistema del día del añu bisiestu escurríu pola Ilesia sería l'adaptación del calendariu racional al supuestu de que cada 4 ciclos de 365,25 vueltes a la Tierra, el Sol atroparía una vuelta, la 366ª o 366º día. Pero según la Naturaleza, los 366,25 xiros (365,25 díes) ye la cantidá de xiros que-y avaga dar al planeta mientres el so tiempu d'órbita al Sol, y por ello ye una midida dada pol Universu.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Movimientu relativu
- Historia de l'astronomía
- Harmonía de les esferes
- Llei de Titius-Bode
- Tierra esférica
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Sellés, Manuel; Solís, Carlos (2005). Luna Cedeira: . Pozuelo de Alarcón: Espasa s, páx. 36. ISBN 84-670-1741-4.
- ↑ Fraser, Craig G. (2006). The Cosmos: A Historical Perspective, páx. 14.
- ↑ Hetherington, Norriss S. (2006). Planetary Motions: A Historical Perspective, páx. 28.
- ↑ A. I. Sabra, "Configuring the Universe: Aporetic, Problem Solving, and Kinematic Modeling as Themes of Arabic Astronomy," Perspectives on Science 6.3 (1998): 288–330, at páxs. 317–18: Tolos astrónomos islámicos de Thabit ibn Qurra nel sieglu IX a Ibn al-Shatir nel sieglu XIV, y tolos filósofos naturales d'Al-Kindi a Averroes y posteriores, sábese qu'aceptaron ... la imaxe griega del mundu como consistente de dos esferes de les cualos una, la esfera celeste ... envolubra concéntricamente la otra.
- ↑ Hoskin, Michael (18 de marzu de 1999). The Cambridge Concise History of Astronomy. Cambridge University Press, páx. 60. ISBN 9780521576000.
- ↑ 6,0 6,1 «Tusi and Copernicus: The Earth's motion in context». Science in Context (Cambridge University Press) 14 (1-2): páxs. 145–163. 2001. doi:.
- ↑ 7,0 7,1 «Freeing astronomy from philosophy: An aspect of Islamic influence on science». Osiris. 2nd Series 16 (Science in Theistic Contexts: Cognitive Dimensions): páxs. 49–64, 66–71. 2001. doi:.
- ↑ 8,0 8,1 «Fakhr Al-Din Al-Razi on physics and the nature of the physical world: A preliminary survey». Islam & Science 2. 2004.
- ↑ Bausani, Alessandro (1973). «Cosmology and Religion in Islam». Scientia/Rivista di Scienza 108 (67): p. 762.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 (2 de payares de 2006) Religion, Learning and Science in the 'Abbasid Period. Cambridge University Press, páx. 413. ISBN 9780521028875.
- ↑ Nasr, Seyyed Hossein (1 de xineru de 1993). An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines. SUNY Press, páx. 135. ISBN 9781438414195.
- ↑ Qadir (1989), p. 5–10.
- ↑ Nicolaus Copernicus, Stanford Encyclopedia of Philosophy (2004).
- ↑ The influence of Islamic astronomy in Europe and the far east. 47. May 1939. páxs. 233–8. Bibcode: 1939PA.....47..233R.
- ↑ «The Mercury horoscope of Marcantonio Michiel of Venice». Vistes in Astronomy 1: páxs. 118–22. 1955. doi:. Bibcode: 1955VA......1...84H.
- ↑ «Theory and observation in medieval astronomy». Isis 63 (1): p. 41. 1972. doi:.
- ↑ Thomson Gale: Science and Its Times.
- ↑ Samsó, Julio, «Al-Bitruji Al-Ishbili, Abu Ishaq», en Charles Scribner's Sons, Al-Bitruji Al-Ishbili, Abu Ishaq, ISBN 0-684-10114-9, http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830904829.html
- ↑ Dallal, Ahmad. Oxford University Press: The Oxford History of Islam.
- ↑ «Copernicus and Ibn Al-Shatir: Does the Copernican revolution have Islamic roots?». The Observatory 128: páxs. 231–9. June 2008. Bibcode: 2008Obs...128..231G.
- ↑ 21,0 21,1 Huff, Toby E.. Cambridge University Press: The Rise of Early Modern Science: Islam, China and the West. ISBN 9780521529945.
- ↑ Kirmani, M. Zaki; Singh, Nagendra Kr Global Vision: Encyclopaedia of Islamic Science and Scientists: A-H. ISBN 9788182200586.
- ↑ The Association for Biblical Astronomy. «Official Geocentricity Web Site». Consultáu'l 10 de xineru de 2010.
- ↑ http://www.corazones.org/apologetica/galiléu.htm
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q165800
Multimedia: Geocentric model