Skeerbekmuis

Skeerbekmuise
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Mammalia
Superorde:	Laurasiatheria
Orde:	Eulipotyphla
Familie:	Soricidae; G. Fischer, 1814
Subfamilies
	Crocidurinae; Myosoricinae; Soricinae;

'n Skeerbekmuis is 'n klein soogdier wat in die orde Eulipotyphla geklassifiseer word. Hulle behoort tot die familie Soricidae: een van die grootste soogdierfamilies met byna 400 verskillende spesies. Hulle is van die kleinste soogdiere ter wêreld. Alhoewel skeerbekmuise die naam "muis" dra en ook op een lyk, is hulle hoegenaamd nie knaagdiere nie en ook nie nou verwant aan hulle nie. Hulle is maar insekte-eters (orde lnsectivora). Hul dieet bestaan grotendeels uit insekte en ander klein prooidiere, wat hulle soms ondergronds opspoor.

Die diere is dus baie nuttig vir boere, omdat hulle help om skadelike insekpopulasies in beheer te hou. Skeerbekmuise (familie Soricidae) is, ten spyte van hul muisagtige voorkoms, nie aan muise verwant nie. Die skeerbekmuise behoort tot die orde lnsectivora en hulle is nader verwant aan die molle (familie Talpidae). Die grootte van skeerbekmuise wissel van klein tot baie klein. Hul snuite is verleng en met 'n aantal tashare (vibrissae) bedek. Die snuit is so verleng dat dit verby die snytande steek en die punt word voortdurend geroer.

Die oë is klein en hulle kan waarskynlik nie goed sien nie, en hoewel die oorskulpe klein en in die wol van die slape verberg is, is die gehoorsin tog goed ontwikkel. Skeerbekmuise se reuksintuig is baie goed ontwikkel. Hul tande is gespesialiseer en die getal kan van spesie tot spesie wissel: sommige het 26 tande terwyl ander tot 32 het. Die voorste, groot paar snytande, wat in die bokaak geleë is, is haakvormig, terwyl die onderkaak se eerste paar snytande vergroot en na vore gebuig is.

Skeerbekmuise is baie klein en lei gevolglik 'n ongewone lewe; hulle hou byvoorbeeld in spasies tussen stompe, onder dooie blare en in smal krakies tussen rotse. Dit veroorsaak dat skeerbekmuise selde gesien word, selfs in gebiede waar hulle algemeen voorkom. Die dieet van skeerbekmuise bestaan hoofsaaklik uit insekte en wurms, maar hulle kan ook pasgebore muise of vissies eet. Hulle vang die prooi met hul bekke en dit word vinnig met die gedugte gebit in stukkies gebyt en dan ingesluk.

Hulle kan in die dag sowel as die nag aktief wees, maar daar is reëlmatige ruspose tussen die periodes van intense aktiwiteit. Hulle maak ook nie 'n winterslaap deur nie. Die diere het dus groot hoeveelhede kos nodig omdat hulle so aktief is. In vergelyking met die volume het hulle 'n groot liggaamsoppervlakte en dit veroorsaak dat die diere baie liggaamshitte deur uitstraling verloor. Skeerbekmuise het 'n besonder hoë metaboliese tempo en hulle kan binne 'n dag van honger doodgaan as hulle nie kos kry nie.

Onderhuidse muskuskliere word veral in die diere se flanke aangetref en die van die mannetjies is goed ontwikkel. Die doel van die kliere is blykbaar om roofdiere af te skrik, maar skeerbekmuise val ten spyte hiervan aan roofvoëls en uile ten prooi. Skeerbekmuise is baie aggressief teenoor lede van dieselfde spesie en elke individu het 'n gebied wat tel verdedig word. Die paringsproses is moeilik omdat die diere so aggressief is, en die mannetjies kan die wyfies slegs met moeite benader.

Nogtans vind paring drie tot vier keer per jaar plaas en die werpsel word 30 dae daarna gebaar. Daar kan vyf tot agt kleintjies per werpsel wees. Die kleintjies is heeltemal naak en blind by geboorte en hul massa is ongeveer 1 g. Die diertjies se tashare is egter baie goed ontwikkel. Hulle is 1 tot 2 weke na geboorte met pels bedek en dan kan die kleintjies die nes saam met die moeder verlaat. Dit geskied op ongewone wyse: Een kleintjie byt aan die moeder se rugvel vas, die volgende byt aan die eerste vas en die volgende byt aan die tweede, ensovoorts, totdat ’n lang ketting diertjies gevorm is, wat slingerend agter die moeder aan beweeg.

Verspreiding

Skeerbekmuise kom oor die hele Europa, Afrika, Asië en Noord-Amerika voor. Hulle word gewoonlik met vogtige gebiede geassosieer, maar 'n aantal spesies kan in woestyngebiede hou. Sommige spesies toon interessante aanpassings by 'n akwatiese bestaan, wat die duidelikste in die Tibettaanse waterskeerbekmuis (Nectogale elegans) gesien kan word.

Die diere leef in bergstrome en vreet hoofsaaklik vissies. Hulle is meer stroombelyn omdat die pinnae (oorskulpe) verklein is en die vingers, tone en pote het fraiings stywe hare, wat die oppervlak daarvan vergroot en dit beter swemorgane maak. Slegs 'n relatief klein aantal skeerbekmuisspesies kom in Suid-Afrika voor. Die kleiner rooiskeerbek (Crocidura hirta) is 'n algemene dier in die Nasionale Krugerwildtuin, waar hulle in geskikte skuilings, soos termiethope, rotshope en omgevalle bome, hou.

Klaasneuse

Klaasneuse behoort tot die familie Macroscelididae, en kom slegs in Afrika voor. Hulle gedrag en liggaamsbou verskil van die van skeerbekmuise. Die diere is veral gedurende die dag aktief en hulle ore en oë is gevolglik beter as die van die res van die Insectivora ontwikkel; die oë is groter en die oorskulpe is na verhouding groot.

Hulle het lang agterpote, waarmee hulle soos kangaroes voortbeweeg, en hulle het ook ’n lang stert wat hulle help om hulle balans te hou. Die diere se snuite is ook langer en vorm 'n ware slurp (in Engels word hulle trouens "elephant shrews" genoem). Die reuseklaasneus (Petrodromus tetradactylus) en die kortsnoetklaasneus (Elephantulus brachyrhynchus) is bekende Suid-Afrikaanse verteenwoordigers van die familie.