Dr Erst Mai

Dr Erst Mai wird sit em spoote 19. Joorhundert as Daag vo dr Arbet, Maifiirdig oder Kampfdaag vo dr Arbäiterbeweegig bezäichnet. Er isch e gsetzlige Fiirdig z Dütschland, Östriich, Däil vo dr Schwiz, Italie, Ungarn, Russland, dr Volksrepublik China, Schbanie, Griecheland, Poole, Frankriich, Schweede, Slowenie, Finnland, Taiwan, dr Türkei, Mexiko, Thailand, Nordkorea, Portugal, Jemen, Vietnam, Estland, Brasilie und e Hufe andere Staate.

Dradizionell isch dr Erst Mai dr Daag noch dr Walpurgisnacht. In ländlige Däil vom dütschsproochige Ruum, vo Tschechie und Slowenie isch s e Festdaag, wo mä drfüür e Maibaum ufstellt und mit verschidnige Brüüch begoot. .

Dr Ursprung vo sinere modärne Bedütig

Dä Schnitt vo 1886 isch die witist verbräiteti Illustrazioon vo dr Haymarket-Affääre. Er zäigt felschligerwiis im Samuel Fielden si Reed, d Bombenexplosioon und d Stroosseschlacht, wo gliichzitig stattgfunde het.

Die siibe Anarchiste, wo zum Dood verurdäilt worde si. Dr Achti, wo nit abbildet isch, isch zu 15 Joor Zuchthuus verurdäilt worde.

Am Aafang vo 1886 het die nordamerikanischi Arbäiterbeweegig zum Generalsträik am 1. Mai ufgrüeft, für zum dr Achtstundedaag duuresetze, wie e Massedemonstrazioon z Australie am 1. Mai 1856 scho dr Achtstundedaag verlangt het. Dr 1. Mai isch dradizionell au dr moving day gsi, dr Daag wo vilmol dr Bruef oder dr Wohnort gwäggslet worde si. Es isch denn zu Massesträik und Demonstrazioone in de Industriiregioone choo.

Au in ere Fabrik für landwirtschaftligi Grät z Chicago het sich zu dere Zit d Meerhäit vo de Arbäiter solidarisch gege d Bedriibsläitig erkläärt und häi mit eme Sträik droot, wil si mit em 12-Stunde-Daag und em Daagesverdienst vo im Durchschnitt 3 US$ unzfriide gsi si. Für die 3 US$ het mä im Joor 1886 im ene Restorant e maagers Oobeässe überchoo. D Gschäftsläitig het mit Masseussperrige reagiert und brobiert, die 800 bis 1000 freije Stelle mit nöije Iiwanderer z bsetze. Die sozialistischi Arbeiter-Zeitung het do drgege e Kampanie gmacht und dorum häi sich nume 300 nöiji Arbäiter gmäldet, wo in andere Fäll Arbäiter vor em Door vo dr Fabrik Schlange gstande si. Das isch denn und wird bis hüte as e groosse Siig für d Gwärkschaft aagluegt.

Drei Wuche spööter het dr August Spies, dr Schefredaktöör und Herusgääber vo dr Arbeiter-Zeitung, am Oobe vom 1. Mai 1886 uf ere Arbäiterversammlig uf em Haymarket z Chicago e Reed ghalte. Noch dere Versammlig, wo dr Ursprung vom Klassebwusstsi vo de Arbäiter isch, isch e meerdäägige Sträik z Chicago choo, und am 3. Mai het s e gewaltdäätigi Usenandersetzig zwüsche Demonstrante und dr Bolizei gee und zwäi Demonstrante si döötet worde. Am Daag druf het s e Protestdemonstrazioon gee und d Gwalt het eskaliert. D Bolizei het die friidligi Versammlig gstürmt und denn het en Umbekannte e Bombe gheit, wo äi Bolizist sofort döödet und e Hufe Boliziste und Demonstrante verletzt het. Säggs Boliziste si schbööter no gstorbe. Es het denn e Gfächt gee, wo as Haymarket Affair Däil vo dr amerikanische Gschicht isch, und mee as 200 Arbäiter si verletzt worde; siibe Boliziste si umchoo und schetzigswiis öbbe dreimol so vil Arbäiter.

Acht Anarchiste, wo d Demonstrazioon organisiert häi, si festgnoo worde und me het si wäge Verschwöörig aaklagt. Vier von ene, drunder dr August Spies si ghänkt worde, äine het sich in siner Zälle sälber umbrocht. Die andere drei si säggs Joor schbööter begnadigt worde.

Uf em Gründigskongräss vo dr Zwäite Internationaale 1889 isch dr 1. Mai zum Aadänke an d Opfer vom Haymarket Riot zum „Kampfdaag vo dr Arbäiterbeweegig“ erkläärt worde. Am 1. Mai 1890 isch dä „Brotest- und Gedänkdaag“ zum erste Mol mit Massesträik und Massedemonstrazioone uf dr ganze Wält begange worde.

Weblingg

 Commons: Erster Mai – Sammlig vo Multimediadateie

• Die Geschichte des 1. Mai − e Zämmestellig vom DGB
• May Day im Marxists Internet Archive (änglisch)
• 1. Mai. Archiviert vom Original am 1. November 2011; abgruefen am 10. Mai 2010. - E Thememodul vo dr Bibliothek vo dr Friedrich-Ebert-Stifdig

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Erster_Mai“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.