Tweegeveg
'n Tweegeveg is 'n gereëlde betrokkenheid in 'n geveg tussen twee mense met ooreenstemmende wapens.
Gedurende die 17de en 18de eeue (en vroeër) was tweegevegte meestal enkelgevegte wat met swaarde uitgevoer is (die rapier en later die klein swaard), maar beginende in die laat 18de eeu in Engeland is tweegevegte meer algemeen met pistole geveg. Swaardgeveg en skietery het dwarsdeur die 19de eeu bly saambestaan.
Die tweegeveg was gebaseer op 'n erekode. Tweegevegte is uitgevoer nie om die opponent dood te maak nie, maar om "bevrediging" te verkry, dit wil sê om 'n mens se eer te herstel deur 'n bereidwilligheid te toon om jou lewe daarvoor te waag. As sodanig was die tradisie van tweegeveg gereserveer vir die manlike lede van die adel; in die moderne era het dit egter uitgebrei na dié van die hoër klasse. By geleentheid is tweegevegte met swaarde of pistole tussen vroue uitgevoer.[1][2]
Wetgewing teen tweegeveg dateer uit die Middeleeuse tydperk. Die Vierde Raad van die Lateranen (1215) het tweegevegte verbied[3] en siviele wetgewing in die Heilige Romeinse Ryk teen tweegevegte is aangeneem in die nasleep van die Dertigjarige Oorlog.[4] Vanaf die vroeë 17de eeu het tweegevegte onwettig geword in die lande waar dit beoefen is. Tweegevegte het teen die middel van die 19de eeu in Engeland grootliks onguns geraak en teen die draai van die 20ste eeu in Kontinentale Europa. Tweegevegte het in die 19de eeu in die Oos-Verenigde State afgeneem en teen die tyd van die Amerikaanse Burgeroorlog het tweegevegte selfs in die Suide begin afneem.[5] Openbare mening, nie wetgewing nie, het die verandering veroorsaak.[5] Navorsing het die afname in tweegevegte verbind met toenames in staatskapasiteit.[6]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Vroeë geskiedenis en Middeleeue
[wysig | wysig bron]
In die Westerse samelewing het die formele konsep van 'n tweegeveg ontwikkel uit die Middeleeuse geregtelike tweestryd en ouer voor-Christelike praktyke soos die Vikingtydperk holmgang. In die Middeleeuse samelewing is geregtelike tweestryde geveg deur ridders en skildknaape om verskeie geskille te beëindig.[7][8] Lande soos Frankryk, Duitsland, Engeland en Ierland het hierdie tradisie beoefen. Geregtelike gevegte het twee vorme in die Middeleeuse samelewing aangeneem, die prestasie van wapens en riddergevegte.[7] Die wapenprestasie is gebruik om vyandelikhede tussen twee groot partye te besleg en onder toesig van 'n regter. Die stryd is geveg as gevolg van 'n geringe of uitdaging van een party se eer wat nie deur 'n hof opgelos kon word nie. Wapens was gestandaardiseer en tipies van 'n ridderwapen, byvoorbeeld langswaarde, paalwapens ens.; wapenkwaliteit en aanvullings was egter na die goeddunke van die ridder, byvoorbeeld 'n spykerhandskerm of 'n ekstra greep vir halfswaard. Die betrokke partye sou hul eie wapenrusting dra; byvoorbeeld, een ridder wat volle plaat bewapening dra, kan 'n ander met kettingbeskerming in die gesig staar. Die tweegeveg het geduur totdat een party nie meer kon terugveg nie. In vroeë gevalle is die verslane party daarna tereggestel. Hierdie tipe tweegeveg het spoedig ontwikkel in die meer ridderlike pas d'armes, of "wapengang", 'n ridderlike haastigheid wat in die laat 14de eeu ontwikkel het en deur die 15de eeu gewild gebly het. 'n Ridder of groep ridders (tenans of "houers") sal 'n gereisde plek, soos 'n brug of stadspoort, uitsteek en laat weet dat enige ander ridder wat wil verbygaan (venans of "komers") eers moet veg, of word in die skande gesteek.[9] As 'n reisende venans nie wapens of perd gehad het om die uitdaging die hoof te bied nie, kan een voorsien word, en as die venans verkies om nie te veg nie, sal hy sy spore agterlaat as 'n teken van vernedering. As 'n dame onbegelei verbygaan, sal sy 'n handskoen of serp agterlaat, om gered te word en aan haar terugbesorg deur 'n toekomstige ridder wat so verby is.
