Korsische Sprooch

Korsisch (Corsu)
Verbreitig:	Korsika mit Usnahm vo de Stedt Bonifacio un Calvi, korsischi Diaspora ufem Feschtland, Nordsardinie,
Sprecher:	circa 100.000 - 200.000
Linguistischi Klassifikation:	Indoeuropäisch Italisch Romanisch Wescht-Italoromanisch Italo-Dalmatisch Korsisch
Unterteilige:	Korsisch Cismontincu/Cismontano Nordkorsisch Taravesisch (Region Vico-Ajaccio) Pumuntincu/Oltramontano Sartènisch (Südkorsika) Gallurisch (Nordsardinie)
Offizieller Status
Amtssprooch vo:	halboffizieler Status im Schüelwese uf Korsika
Sproochchürzel
ISO 639-1	co
ISO 639-2	cos
ISO 639-3	cos
SIL	COI

Korsisch (uf Korsisch Corsu [ˈkɔrsu] oder Lingua Corsa) isch e romanischi Sproch wo uf dr Insel Korsika gsproche wird.

S'Korsisch isch mitem toskanische Dialäkt vum Italienische eng verwandt un d'Sproche sin gegesytig Verständlich. D'Klassifizierig als eigni Sproch beruht vorallem uf dr politische Züeghörigkeit züe Frankriich un enere einheitliche korsische Schrybig.

S'Korsisch isch im Verglych züe de andre Sproche vo Frankriich no lebändig, isch aber ebefalls vum usstärbe bedroht.

Dialäkt

S'Korsisch wird i zwee Hauptdialäkt unterdeilt: S'Cismontincu un s'Pumuntincu. S'Cismontincu wird im Norde gsproche un het sich syt em Mittelalter immer meh em Toskanische aagnöchert. S'Pumuntincu hygege het ursprünglicheri Merkmool erhalte un het e grössri Ähnlichkeit mitem Sardische. Näbe denne zwee Hauptdialäkt gits mehreri Unterdialäkt: s'Nordkorsisch (im Nordoschte vo dr Insel), s'Südkorsisch (Sartènisch) un s'Taravesisch wo e Übergangsdialäkt isch un i dr Region um Ajaccio un Vico gsproche wird. S'Sartènisch het e starchi Ähnlichkeit mitem Gallurische wo im nördliche Deil vo Sardien gsproche wird. D'Dialäkt hen e 79%-87% gmeinsame Wortschatz.

D Sproch und d Kultur

Bis zum Änd vom 19. Johrhundert sin Korsisch und Idaliänisch als zwei Forme vo de glyche Sproch aglüegt worre, woby Korsisch e gschwätzti und Idaliänisch e gschrybeni Sproch gsi isch. Im zweite Kaiserrych, wo Idaliänisch nümmi Amtssproch vo Korsika gsi isch, hät s Korsisch agfange, sich als eigeständigi Sproch z entwickle.

An de Universitäte stönn sich im Momänt zwei Meinige gegenüber:

dass s Korsisch sich uss em Toskanische entwickelt und sich deno vo sällem losglöst hät.
dass es sich scho zur Zit vom Vulgärlatyn uss sällem entwickelt hät, under ständigem Yfluss vo de Sproche vo de „Eroberer“ (vor allem Toskanisch und Französisch).

Di letschti vo denne beide Anahme findet sich numme in wenige Veröffentligunge.

Di kulturälli Bewegig vo Korsika hät's nit zum Zyl gha, e eiheitligi Standardsproch z schaffe. In de Schüel wird’s mit de jewylige regionale Bsunderheite underrichtet; bi Intellektuälle fangt aber sit e baar Johr e „Kunscht-Korsich“ a entstoh, wo relativ eiheitlig isch.

Dodurch, dass di verschydeni Bereitschaft, Französisch z schwätze, bi de jüngere Generatione höcher isch, werre d Eltere, wo s Korsisch an ihri Chinder witerge chönne, immer sältener. Durch d Bewegig „nationaliste“ vor Churzem hät’s de Status vo-n-re Sproch chriegt und wird in de Primarschüele als Freifach underrichtet.

Do s Korsisch nie e gschriibeni Sproch gsi isch, sin Ortsnäme meistens uff Idaliänisch und nit uff Korsisch. D Übersetzige vo Kartografe uss em 15. und 16. Johrhundert bruucht me numme no uff de Île-Rousse und z Saint-Florent.

Phonologi

D'korsischi Phonologi ähnelt derre vum Italienische. Im Nordkorsische gits usserdäm zwee Allophon, de Alveolare Tap ([ɾ]) als Allophon vo d un de Bilabilale Approximant ([β̞]) als Allophon vo b (warschynts zwüsche zwee Vokal).

Usserdäm chömme zwee extra Vokal vor (/æ/ un /ø/). S'[æ] chunt allerdings numme im Norde vor.

Konsonante

Korsischi Konsonante^[1]
	bilabial	labio- dental	alveolar	post- alveolar	palatal	velar	labiovelar
Plosiv	p b		t d		c	k g
Affrikate			t͡s d͡z	tʃ dʒ
Nasale	m		n		ɲ
Vibrante			r
Taps/Flaps			(ɾ)
Frikativ		f v	s z	ʃ ʒ
Approximante	(β̞)				j		w
Laterale			l		ʎ

Vokal

vorne

zentral

hinte

gschlosse

i

u

e • (ø)

o

ɛ

(æ)

a

halbgschlosse

halboffe

fascht offe

offe

Bispyl

Korsisch	Französisch	Idaliänisch	Alemannisch
Nascinu tutti l’omi libari è pari di dignità è di diritti. Pussedinu a raghjoni è a cuscenza è li tocca ad agiscia trà elli di modu fraternu.	Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité.	Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza.	Alli Mänsche chömme frei und mit glych vyl Würd und Rächt uff d Wält. Si hän Vernunft und e Gwüsse und solle sich enand briederlig behandle.

Französisch	Korsisch	Idaliänisch	Prononciation standard	Übersetzig
la terre	a terra / a tarra	la terra	a tèrra /a tarra / a tarra (s letscht im Süde)	d Ärde
le ciel	u celu u celi	il cielo	u tchél	de Himmel
l’ eau	l’acqua	l’acqua	lakoua	s Wasser
le feu	u focu	il fuoco	u vògou	s Für
l’ homme	l’omu	l’uomo	lòmou	de Ma; de Mänsch
la femme	a donna	la donna	a dona	d Frau
manger	manghjà/magnà	mangiare	mandyia	ässe
boire	beie bia	bere	bia	drinke
grand	grande/grende/grandu/maiò	grande	grande/grende/maillo	groß
petit	chjùcu/pìcculu/mischinu	piccolo	tioùgou/pic-coulou/miskìnou	chlei
le beurre	u butiru / a a grètula / u butirlu	il burro	ou boutirou	d Butter
le jour	u ghjornu	il giorno	ou yiornou	de Dag