Pierre Simond

Pierre Simond (1651, Nyon, provinsie Dauphiné, Frankryk – ná 1713, waarskynlik België) was 'n vroeë leraar in wat die Nederduitse Gereformeerde Kerk sou word en staan bekend as die Hugenote-predikant.

Agtergrond

Simond het in die teologie studeer waarna hy predikant in Montjoux geword het en in 1684 te Embrun. Ná die herroeping van die Edik van Nantes in 1685 het hy na Nederland uitgewyk en in die jaar daarop bevind hy hom saam met verskeie ander Franse vlugtelinge in Zierikzee. Die Raad van die Stad het op 11 Februarie 1686 bepaal dat 'n insameling van geld gehou moet word sodat een of meer Franse predikante vir die uitgewekenes daar gekry kon word. Die opbrengs was sodanig dat die Raad reeds 'n week later twee predikante aangestel het, van wie Pierre Simond een was.

Op 6 Oktober 1687 het die Here XVII van die Oos-Indiese Kompanjie besluit om 'n Franse predikant saam met die Hugenote na die Kaap te stuur en reeds op 28 Oktober is Pierre Simond daarvoor benoem. Hy is in Februarie 1688 eers nog getroud met Anna de Berault uit Aigle in Normandië en twee maande later, op 22 April, het hy en sy vrou met die skip Suijdbeveland na die Kaap vertrek waar hulle op 19 Augustus aangekom het.

Aankoms aan die Kaap

Die NG kerkgebou op Simondium, die nedersetting tussen Franschhoek en die Paarl wat na ds. Simond genoem is.

Nadat hy 'n paar weke in die hoofplaas (NG gemeente Kaapstad) vertoef het, is hy die binneland in na Drakenstein (later NG gemeente Paarl), toe nog deel van die gemeente Stellenbosch, om daar die geestelike versorger van die Franse te wees. Twee timmerlui is met hom saamgestuur om vir hom 'n huis te hou, 'n taamlike ruim gebou, maar deur oponthoud het dit eers in 1689 klaargekom. Hy het ook twee plase gekry waarop hy geboer het en aangesien hy blykbaar oor kontantgeld beskik het, kon hy vee en slawe aanskaf. Sy salaris was f90 per maand en in 1695 is dit tot f100 verhoog. Die opbrings van sy plase was voldoende om van te leef en van 1695 word byna sy hele traktement jaarliks na Holland gestuur.

Pierre Simond het hom nie net die geestelike versorging van sy gemeente ter harte geneem nie, maar het ook die maatskaplike aangeleenthede van die vlugtelinge bevorder. In 1689 het by selfs 'n paar keer na die kerkraad van Batavia deftige Latynse briewe geskryf waarin hy 'n beroep gedoen het om geldelike ondersteuning vir dié Franse wat hulp nodig gehad het.

Rusie met Jaques de Savoye

In 1690 het die twiste tussen Simond en Jaques de Savoye uitgebreek en dit het 'n paar jaar lank aangehou. Simond het De Savoye daaroor aangespreek dat hy vroeër in Europa bankrot sou gespeel het, en wou hom nie aan die Avondmaal laat gaan en as doopgetuie by die doop van sy kleinseun laat staan nie. De Savoye was baie kortvas en heetgebakerd en Simond het ook die Franse emosionele temperament in sterk mate gehad.

De Savoye het hom later selfs voor die gereg gedaag en hom daarvan beskuldig dat hy 'n "banoond" wou daarstel, d.w.s. 'n meule en 'n oond waar die mense verplig was om hul koring te maal en hul brood te bak en dat hy tiendes hiervoor wou hef, alles ten behoewe van die Kerk, soos hulle dit in Frankryk ten behoewe van die landheer gedoen het; verder dat hy niemand goed genoeg geag het as ouderling nie, net om self pous te kan speel; dat by kabaal opskop en twiste veroorsaak; dat sy vrou allerhande goed verkoop en dus handel dryf.

Die goewerneur en Politieke Raad het vergeefs probeer om hulle met mekaar te versoen. Dit het in die gemeente sy reperkussies gehad. Eenkeer, op 19 November 1690, toe die twiste nog in die beginstadium was, het die familie De Savoye in die kerk onder die diens losgebars in 'n stortvloed van beskimpings en Simond uitgeskel vir 'n huigelaar, 'n skynheilige, 'n Jesuïet, 'n Judas, 'n kaffer (wat destyds ongelowige beteken het), 'n valse herder en nog meer. Die verstandige en geleerde De Grevenbroek wat sy bes gedoen het om die twistendes met mekaar te versoen, skryf die mislukkings aan balorigheid toe. En in 'n uitgaande brief van 29 Junie 1691 sê hy: " 't is vreemd dat die luyden dewelke om hun geloov so veel geleden, en alles ten gevalle van 't selve verlaten hebben, soo weinig rekkelijk en redelijk zijn, dat se selvs tot ergernis deser ingesetenen hun balorigen en wrevelmoedigen aard hier niet hebben konnen beteugelen".

Simond verlaat die Kaap

Hoewel ds. Simond na die Kaap gekom het met die voorneme om sy tyd daar uit te dien, het die dinge vir hom te magtig geword en wou hy weg. Hy het dan ook in November 1700 aansoek gedoen om na Holland terug te gaan en was so haastig om weg te kom dat hy die antwoord nie eers afgewag het nie, maar hals oor kop sy goed verkoop en selfs sy afskeidspreek gelewer het. Toe die antwoord kom, het dit gelui dat die versoek afgewys is en dit nogal op aandrang van die gemeente.