Die Katolieke Kerk was krities oor tweegevegte deur die Middeleeuse geskiedenis, en het gefrons oor beide die tradisies van geregtelike gevegte en oor die tweegeveg oor erepunte onder die adel. Geregtelike tweestryde is deur die Lateraanse Raad van 1215 afgekeur, maar die geregtelike tweegeveg het tot in die 15de eeu in die Heilige Romeinse Ryk voortgeduur.[10] Die woord tweegeveg kom van die Latynse duellum, verwant aan bellum, wat 'oorlog' beteken.
Renaissance en premoderne Europa
[wysig | wysig bron]
Gedurende die vroeë Renaissance het tweegevegte die status van 'n gerespekteerde heer gevestig en was dit 'n aanvaarde manier om geskille op te los.
Die eerste gepubliseerde "kode duello", of "kode van tweegeveg", het in Renaissance Italië verskyn. Die eerste geformaliseerde nasionale kode was dié van Frankryk, tydens die Renaissance.
Teen die 17de eeu het tweegevegte beskou as 'n prerogatief van die aristokrasie, regdeur Europa, en pogings om dit te ontmoedig of te onderdruk, het oor die algemeen misluk. Koning Lodewyk XIII van Frankryk het byvoorbeeld tweegevegte in 1626 verbied, 'n wet wat daarna van krag gebly het, en sy opvolger Lodewyk XIV het pogings verskerp om die tweegevegte uit te wis. Ten spyte van hierdie pogings het tweegevegte onverpoosd voortgegaan, en daar word beraam dat Franse offisiere tussen 1685 en 1716 10 000 tweegevegte geveg het, wat tot meer as 400 sterftes gelei het.[11]
In Ierland, so laat as 1777, is 'n praktykkode opgestel vir die regulering van tweegevegte, by die somer howe in die dorp Clonmel, gebied Tipperary. 'n Afskrif van die kode, bekend as 'Die ses-en-twintig gebooie', moes in 'n heer se pistoolhouer gehou word vir verwysing sou 'n dispuut oor prosedure ontstaan.[12]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Hopton, p.182
- ↑ Hopton, pp.173-174
- ↑ IV Lateran c. 18, Peter R. Coss, The Moral World of the Law, Cambridge University Press, 2000, bl. 78
- ↑ Franz Liszt, Lehrbuch des Deutschen Strafrechts, 13th ed., Berlin (1903), § 93. 4. Der Zweikampf Geargiveer 1 Januarie 2013 op Wayback Machine (bl. 327–333).
- ↑ 5,0 5,1 The History of Dueling in America PBS. Besoek 8 Februarie 2014
- ↑ Jensen, Jeffrey L.; Ramey, Adam J. (9 Junie 2020). "Going postal: State capacity and violent dispute resolution". Journal of Comparative Economics (in Engels). 48 (4): 779–796. doi:10.1016/j.jce.2020.05.007. ISSN 0147-5967. S2CID 226195079.
- ↑ 7,0 7,1 David Levinson and Karen Christensen. Encyclopedia of World Sport: From Ancient Times to the Present. Oxford University Press; 1st edition (July 22, 1999). pp. 206. ISBN 978-0195131956.
- ↑ Clifford J. Rogers, Kelly DeVries and John Franc. Journal of Medieval Military History: Volume VIII. Boydell Press (18 November 2010). bl. 157-160. ISBN 978-1843835967
- ↑ Hubbard, Ben. Gladiators: From Spartacus to Spitfires. Canary Press (15 Augustus 2011). Chapter: Pas D'armes. ASIN: B005HJTS8O.
- ↑ In 1459 (MS Thott 290 2) het Hans Talhoffer berig dat ten spyte van die afkeuring van die Kerk, daar nogtans sewe hoofmisdade was wat steeds algemeen aanvaar word as oplosbaar deur middel van 'n geregtelike tweegeveg..
- ↑ Lynn, bl. 257.
- ↑ Hamilton, Joseph (1829). The only approved guide through all the stages of a quarrel ((Internet Archive) uitg.). Dublin: Millikin. Besoek op 29 Junie 2009.
