Ondara
 Ondara | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Comunidá Valenciana | ||||
| Provincia |  provincia d'Alacant | ||||
| Comarques | Marina Alta (es)  | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcalde de Ondara (es) | José Ramiro Pastor | ||||
| Nome oficial | Ondara (ca)[1] | ||||
| Códigu postal |
03760 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 38°49′41″N 0°01′02″E / 38.82818°N 0.0171°E | ||||
  Ondara Ondara (España)  | |||||
| Superficie | 10.41 km² | ||||
| Altitú | 36 m | ||||
| Llenda con | Beniarbeig, Benimeli, Dénia, Pedreguer y El Verger | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
7308 hab. (2023) - 3460 homes (2019) - 3434 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
100% de Marina Alta (es) | ||||
| Densidá | 702,02 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC 01:00 | ||||
| Llocalidaes hermaniaes | Alviano | ||||
| ondara.org | |||||
 | |||||
Ondara ye un conceyu de la Comunidá Valenciana, España. Asitiáu nel nordeste de la provincia d'Alicante, na comarca de la Marina Alta. Cuenta con 6.613 habitantes (INE 2013).
Xeografía
[editar | editar la fonte]Ta asitiáu al nordeste de la contorna de la Marina Alta, na depresión prelitoral del norte del prebético valencianu. Les estribaciones de la sierra de Segaria, na zona norte del términu, constitúin les úniques elevaciones del so territoriu, otra manera bastante llanu. Cruciar el ribayu de la Fusta y los ríos Verde y Girona qu'empieza a construyir la so delta agües embaxo de la villa.
El nucleu urbanu principal atopar a 4 km de la mariña mediterránea a veres del ríu Girona. El so términu municipal (ensin accesu a la mariña) ye práuticamente llanu, sacante la Sierra de Segaria (370 m.), asitiada na parte noroeste del conceyu.
El so términu municipal llenda colos de Beniarbeig, Benimeli, Dénia, Pedreguer y El Verger.
Tien un clima típicamente mediterraneu, con iviernos nidios y branos calorosos, siendo la temperatura medio añal de 18 °C.
Historia
[editar | editar la fonte]Les primeres muertes d'asentamientos humanos próximos a Ondara alcontrar nes cueves del Colom y del Corb (paleolíticu medianu) y cueva Fosca (eneolíticu) na sierra de Segaria, y nel visu d'ésta, con un pobláu ibéricu.
Sobre les distintes teoríes qu'esplicaríen el topónimu ONDARA, paez que la del profesor Manuel Sanchís Guarner sía la más rigorosa. Según el, vendría de ONDAR, vocablu ibéricu que significa arenal. Especial interés tienen, pola so proximidá al cascu urbanu actual y amestáu a la llegada de colonos romanos a Dénia, l'apaición de delles villes, necrópolis y cerámica romana nes partíes del Pla de la Font, Pujades y Vinyals, onde se recuperaron numberoses muertes.
Tanto'l pueblu (llamáu entós Ondia) como'l so castiellu son d'orixe musulmán. Esiste constatación documental de que'l Cid Campeador ocupó temporalmente'l castiellu, dende onde amenació en 1089 la ciudá de Dénia, que pertenecía nesi momentu al rei de Lleida de la dinastía hudí Al Mundir al-Hayib.
Darréu, foi atacada por Alfonsu I el Batallador nel cursu del so espedición militar per Andalucía en 1125.
Sicasí, ye'l rei Xaime I d'Aragón quien entró nel llugar el 6 de xunu de 1244 y la anexonó al Reinu de Valencia. Mientres esti tiempu, el pueblu perteneció, dacuando a los reis, otres a diversos señores particulares, como Berenguer de Pablo, Pedro Episcopal, etc. Nel añu 1323 diéronse, población y términu, pol rei Xaime II al so fíu Pedro, Infante d'Aragón.
A principios del sieglu XVI, Ondara va ser escenariu de dellos pasaxes bélicos de la guerra de les Germanías (1520-1523). Tuvieron Vicente Peris, líder del movimientu agermanado, y el Marqués de Zenete, hermanu de Diego Hurtado de Mendoza, virréi de Valencia, pol otru bandu.
La población siguió siendo mayoritariamente de relixón islámica hasta la espulsión de los moriscos en 1609, tres la que la población pasó de 1.000 a 200 habitantes. Nuevos pobladores procedentes d'otros llugares de la contorna y de Baleares vinieron entós a enllenar el vacíu demográficu producíu.
El sieglu XVII va ser un periodu de lenta recuperación demográfica y económica, con dellos biltos de peste bubónica, hasta llegar a la Guerra de Socesión, onde la so participación activa a favor del Archiduque Carlos d'Austria, supúnxo-y, dempués de la derrota, una vengación poles tropes borbóniques. Ondara foi quemada y escalada.
El cultivu de la pasa foi'l motor de la crecedera urbanística del sieglu XIX, que se vio atayáu pola epidemia de filoxera de principios del sieglu XX; ésta acabó cola economía llocal y condergó a los ondarenses a la emigración, sobremanera a Arxentina y a l'Arxelia francesa.
