Ulster
Ulster (Engels: [ˈʌlstər]; Iers: Ulaidh [ˈul̪ˠəi] of Cúige Uladh [ˈkuːɟə ˈul̪ˠə]; Ulster-Skots: Ulstèr) is - naas Leinster, Munster en Connacht - een van die vier provinsies waarin Ierland histories onderverdeel is. Geleë in die noorde van die eiland, beslaan Ulster sowat 'n kwart van sy totale oppervlakte en is, volgens sy bevolking en oppervlakte, die tweede grootste van die provinsies, met Belfast as sy grootste stedelike nedersetting en belangrikste seehawe.
Ulster word van die naasliggende Skotland net deur die nou Noordkanaal geskei wat by die nouste punt slegs 13 myl (21 km) wyd is. Histories was dié seekanaal eerder 'n brug tussen die twee kuslande as 'n hindernis, en vanaf die vroegste tye was daar migrasies in albei rigtings asook kulturele uitruil. Die geografiese ligging en historiese gebeure het daartoe bygedra dat 'n groot Ulster-Skotse gemeenskap hulle in Ulster gevestig het. Die grootste enkele migrasiegolf was die Skotse Volksplanting of Plantation of Ulster in die eerste helfte van die 17de eeu.[1]
Hierdie vestiging van Skotse setlaars het nie net Ulster se bevolkingsamestelling ingrypend verander nie, maar ook maatskaplike verandering, ekonomiese vooruitgang en tegnologiese vernuwing saamgebring. Die verstedelikingsproses, nuwe boustyle en -tegnieke en veranderinge in boerderypraktyke het uit die Skotse immigrasie voortgespruit, net soos die vestiging van die Skotse taal, kultuur en godsdiens in Ulster.
So verskil Ulster tot vandag toe ten opsigte van sy demografie, kultuur en ekonomiese struktuur merkbaar van die ander Ierse provinsies. Nog omstreeks 1600 was dit yl bevolk en, in ekonomiese opsig, die mees agterlike provinsie van Ierland. Dit is die enigste wat sedert die 19de eeu grootskaalse industrialisering ondergaan het, terwyl sy ligging naby Skotland en die weskus van Noord-Engeland die gebied al vroeg aan invloede uit Groot-Brittanje blootgestel het. Uitvoergerigte ekonomiese groei het van Ulster, ondanks die gebrek aan natuurlike hulpbronne soos steenkool en ystererts, omstreeks 1900 een van die leidende nywerheidsgebiede in die destydse Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland en van Belfast die snelste groeiende nywerheidstad in die Britse Ryk gemaak.[2]
Ulster word verder onderverdeel in nege provinsies, waarvan drie tans in die Republiek Ierland geleë is (Cavan, Donegal en Monaghan), terwyl die ses ander (Antrim, Armagh, Down, Fermanagh, Londonderry en Tyrone) sedert die politieke verdeling van Ierland in 1922 as Noord-Ierland deel uitmaak van die Verenigde Koninkryk. Die historiese bande met Groot-Brittanje strek van die Anglo-Normandiese verowering in die Middeleeue tot die sogenaamde Plantations, die Kolonisasie van Ulster deur Skotse en Engelse setlaars vanaf die 17de eeu, en die ekonomiese integrasie van Ulster met die nywerheidsgebiede van Noord-Engeland en Skotland vanaf die 19de eeu, tot die vestiging van Noord-Ierland as selfregerende politieke entiteit binne die Verenigde Koninkryk in 1922. Hierdie outonome status, wat tot in die 1970's voortbestaan het en later heringestel is, het die vergelykbare proses van devolusie in Skotland en Wallis meer as sewentig jaar voorafgegaan.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Ulster-Scots Community Network: History. Besoek op 22 Oktober 2017". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Oktober 2017. Besoek op 22 Oktober 2017.
- ↑ Liam Kennedy & Philip Ollerenshaw (reds.): Ulster Since 1600: Politics, Economy and Society. Oxford: Oxford University Press 2013, bl. 2
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Emigrasie van 1718