Vestigingsgebied
.jpg)
Die vestigingsgebied of stapelgebied (Russies: Черта оседлости; Tsjertá osédlosti , Jiddisj: דער תּחום-המושבֿ, der tkhum-ha -moyshəv ) was die mees westelike gebied van die Russiese Ryk waar Jode hul permanent kon vestig. Die gebied strek van 'n afbakeningslyn in die ooste na die buitegrens met Oos- en Sentraal-Europa.
Die gebied beslaan slegs 20% van Europese Rusland en stem ooreen met die historiese grense van die Pools-Litouse Statebond. Dit het 'n groot deel van die huidige Litoue, Wit-Rusland, Pole, Moldawië, Oekraïne en dele van Wes-Rusland ingesluit.
Daar was egter 'n aantal stede in die nedersettingsgebied waarop hierdie toegewing nie van toepassing was nie. 'n Klein kategorie Jode mag buite die nedersettingsgebied gewoon het.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die Swart Dood het tot pogroms teen die Joodse bevolking in Europa gelei, wat die skuld vir die epidemie ontvang het. In Pole, wat grotendeels deur die epidemie gespaar is, was die Jode egter welkom. Groot getalle hoofsaaklik Duitse Jode het hul destyds in die Poolse gebiede gevestig. Die nedersettingsgebied is in 1791 deur Katrina die Grote na verskeie mislukte pogings, gevestig. Die regent Elisabeth I se pogings om die Jode uit Rusland te verdryf tensy hulle hul bekeer het tot die Russies-Ortodokse Kerk dien as voorbeeld hiervan. Die instelling het egter slegs ekonomiese en nasionalistiese doeleindes gedien. Inderdaad, sedert die opkoms van industrialisasie was die Jode 'n vinnig-groeiende middelklas in Rusland; welke voorheen deur die adel, geestelikes en lyfeienes oorheers was. Op hierdie wyse het Katrina gepoog om die ontwikkeling van 'n Russiese middelklas te bevorder. Daar kan geredeneer word dat Katrina hierdeur 'n kompromie probeer bereik het tussen groepe wat die Jode wou uitjaag, haar eie liberale denkwyse, en die belange van die plaaslike bevolking in die provinsies. Na die stigting van die Poolse gebiede in 1793, het die ligging baie belangrik geword.
As gevolg van die anneksasie van die Poolse gebiede het die aantal Jode van 'n klein groepie tot 'n groot deel van die bevolking toegeneem. Op sy toppunt het die nedersettingsgebied meer as 5 miljoen Jode, die grootste konsentrasie ter wêreld, en ongeveer 40% van alle Jode wêreldwyd, bevat.Tussen 1791 en 1917, toe die nedersettingsgebied afgeskaf is, het die grense van die gebied gereeld verander, sodat sommige gebiede soms tot die nedersettingsgebied behoort het, soos die Kaukasus-streek.
Daarbenewens was die Jode onderhewig aan 'n aantal beperkings: hulle mag byvoorbeeld nie in landbougemeenskappe gewoon het nie, en ook nie in die stede Kiev, Sevastopol en Jalta nie. In plek daarvan is hulle gedwing om hulle in klein provinsiale dorpies te vestig en sjtetls ('klein dorpies') te skep. Joodse handelaars van die Eerste gilde, mense met 'n hoër geleerdheid of ambagsmanne en soldate mag buite die nedersettingsgebied met hul familie gewoon het ooreenkomstig die werwingshandves van 1810. In sommige gevalle is uitsonderings gemaak, en mag Jode in die groot keiserlike stede gewoon het, maar hulle getalle was gewoonlik klein. Daarbenewens is 'n paar duisend Jode in 1891 uit St. Petersburg en Moskou na die vestigingsgebied verban.
Gedurende die Tweede Wêreldoorlog was die hele nedersettingsgebied binne die gebied wat Nazi-Duitsland aan die oostelike front verower het, wat gelei het tot die verskyning van vele terreine waar massamoorde deur die sogenaamde "Einsatzgruppen" tydens een van die grootste beplande stelselmatige operasies van die Duitsers om die Jode as deel van die Holocaust uit te roei, plaasgevind het. Dit het gelei tot die byna volledige verdwyning van enige Joodse teenwoordigheid in 'n gebied wat voorheen die grootste konsentrasie Jode ter wêreld gehuisves het.
Notas
[wysig | wysig bron]| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |
Sien ook
[wysig | wysig bron]