Demografía
[editar | editar la fonte]Cunta con una población de 6.657 habitantes (censu INE 2012), el 13,36% de los cualos ye de nacionalidá estranxera.[2]
| Evolución demográfica d'Ondara[3] | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1857 | 1887 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2000 | 2006 | 2007 | 2008 | 2012 | |||
| Población | 2.598 | 3.386 | 3.508 | 2.734 | 2.289 | 2.733 | 2.778 | 3.030 | 3.339 | 3.868 | 4.336 | 4.776 | 5.310 | 6.006 | 6.217 | 6.457 | 6.657 | ||
Economía
[editar | editar la fonte]
La so economía ye básicamente agrícola (cítricos), pero la so proximidá a nucleos turísticos importantes (Dénia, Xàbia...) fai que xuegue un papel importante'l sector servicios. L'artesanía a base de blima y paya constitúi, al igual que nes llocalidaes vecines de Gata de Gorgos y Pedreguer, una verdadera industria.
Monumentos y Llugares d'interés
[editar | editar la fonte]- Torre del reló. Ye la única torre que queda de pies de los cuatro con que cuntaba l'antiguu castiellu musulmán d'Ondara. Acueye'l reló del pueblu, con un impresionante mecanismu de principios de sieglu y un campanariu artísticu.
- Conceyu. L'edificiu, llevantáu na primer metá del sieglu XVII polos franciscanos mínimos sobre una cortil dada pol Marqués de Guadalest, ye de planta cuadrada, con un claustru central, y trátase del conventu, puramente dichu, o casa habitación de los flaires.
- Conventu. Ye un edificiu que data del sieglu XVII, d'un estilu pocu definíu y senciellu. Denomináu históricamente como Conventu de la Purísima Concepción, en realidá tratar de la ilesia del conventu allegante, güei Conceyu. Na actualidá guarda la imaxe de la Virxe de la Soledá, patrona d'Ondara. Foi fundáu pola orde de los franciscanos mínimos, que ocupar hasta la desamortización, a mediaos del sieglu XIX.
- Ilesia Parroquial. Ye la sede de la Parroquia de Santa Ana. Edificiu construyíu na segunda metá del sigo XVI, foi rehabilitáu apocayá. Nun tener un estilu definíu.
- Plaza de Toros. Foi construyida ente finales del sieglu pasáu y principios del actual con dellos elementos d'estilu arabescu y con una sólida estructura de mampostería y morteru. Inaugurada'l 28 d'ochobre de 1901, foi destruyida casi dafechu na Guerra Civil Española y reconstruyida en 1957.
- El Cálcer. Ye una pequeña presa de piedra, d'orixe musulmán. Llugar frescu pel branu gracies a les llameres que derruempen la vera del ribayu, y d'esparcimientu pa los pequeños. Repoblóse d'aves como patos, gansos y oques, anque anguaño nun se ven de cutiu.
- Parque Públicu Segaria. Área recreativa municipal de 94.000 m² asitiada na Sierra de Segaria. Construyida con fondos europeos en 1996, cuenta colos elementos imprescindibles pa pasar un día ideal al campu. L'accesu realízase al traviés d'un camín rural, a la derecha de la carretera llocal de la ponte d'El Verger a Beniarbeig.
Fiestes
[editar | editar la fonte]- Fiestes patronales. Celébrense'l segundu fin de selmana de xunetu n'honor a la Virxe de la Soledá. Ye la fiesta relixosa más importante del pueblu y d'una gran sonadía na contorna.
- San Jaime. Son les fiestes populares y les más participatives. Entamar el Conceyu. Los actos principales son les entraes de toros, dende la cai Mayor hasta la Plaza de Toros, y el toru embolado.
Anguaño la mayoría d'actividaes ta empobinaes alredor de les peñes y quintadas, entamaes en garitos.
Política
[editar | editar la fonte]| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | José Moncho Salort | PSPV-PSOE |
| 1983-1987 | Antoni Ramis Bolufer | PSPV-PSOE |
| 1987-1991 | Antoni Ramis Bolufer Robert Miralles i Cebrià |
PSPV-PSOE IX-UPV |
| 1991-1995 | Robert Miralles Cebrià | UPV |
| 1995-1999 | Robert Miralles Cebrià | UPV-BNV |
| 1999-2003 | Josep Grimalt Mestre José Joaquín Ferrando Soler |
BNV PP |
| 2003-2007 | José Joaquín Ferrando Soler | PP |
| 2007-2011 | José Joaquín Ferrando Soler | PP |
| 2011-2015 | José Joaquín Ferrando Soler | PP |
| 2015-2019 | Zeus Serrano Soler José Ramiro Pastor |
Compromís PSPV-PSOE |
| 2019-2023 | n/d | n/d |
| 2023- | n/d | n/d |
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Fonte: Esplotación estadística del censu según l'Institutu Nacional d'Estadística d'España. Población por sexu, conceyos y nacionalidá (principales nacionalidaes). Archiváu 2007-09-29 en Wayback Machine
- ↑ Fonte: Población de fechu según l'Institutu Nacional d'Estadística d'España. Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842, Series de población de los conceyos d'España dende 1996. Archiváu 2009-08-13 en Wayback Machine
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ondara.- Conceyu d'Ondara
- Ondara na Història
- Índiz estadísticu municipal d'Ondara. Unidá de Documentación de la diputación d'Alicante *
Ondara nel Rexistru d'Entidaes Llocales de la Xeneralidá Valenciana