Hy het hierdeur in 'n baie groot ongeleentheid geraak, maar het sy versoek om weg te gaan herhaal in 1701 en weer in 1702. Hy het daarop gewys hoe dit hom sal ruïneer as hy sy huis opnuut moet gaan inrig en verder het hy 'n nuwe rede opgenoem: Hy het 'n nuwe psalm-beryming geskep en wou dit in Holland aan die Franse Kerk gaan aanbied. Eindelik het hy dit reggekry en kon in April 1702 met sy familie vertrek, nadat hy op die 9de nog vir oulaas in die Kaap gepreek het.

Hy moes die reis vir hom en sy vrou en vyf kinders self betaal. Maar nieteenstaande hy hom voorgedoen het asof hy arm was, kom prof. Franken (in die Huisgenoot van 2 April, 30 April en 7 Mei 1926 en weer 15 September 1939) op grond van allerlei gegewens tot die gevolgtrekking dat sy besittings in 1701 die nie geringe bedrag van ruim f18 063 bedra het: In 1709 sê hy in Holland in 'n skrywe aan die State-Generaal dat hy die Kaap verlaat het weens die wanorde wat daar geheers het. Franken vermoed ten onregte dat hy hier sou verwys na die woelinge in W.A. van der Stel se tydperk. Volgens prof. S.P. Engelbrecht is dit onjuis, want in 1700, toe hy vir die eerste keer aansoek gedoen het om na Holland terug te gaan, was die woelinge nog nie daar nie, net so min as in 1702 toe hy weg is.

Ds. Petrus Kalden, wat ds. Simond aan die Kaap goed geken het, noem op bl. 58 van sy Afgeperste Verweering as oorsaak: "De Heer Simond Predikant tot Drakensteyn onder de Fransen, wierd het daar soo bang gemaakt, alle hoon en smaatheden aangedaan, voor de Vierschaar aan de Caab gesleept, en met alle lastertaal beladen, dat hem ook eyndelijck heeft doen besluyten, om die plaats te verlaten, na 't Vaderland te keren; … 't hooft van die belhamels en vervolgers was Jacobus de Savoye, die selve, die nu woonachtig aan de Caab en daar Litmaat, zijn oude gewoonte weder tegen den Verweerder (nl. ds. Kalden) opvolgt, om Predikanten te lasteren.

"Dus handelt men met den predikant Bek (Henricus Beck), bescheyden aan Stellenbosch, die men met alle lastertaal in schrijven doorhaalt, alle boon en smaatheyd aandoet, zijn Kerk laat ledig staan, van 't Avondmaal afblyft, ja waar door men zin kinderen niet wil laten doopen. Soo is den Secretaris en Krankbesoeker Jan Mahieu van eenige aan Stellenbosch mishandelt, die zijn muur met gewelt hebben om ver geworpen, zijn Vrouw ten uytersten swanger met de armen ten huyse uyt gesleept, en andere baldadigheden meer: En men kan naulijks de brieven nu overgekomen lesen sonder tranen, hoe dat men sonder paal of maat brood dronken uytspat tegen een yder, die haar maar in de weg is".

In Europa

Ds. Simond het in Mei 1703 sy psalmberyming voor die Waalse Sinode te Utrecht gelê, maar dit is afgewys. Hy het hom in Amsterdam gevestig waar hy van 26 Desember tot Junie 1705 telkens gepreek het. In 1704 het hy by die Stategeneraal aansoek gedoen om 'n pensioen, maar dit is hom geweier. In 1706 het hy in Haarlem gewoon en het daar van die Waalse gemeente 'n pensioen geniet.

In Augustus 1708 was Simond met sy vrou weer in Amsterdam en hy, wat eenmaal in Stellenbosch De Savoye onder sensuur gestel het omdat hy in Europa bankrot gespeel het, raak nou self bankrot. In 1709 het hy tweede predikant te Ryssel (Lille) geword. Dit is nie bekend wanneer hy oorlede is nie. Sy weduwee was in Februarie 1726 in Londen.

Beskouing

Franken tipeer hom as volg: "Sonder om sy goeie bedoelings in twyfel te trek, skyn dit ons toe dat hy nie vry te pleit was van heerssug nie. Sy ywer het soms ontaard in bemoeisug, sy vasberadenheid in halsstarrigheid, sy beginselvastheid in bekrompenheid, en oorleg het by hom, wanneer die geleentheid dit eis, geword tot berekening. Hy was nie minder oplopend van aard as party van sy landgenote nie. Sy selfbeheersing en wellewendheid het hom soms wanneer sy wil gedwarsboom is, in die steek gelaat … Sy deugde het egter sy tekortkominge ver oortref. Hy het belangeloos in die bres gespring vir die welsyn van sy kudde en trots miskenning en verongelyking sy taak volvoer."

Kaapse predikante tydens die 17de eeu

1. Joan van Arckel (ook Johannes), 1665 - 1666
2. Johannes de Vooght, 26 Februarie tot 23 November 1666
3. Petrus Wachtendorp, November 1666 - Februarie 1667
4. Adriaan de Vooght, 1667 - 1674
5. Rudolphus Meerlandt, 1674 - 1675
6. Petrus Hulsenaar, 1675 - 1677
7. Johan Frederick Stumphius, Mei 1678
8. Johannes Overney, 1678 - 1687
9. Johannes van Andel, 1687 - 1689
10. Pierre Simond, 1688 – 1702
11. Leonardus Terwoldt, 1689 - 1693
12. Hercules van Loon, 1695 - 1697
13. Petrus Kalden, 1697 - 1707

Bronnelys

• Coertzen, Pieter: Die Hugenote van Suid-Afrika 1688 - 1988. Kaapstad: Tafelberg, 1988. ISBN 0-624-02618-3
• Engelbrecht, prof. dr. S.P. 1952. Die Kaapse predikante van die sewentiende en agtiende eeu. Kaapstad en Pretoria: H.A.U.M.-De Bussy.