Riis (Gattig)
| Riis | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Oryza sativa | ||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Wüsseschaftlige Name | ||||||||||||
| Oryza | ||||||||||||
| L. |
Dr Riis (Oryza) isch e Pflanzegattig us dr Familie vo de Süessgreeser (Poaceae) mit 24 Arte. Er isch in warme Zone uf dr ganze Wält verbräitet.
Groossi Bedütig für d Brodukzioon vom Lääbesmiddel Riis het vor allem d Riisart Oryza sativa; as äinzigi anderi Riisspezies wird Oryza glaberrima, wo in Afrika endemisch isch, vor allem in Westafrika aabaut.[1]
Merkmol
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Pflanze si äijöörig oder meerjöörig. D Hälm stöön ufrächt, mäistens in Büschel, und häi churzi Rhizom. Die äigetlige Bletter sin bräit-linear und flach und waggse vor allem am oobere Däil vom Halm, d Ligula isch gläägentlig verlengeret.[1]
Dr Blüetestand isch e Rispe, wo sich us e Hufe Äärli zämmesetzt, het churzi Blüetestiil, wo im undere Beriich äntwääder gar nit oder nume e chli verzwigt si. D Hüllspelz vo de Äärli si verkümmeret. Jedes Äärli bestoot us 3 Blüeteli, vo dene si die bäide undere steril und het e schmale Deckspelz grad bi dr Basis vo dr fertile Blüete. Die isch uf de Site flach und sitzt in dr Aggsle vom ene Deckspelz wo fümf Ääderli het und mäistens läädrig und papillös isch, mänggisch e Spitz het und bi mängge Arte e langs, grads Grannehoor. Dr Vorspelz isch äänlig wie dr Deckspelz aber schmaler, het drei Ääderli und gseen wien e Schnabel us. Es het säggs Staubgfäss in zwäi Kräis. D Frucht isch e Karyopse, wo d Form von ere vo Art zu Art seer underschidlig isch. S rife Äärli wird oobe vom Hüllspelz abgworfe, wo wien e Suum blibt stoo, usser bi de kultivierte Sorte, wo s Äärli uf dr Pflanze blibt.[1]
D Zaal vo de Chromosome isch x=12.[1]
Verbräitig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Es git Arte in de warme Beriich vo Afrika, Asie, Australie und Middel- und Südamerika.[1]
D Riisbrodukzioon
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Aabaut wird fast nume Oryza sativa. D Underarte wo am witiste verbräitet si, sin sinica (au japonica) und indica. Die grösste Riisbroduzänte uf dr Wält si mit Abstand China (mee as 200 Millione Donne im Joor) und Indie (mee as 150 Millione Donne).
Achzig Brozänt vom Riis uf dr Wält wärde as Nassriis broduziert. Bro Kilo Riis bruchts zwüsche 3000 und 5000 Liter fliessends Wasser. D Gschwindikäit vom Wasser isch kritisch: Fliesst s z gschnäll, wärde Bestanddäil vom Bode und Näärstoff wäggschwemmt; fliesst s z langsam, bilde sich Alge. Drocheriis wird vor allem in Regione aabaut, wo s wenig räägnet oder im Gebirg, wo d Luftfüechtigkäit hooch isch. Die Art vom Aabau isch ufwändig, wil s kä Wasser het, wo s Unchrut am Waggse hinderet.
E baar vo de Riisarte
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Gattig het 24 Arte[1], drunder:
- Oryza australiensis
- Oryza barthii
- Oryza brachyantha
- Oryza eichingeri
- Oryza glumaepatula
- Oryza glaberrima
- Oryza grandiglumis
- Oryza latifolia
- Oryza longiglumis
- Oryza longistaminata
- Oryza meridionalis
- Oryza meyeriana
- Oryza minuta
- Oryza neocaledonica
- Oryza nivara
- Oryza officinalis
- Oryza punctata
- Oryza rhizomatis
- Oryza ridleyi
- Oryza rufipogon
- Oryza sativa, wo wirtschaftlig die wichdigsti Riisart isch
- Oryza schlechteri
Weblingg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Oryza – Sammlig vo MultimediadateieFuessnoote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Shou-liang Chen, De-Zhu Li, Guanghua Zhu, Zhenlan Wu, Sheng-lian Lu, Liang Liu, Zheng-ping Wang, Bi-xing Sun, Zheng-de Zhu, Nianhe Xia, Liang-zhi Jia, Zhenhua Guo, Wenli Chen, Xiang Chen, Yang Guangyao, Sylvia M. Phillips, Chris Stapleton, Robert J. Soreng, Susan G. Aiken, Nikolai N. Tzvelev, Paul M. Peterson, Stephen A. Renvoize, Marina V. Olonova & Klaus Ammann: Poaceae' in der Flora of China, Volume 22, S. 182 ff., Online
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Reis_(Gattung)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |